Τα κριτήρια ΕSG: Η περίπτωση της Ελλάδας

Υποψ. Δρ. Μαριάννα Εσκαντάρ
Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering του Πολυτεχνείου Κρήτης

Όπως έχουμε αναφέρει και σε παλαιότερα άρθρα μας η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ) πρωτοεμφανίστηκε τουλάχιστον 50 χρόνια πριν (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Δούμπος, Ε. Γρηγορούδης, Μ. Εσκαντάρ, Η κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης, Ναυτεμπορική, Δευτέρα 12 Αυγούστου 2019, Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Υπεύθυνη επιχείρηση με βάση τα κριτήρια ESG, Ναυτεμπορική, Δευτέρα 23 Νοεμβρίου 2020). Αρκετές εταιρείες αλλά και ο επιστημονικός χώρος θεωρεί ότι αυτό το κομμάτι πρέπει να είναι αναπόσπαστο από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων μιας επιχείρησης αλλά και από τις στρατηγικές της. Πολλές  εταιρείες  έκαναν κινήσεις με στόχο να γίνουν πιο υπεύθυνες, πιο ηθικές. Χωρίς όμως να υπάρχει ένα κοινό πλαίσιο, η υπευθυνότητα δεν λειτούργησε πολύ διότι ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος, τα προβλήματα πολλά και τα κράτη δεν ευνοούσαν τέτοιου είδους κινήσεις.

Καθώς όμως παρατηρούνταν ότι παρουσιάζονται προβλήματα που αφορούν την επιβίωση  του κόσμου, που αφορούν θέματα του περιβάλλοντος, της κοινωνίας και της διαφθοράς που υπάρχει, οι επενδυτές δεν εμπιστευόντουσαν τις εταιρείες για να επενδύσουν. Έτσι έπρεπε κατά κάποιο τρόπο να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε τη μέτρηση της  επίδοσης αυτών των τριών πυλώνων για ένα καλύτερο μέλλον.

Η δημιουργία λοιπόν του ESG (Περιβάλλον, Κοινωνία, Διακυβέρνηση) είναι η ποσοτικοποίηση της έννοιας ΕΚΕ. Μέσω αυτών των τριών πυλώνων είναι δυνατόν να εξασφαλιστεί  η βιωσιμότητα μιας επιχείρησης αλλά και του κόσμου μας. Δηλαδή, είναι ένας τρόπος μέτρησης της βιωσιμότητας μιας επιχείρησης.

Βιωσιμότητα, είναι ένας όρος που δεν προσδιορίζει αυτό που μας άφησαν ως κληρονομιά οι γονείς μας αλλά αυτό που δανειζόμαστε από τα παιδιά μας. Εφόσον λοιπόν οι παλαιότεροι δεν προέβλεψαν τον κίνδυνο με τον οποίο ερχόμαστε τώρα  όλοι αντιμέτωποι,  πρέπει εμείς να λάβουμε άμεσα δράση και να κινηθούμε προς ένα καλύτερο μέλλον, με καλύτερες περιβαλλοντικές, και κοινωνικές συνθήκες, με περισσότερους ηθικούς κανόνες. Φυσικά, χωρίς να παραβλέπουμε τον παράγοντα της διακυβέρνησης που είναι πολύ σημαντικός για τους επενδυτές.

Το υψηλό αλλά παροδικό κόστος της πανδημίας έφερε σε πολύ δύσκολη θέση πολλές επιχειρήσεις και τώρα λοιπόν είναι η στιγμή που όλοι στρέφουμε το βλέμμα μας προς το τρίπτυχο ESG. Πως θα αποφεύγουμε κινδύνους, πως θα ελαχιστοποιήσουμε το ρίσκο, πως θα επιφέρουμε κέρδη μέσω των καλών επιδόσεων ESG, πως  θα συνεισφέρουμε στην επίτευξη των στόχων των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή.

Αυτή η αλλαγή είναι μια μεγάλη πρόκληση για τις επιχειρήσεις αλλά και για την κοινωνία μας και όλα πρέπει να αλλάξουν σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Πρέπει να γίνουν αναδιαμορφώσεις σε κτίρια και επιχειρήσεις, να επενδύσουμε τεράστια ποσά σε νέες τεχνολογίες και καινοτόμες ιδέες, να συμμορφωθούμε με νέους κανόνες εντός και εκτός της επιχείρησης, να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης μας ώστε να καταφέρουμε να γίνουμε πιο υπεύθυνοι, πιο ηθικοί. Όλα αυτά χρειάζονται χρόνο που δεν έχουμε.

Κριτήρια ESG

Τα κριτήρια ESG βοηθούν στην εκτίμηση της βιωσιμότητας μια επιχείρησης καθώς μετρούν τον αντίκτυπό της ως προς τους τρεις πυλώνες Περιβάλλον, Κοινωνία και Διακυβέρνηση. Πιο αναλυτικά θα παρουσιάσουμε κριτήρια από κάθε πυλώνα ESG που εστιάζουν στην προηγμένη απόδοση ESG βάσει της ATHEX “ESG Reporting Guide” το 2019.

Περιβάλλον: αναφέρεται σε προβλήματα που έχουν να κάνουν με το φυσικό περιβάλλον που ζούμε. Πιο αναλυτικά αναφέρεται στην κλιματική αλλαγή και τις εκπομπές του άνθρακα, τη ρύπανση του αέρα και των υδάτων, τη διαχείριση των αποβλήτων, τη λειψυδρία, τη βιοποικιλότητα, την ενεργειακή απόδοση.

1. Εκπομπές πεδίου 3 (ποσοτική): Οι έμμεσες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (Πεδίο 3) προσδιορίζονται ως αυτές  που εκπέμπονται από μη απευθείας πηγές, οι οποίες δεν ανήκουν ή ελέγχονται από τον οργανισμό. Παραδείγματα μη απευθείας πηγών περιλαμβάνουν την αγορά αγαθών και υπηρεσιών, τη μετακίνηση υπαλλήλων κ.λπ.
2. Κίνδυνοι και ευκαιρίες για την κλιματική αλλαγή (ποιοτική): Οι κίνδυνοι για την κλιματική αλλαγή είναι αβέβαια-αρνητικά γεγονότα ή συνθήκες της αγοράς που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή που επηρεάζουν την οικονομική σταθερότητα ενός οργανισμού. Οι ευκαιρίες για την αλλαγή του κλίματος είναι μελλοντικά γεγονότα ή πιθανές προσπάθειες που επιτρέπουν στις εταιρείες να προσαρμοστούν και να μετριάσουν την κλιματική αλλαγή.

Κοινωνία: αναφέρεται στα κοινωνικά θέματα που πρέπει να υπάρξει βελτίωση ως προς τις πολιτικές μιας επιχείρησης. Δηλαδή, τις συνθήκες εργασίας, υγείας και ασφάλειας των εργαζόμενων, ικανοποίηση πελατών, προστασία δεδομένων και απόρρητο, φύλο και ποικιλομορφία, ανθρώπινα δικαιώματα, εργασιακά πρότυπα.

1. Συμμετοχή ενδιαφερομένων (ποιοτική): Η εμπλοκή των ενδιαφερομένων ορίζεται ως η διαδικασία επικοινωνίας, διαβούλευσης και αλληλεπίδρασης με τα ενδιαφερόμενα μέρη.
2. Δαπάνες κατάρτισης εργαζομένων (ποσοτική): Η εκπαίδευση των εργαζομένων ορίζεται ως ένας τύπος προγράμματος που στοχεύει στην αύξηση ή την ενίσχυση των τεχνικών δεξιοτήτων, των γνώσεων, της αποτελεσματικότητας και της δημιουργίας αξίας των υπαλλήλων ενός οργανισμού.
3. Διαφορά μεταξύ αμοιβών των δύο φύλων (ποσοτική): Το χάσμα στις αμοιβές φύλου ορίζεται ως η διαφορά μεταξύ του μέσου βασικού μισθού γυναικών και ανδρών.
4. Αναλογία πληρωμών των CEO (ποσοτική): Η αναλογία των αμοιβών ενός διευθύνοντος συμβούλου ορίζεται ως η διαφορά μεταξύ της ετήσιας συνολικής αποζημίωσης ενός διευθύνοντος συμβούλου με τη μέση ετήσια συνολική αποζημίωση των υπαλλήλων του οργανισμού.
5. Έσοδα από βιώσιμα προϊόντα (ποσοτική): Πρόκειται για έσοδα  ενός οργανισμού από βιώσιμη γεωργία  και υπηρεσίες.

Διακυβέρνηση: αναφέρεται σε κριτήρια τα οποία αξιολογούν τον τρόπο διοίκησης μια επιχείρησης. Όπως,  τη σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου, τη δωροδοκία και διαφθορά, το Lobbying, τις πολιτικές συνεισφορές και άλλα (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Βασικές έννοιες και λειτουργίες της επιχείρησης και του μάνατζμεντ, Ναυτεμπορική, Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2020).

1. Επιχειρηματικό μοντέλο (ποιοτική): Ορίζεται ως μια διαδικασία που υλοποιείται από έναν οργανισμό που περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο ενσωματώνει το όραμά του, τους στρατηγικούς του στόχους, τη διακυβέρνηση και τις επιχειρηματικές δραστηριότητες για τη δημιουργία εσόδων / κέρδους.
2. Υλική υπόσταση (ποιοτική): Η αξιολόγηση της υλικής υπόστασης είναι η διαδικασία με την οποία ένας οργανισμός προσδιορίζει τα θέματα που αντικατοπτρίζουν τις σημαντικές οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις και επηρεάζουν τις αξιολογήσεις και τις αποφάσεις των ενδιαφερομένων.
3. ESG στόχοι (ποιοτική): Οι στόχοι ESG ορίζονται ως βραχυπρόθεσμοι, μεσοπρόθεσμοι και μακροπρόθεσμοι στόχοι απόδοσης που καθορίζονται από μια εταιρεία.
4. Μεταβλητή αμοιβή (ποσοτική): Η μεταβλητή αμοιβή ορίζεται ως το ποσό της αποζημίωσης που χορηγείται σε έναν υπάλληλο μετά την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου απόδοσης.
5. Εξωτερική διασφάλιση (ποιοτική): Η εξωτερική διασφάλιση ορίζεται ως η διαδικασία όπου η αξιοπιστία, η ακρίβεια, και η συνάφεια των γνωστοποιούμενων πληροφοριών που παρέχονται από έναν οργανισμό εξετάζεται από τρίτο μέρος.

Τα παραπάνω κριτήρια  αναφέρονται σε ποιοτικές αλλά και ποσοτικές μεταβλητές. Αν και αυτά τα κριτήρια έχουν δημιουργηθεί μετά από πολύ μελέτη ακόμα πολλές από τις ελληνικές επιχειρήσεις δεν είναι έτοιμες για την εισαγωγή τους. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι θέματα:

• Οικονομικά, για παράδειγμα οι επιχειρήσεις για να έχουν τη δυνατότητα να μετρήσουν το αντίκτυπό τους στο περιβάλλον, είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί να αλλάξουν πάγια περιουσιακά στοιχεία αντικαθιστώντας τα με νέα πιο εξελιγμένα και καινοτόμα. Το γεγονός αυτό σίγουρα αφορά ένα μεγάλο όγκο επενδύσεων που πρέπει να κάνει μια εταιρεία.
• Κατανόησης, δηλαδή το θέμα που υπάρχει είναι ότι οι επιχειρήσεις βασίζονται σε ποσοτικά στοιχεία για τη λήψη αποφάσεων. Προτιμούν τα ποσοτικοποιημένα κριτήρια. Τα ποιοτικά κριτήρια δεν βοηθούν τα  ενδιαφερόμενα μέρη να πάρουν αποφάσεις και δημιουργούν ένα θολό πεδίο.
• Αντίληψης, τα θέματα αυτά πηγάζουν από μέσα μας ως  άνθρωποι. Δεν είναι θέμα μόνο των επιχειρήσεων αλλά και των ανθρώπων που τις  διοικούν και εργάζονται εντός αυτών. Πρέπει να αντιληφθούμε και να συμμορφωθούμε σε ένα καινούργιο πλαίσιο ηθικών κανόνων το συντομότερο. Αν και αυτό σίγουρα φαίνεται να είναι μια χρονοβόρα διαδικασία.

Συμπερασματικά, είναι απαραίτητη η εισαγωγή των κριτηρίων ESG εντός των επιχειρήσεων  και πρέπει άμεσα να παρθούν αποφάσεις, να υπάρξει χρηματοδότηση από τα κράτη προς τις επιχειρήσεις που προσπαθούν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, και να δημιουργηθεί ένα κοινό πλαίσιο για όλους ώστε ο ανταγωνισμός να υφίσταται με ίδιους κανόνες για όλους. Η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Financial Engineering του Πολυτεχνείου Κρήτης έχει ως στόχο στη δημιουργία ενός δείκτη που θα μετρά τη βιωσιμότητα μιας επιχείρησης βάσει των πυλώνων ESG. Αυτός ο δείκτης θα στηρίζεται σε κριτήρια ποιοτικά/ποσοτικά,  θα είναι προσαρμοσμένος στα ελληνικά δεδομένα, που θα επιφέρουν μακροπρόθεσμη επιχειρηματική αξία, και τα οποία θα βασίζονται στην παγκόσμια τάση.