Περίπου 12 μήνες μετά την εμφάνιση των πρώτων κρουσμάτων Covid-19 στην Ευρώπη έφθασε η πολυπόθητη στιγμή για τη διάθεση των εμβολίων κατά της πανδημίας. Σε παγκόσμιο επίπεδο η ανακοίνωση των εμβολίων έφερε θετικά μηνύματα ελπίδας και αισιοδοξίας κι η ανθρωπότητα ήρθε ένα βήμα πιο κοντά στην επιστροφή της στην κανονικότητα, ή για πολλούς στη νέα κανονικότητα.
Περίπου 12 μήνες μετά την εμφάνιση των πρώτων κρουσμάτων Covid-19 στην Ευρώπη έφθασε η πολυπόθητη στιγμή για τη διάθεση των εμβολίων κατά της πανδημίας. Σε παγκόσμιο επίπεδο η ανακοίνωση των εμβολίων έφερε θετικά μηνύματα ελπίδας και αισιοδοξίας κι η ανθρωπότητα ήρθε ένα βήμα πιο κοντά στην επιστροφή της στην κανονικότητα, ή για πολλούς στη νέα κανονικότητα.
Ωστόσο, οι προκλήσεις στο κύκλωμα εφοδιασμού και διανομής του εμβολίου παγκοσμίως είναι πολλές, δεδομένου ότι οι απαιτούμενες συνθήκες για τη μεταφορά και αποθήκευση των εμβολίων είναι πρωτοφανείς. Όπως σημειώνει ο δρ. Βασίλης Ζεϊμπέκης, πρόεδρος Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Logistics, «To ζήτημα της διανομής του εμβολίου έφερε προ των πυλών μια σειρά περιορισμών, από τους πλέον δύσκολους και κρίσιμους, που καλείται να αντιμετωπίσει ο κλάδος τις τελευταίες δεκαετίες. Αναλυτικότερα, εστιάζοντας στα τρία επικρατέστερα εμβόλια μέχρι στιγμής (Πίνακας), προκύπτει ότι η μακροχρόνια αποθήκευση (άνω των 5 ημερών) για τα εμβόλια των BioNTech/Pfizer και Oxford/Astra Zeneca, προϋποθέτει πολύ χαμηλές θερμοκρασίες που αγγίζουν τους -70oC, ενώ για την περίπτωση του εμβολίου των NIH/Moderna για μακροχρόνια αποθήκευση (άνω των 30 ημερών) η ενδεδειγμένη θερμοκρασία ανέρχεται στους -20oC. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις ακραίες θερμοκρασίες σε συνδυασμό με τον πολύ υψηλό όγκο εμβολίων (περίπου 15 δισεκατομμύρια δόσεις) που πρέπει να διανεμηθούν τους επόμενους μήνες/έτη είναι εμφανές ότι το “project” της διανομής των εμβολίων θα δοκιμάσει τις αντοχές της παγκόσμιας ψυχόμενης αλυσίδας εφοδιασμού, ο ρόλος της οποίας θα είναι καθοριστικός σχετικά με τον αν θα καταφέρουμε να νικήσουμε τον “πόλεμο”».
Οι προκλήσεις στη διανομή του εμβολίου
Αναφερόμενος στις βασικές προκλήσεις για τη διανομή του εμβολίου, ο δρ. Βασίλης Ζεϊμπέκης σημειώνει: «Ήδη από την άνοιξη του 2020 ένα σημαντικό πλήθος εταιρειών διαχείρισης φαρμακευτικών προϊόντων είχε ξεκινήσει να σχεδιάζει τον τρόπο με τον οποίο τα εμβόλια θα διατεθούν στους πολίτες σε όλον τον κόσμο. Ωστόσο, η πρόσφατη ανακοίνωση των απαιτούμενων συνθήκων θερμοκρασίας αύξησε εκθετικά το βαθμό δυσκολίας “διάθεσης των εμβολίων”, με αποτέλεσμα να έρθουν στην επιφάνεια σημαντικές προκλήσεις ως προς τις διαδικασίες, τα επίπεδα οργάνωσης και τον απαραίτητο εξοπλισμό.
Αρχικά, λόγω της χαμηλής θερμοκρασίας η επιλογή της κατάλληλης μονάδας μεταφοράς, καθώς επίσης και η επιλογή του μέσου διατήρησης της θερμοκρασίας σε πολύ χαμηλά επίπεδα για πολλές ώρες αποτελούν τη βασικότερη πρόκληση. Ήδη αρκετές εταιρείες έχουν αναπτύξει μια σειρά από ειδικού τύπου containers (thermocontainers) τα οποία έχουν τη δυνατότητα να διατηρούν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (-80oC) στους θαλάμους, είτε μέσω της χρήσης ενέργειας είτε μέσω της χρήσης ξηρού πάγου είτε συνδυαστικά».
Σύμφωνα με την κ. Ελένη Μπίτσιου, αντιπρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου της Ελληνικής Εταιρείας Logistics, «Μια ακόμη σημαντική πρόκληση η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι το μέσο μεταφοράς. Δεδομένης της ανάγκης για άμεση διάθεση των εμβολίων, η επιλογή της αεροπορικής μεταφοράς αποτελεί τη νούμερο ένα επιλογή, ωστόσο οι ειδικοί αναφέρουν ότι εξαιτίας του πολύ υψηλού πλήθους εμβολίων καθώς επίσης της ανάγκης για διάθεση των εμβολίων σε όλες τις χώρες, απαιτείται ένα πολύ μεγάλο πλήθος αεροσκαφών, την ίδια στιγμή που η μείωση των πτήσεων της πολιτικής αεροπορίας με ικανότητα μεταφοράς φορτίου στον χώρο των αποσκευών έχει μειωθεί σημαντικά. Ταυτόχρονα, για λόγους ασφάλειας της πτήσης, δεν επιτρέπεται ένα αεροσκάφος να γεμίσει με containers που περιλαμβάνουν ξηρό πάγο, δεδομένου ότι κατά τη διαδικασία εξάχνωσης του ξηρού πάγου (προκειμένου να διατηρηθεί η χαμηλή θερμοκρασία) θα αυξηθεί σημαντικά η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στο αεροσκάφος. Αυτό μας οδηγεί στην υιοθέτηση ενός μοντέλου συνδυασμένης μεταφοράς, στα πλαίσια του οποίου τα εμβόλια θα μεταφέρονται σε μεγάλα αεροδρόμια και στη συνέχεια, μέσω οδικών μεταφορών, θα επιτυγχάνεται η άμεση διάθεση των εμβολίων σε κέντρα διανομής και στη συνέχεια στα κέντρα εμβολιασμού».
Όπως αναφέρει ο κ. Γιάννης Αλούπης, αντιπρόεδρος οικονομικών της Ελληνικής Εταιρείας Logistics, «Μια ακόμη σημαντική ανησυχία κατά τη διάθεση των εμβολίων είναι οι υποδομές και οι εγκαταστάσεις κάθε χώρας, προκειμένου να αποθηκευτούν προσωρινά τα εμβόλια πριν από την τελική τους παράδοση στα κέντρα εμβολιασμού. Είναι γεγονός ότι ένα μεγάλο ποσοστό χωρών δεν διαθέτει τις κατάλληλες υποδομές και εγκαταστάσεις για ασφαλή διαχείριση φαρμακευτικών σκευασμάτων σε τόσο χαμηλή θερμοκρασία. Επομένως, σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται κατάλληλος σχεδιασμός και υψηλά επίπεδα οργάνωσης και συντονισμού προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα αύξησης της θερμοκρασίας των μονάδων μεταφοράς και αλλοίωσης του περιεχομένου τους (έλεγχος σε πραγματικό χρόνο της θερμοκρασίας των containers). Γι’ αυτό τον λόγο είναι απαραίτητο να εφαρμοστούν πρακτικές άμεσης διανομής των εμβολίων στα κέντρα εμβολιασμού (π.χ. Just in time), προκειμένου να παρακαμφθεί το ενδιάμεσο στάδιο αποθήκευσης σε κάποιο κέντρο διανομής εφόσον αυτό είναι εφικτό. Τέλος, είναι σημαντικό να ορίσουμε διαδικασίες πλήρους ιχνηλασιμότητας (traceability) ώστε να μην υπάρξουν κλεψίτυπα εμβόλια».
Από την παραγωγή του εμβολίου στη διάθεση
Όπως τονίζει ο κ. Αλέξης Αλεξίου,αντιπρόεδρος λειτουργιών της Ελληνικής Εταιρείας Logistics, «Ειδικά τον τελευταίο μήνα είναι σημαντικό να αναφερθούν οι προκλήσεις που παρουσιάζει το τμήμα της εφοδιαστικής αλυσίδας το οποίο αφορά την προμήθεια όλων των πρώτων υλών για την παραγωγή των εμβολίων. Προκειμένου να παραδοθούν εγκαίρως οι υποσχόμενες ποσότητες εμβολίων, τα εργοστάσια παραγωγής είναι απαραίτητο να εφοδιαστούν με πρώτες ύλες, όπως παλέτες, υλικά συσκευασίας, ετικέτες, αναλώσιμα, βελόνες, σύριγγες, ειδικά φιαλίδια, καθώς επίσης και ουσίες που αποτελούν τα βασικά συστατικά των εμβολίων. Με βάση την παραπάνω απαίτηση πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν ότι ο ρυθμός ζήτησης του εμβολίου επηρεάζει άμεσα τον ρυθμό ζήτησης των παραπάνω πρώτων υλών. Η πλειονότητά τους παράγεται από συγκεκριμένες εταιρείες, με καθορισμένο ρυθμό παραγωγής και μεταφέρεται συνήθως με αργά μέσα μεταφοράς (π.χ. μέσω θαλάσσιων μεταφορών), οπότε είναι εξαιρετικά δύσκολο, κρίσιμο και αρκετά πολύπλοκο το έργο το οποίο εκτελείται και σε αυτό το στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας προκειμένου να τηρηθούν τα αυστηρά χρονοδιαγράμματα παράδοσης. Καταλαβαίνουμε ότι προκειμένου να υπάρχει μια συνεχής και ομαλή ροή εμβολίων σε παγκόσμιο επίπεδο είναι απαραίτητο να δοθεί εξίσου σημαντική έμφαση σε όλους του κρίκους της εφοδιαστικής αλυσίδας».