Η εκδήλωση της Ελληνικής επανάστασης του 1821 είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οικονομική ανάπτυξη και την πνευματική αφύπνιση των απανταχού Ελλήνων κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, γράφει ο Βασίλης Κορκίδης.
Από την έντυπη έκδοση
Του Βασίλη Κορκίδη*
Η εκδήλωση της Ελληνικής επανάστασης του 1821 είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οικονομική ανάπτυξη και την πνευματική αφύπνιση των απανταχού Ελλήνων κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα. Η συσσώρευση πλούτου και η διάδοση των φιλελεύθερων μηνυμάτων της Γαλλίας στους Έλληνες, οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ανάπτυξη του εμπορίου και της εμπορικής ναυτιλίας, ενώ ξεκίνησε από την τάξη των εύπορων εμπόρων.
Μία από τις οργανώσεις που δημιουργήθηκαν μέσα σε αυτό το ιδεολογικό και πολιτικό κλίμα ήταν η Φιλική Εταιρεία, μια μυστική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό από τρεις Έλληνες εμπόρους με σκοπό την προετοιμασία της ελληνικής επανάστασης. Οι Φιλικοί είχαν αρχικά περιορισμένη επιτυχία, όμως οικειοποιούμενοι την παράδοση της ορθόδοξης πίστης για την ανασύσταση του ελληνικού έθνους και αφήνοντας να εννοηθεί ότι είχαν τη στήριξη της τσαρικής Ρωσίας, κατάφεραν εν μέσω μιας κρίσης της εμπορικής ναυτιλίας, από το 1815 και μετά, να προσεταιριστούν τα παραδοσιακά ελληνορθόδοξα στρώματα.
Η ελληνική εμπορική ναυτιλία παρουσίασε μεγάλη ακμή κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Η συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, σύμφωνα με την οποία τα ελληνικά πλοία μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τη ρωσική σημαία και να διαπλέουν ελεύθερα τα στενά του Ευξείνου Πόντου, είχε ως αποτέλεσμα οι μεταφορές των ρωσικών σιτηρών να περάσουν στα χέρια των Ελλήνων εμπόρων, δίνοντας έτσι στους Έλληνες την ευκαιρία να εδραιώσουν τη θέση τους στο εμπόριο και τη ναυτιλία της περιοχής. Πριν από την επανάσταση, οι Έλληνες πλοιοκτήτες διέθεταν τον εντυπωσιακό αριθμό των 1.000 εμπορικών πλοίων, εκ των οποίων τα 200 περίπου τα χρησιμοποίησαν ως πολεμικά κατά τη διάρκεια της επανάστασης.
Οι ελληνικές ναυτικές δυνάμεις ήταν έτοιμες με την κήρυξη της επανάστασης να διεξάγουν τον θαλάσσιο αγώνα. Οι αναμετρήσεις στη θάλασσα με πειρατές και κουρσάρους που λυμαίνονταν τη Μεσόγειο είχαν εξασκήσει τα πληρώματα των ελληνικών πλοίων στην τακτική του πολέμου και κυρίως του αιφνιδιασμού. Όλοι οι ναυτότοποι συνεισέφεραν με άνδρες στα πληρώματα του στόλου, που είχαν εξασκηθεί με την τέχνη του πολέμου στη θάλασσα, και γνώριζαν την τακτική και τις αδυναμίες του αντιπάλου τους. Κυρίως τρία νησιά, Ύδρα, Σπέτσες, Ψαρά, είχαν αναπτυχθεί σε υπολογίσιμα ναυτικά κέντρα και ήταν εκείνα που πρώτα διέθεσαν τα πλοία τους για τον αγώνα της ανεξαρτησίας. Οι στόλοι των τριών νησιών μετέφεραν το επαναστατικό κλίμα σε όλα τα νησιά, ενίσχυσαν τις χερσαίες επιχειρήσεις σε παράλιες περιοχές, ανεφοδίασαν ελληνικά φρούρια και προπαντός δεν επέτρεψαν στους Τούρκους να μεταφέρουν στρατό και εφόδια στις επαναστατημένες ελληνικές περιοχές. Το βασικότερο όπλο των Ελλήνων θαλασσομάχων ήταν το πυρπολικό, με το οποίο οι αγωνιστές προκαλούσαν σοβαρές ζημιές και κυριολεκτικά τρομοκρατούσαν τους αντιπάλους τους, ενώ οι ναυτικές μας δυνάμεις με επικεφαλής τον Υδραίο ναύαρχο Ανδρέα Μιαούλη αντιμετώπιζαν με επιτυχία τον τουρκικό στόλο, τρέποντάς τον σε φυγή σε πολλές ναυμαχίες.
Η προσεκτική μελέτη της Ιστορίας του αγώνα αποδεικνύει ότι χωρίς το ναυτικό η επανάσταση δεν θα είχε επεκταθεί πέρα από την Πελοπόννησο και δεν θα είχε επικρατήσει. Η εμφάνιση του αιγυπτιακού στόλου στο Αιγαίο προς ενίσχυση του τουρκικού, καθώς και η προέλαση των Ιμπραήμ και Κιουταχή στη στεριά, έθεσαν σε σοβαρό κίνδυνο την υπόθεση της απελευθέρωσης των Ελλήνων.
Το μέλλον του Ελληνισμού σηματοδοτήθηκε από τις ιστορικές συγκυρίες. το κύμα του φιλελευθερισμού που μεγάλωνε στην Ευρώπη, την αλλαγή της εξωτερικής πολιτικής της Αγγλίας με τον Κάνινγκ και την αποδυνάμωση του Αυστριακού καγκελάριου Μέτερνιχ, που ώθησαν τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής σε αποφασιστικές ενέργειες για τη λύση του Ελληνικού ζητήματος. Αποκορύφωμα ήταν η περίφημη ναυμαχία του Ναυαρίνου στις 20.10.1827, ανάμεσα στον τουρκο-αιγυπτιακό στόλο και τους ενωμένους στόλους Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας. Η συντριπτική ήττα του στόλου τους έκανε πλέον εφικτή την ιδέα δημιουργίας ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, ενώ κατέλυε την αρχή που είχε θεσπιστεί από την Ιερά συμμαχία το 1815, και προστάτευε την εδαφική ακεραιότητα των μεγάλων αυτοκρατοριών, στερώντας από τους λαούς το δικαίωμα της Εθνικής Ανεξαρτησίας. Το σύνθημα της επανάστασης, «Ελευθερία ή θάνατος», έγινε το εθνικό σύνθημα της Ελλάδας και από το 1838 η 25η Μαρτίου, επέτειος εορτασμού έναρξης της επανάστασης του 1821, καθιερώθηκε ως ημέρα εθνικής εορτής, γιορτάζοντας φέτος 200 χρόνια από την απελευθέρωση του έθνους μας.
Χρόνια πολλά Ελλάδα!
*Ο κ. Βασίλης Κορκίδης είναι πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιά (ΕΒΕΠ)