Οι αδυναμίες και οι προκλήσεις από την εποχή Σπράου

Το 1997, με το βλέμμα στην ένταξη της Ελλάδας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση, η τότε κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Κώστα Σημίτη ανέθεσε στον καθηγητή του UCL Γιάννη Σπράο τη σύνταξη εκθέσεων για μια σειρά ζητημάτων που αφορούσαν την ελληνική οικονομία. Μεταξύ των εκθέσεων που παραδόθηκαν περιλαμβάνεται και η θεματική της γεωργίας που παρουσιάστηκε το Ιανουάριο του 1998. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της περιόδου, οι δέκα βασικότερες επισημάνσεις και προτάσεις της Έκθεσης της ΕπιτροπήςΣπράου για τη γεωργία συνοπτικά ανέφεραν:

1. Οι κύριες αδυναμίες της ελληνικής γεωργίας αφορούν την ανταγωνιστικότητα, τη συνοχή (κοινωνική και οικονομική), την προοπτική και τους θεσμούς.
2. Τη διαφορά ανάμεσα στις περισσότερο και τις λιγότερο «ευνοημένες» αγροτικές περιοχές κάνουν σε σημαντικό βαθμό εκτός από τις κοινοτικές επιδοτήσεις και εξωγεωργικά εισοδήματα.
3. Μια σειρά από εμπόδια απωθούν τους νέους από το γεωργικό επάγγελμα ή και την παραμονή τους στις αγροτικές περιοχές.
4. Την απειλή της χρόνιας λειψυδρίας, απόρροια ελλιπούς διαχείρισης και σπατάλης υδάτινων πόρων στη γεωργία. Πρόταση μέτρων αφορά επενδύσεις εξοικονόμησης νερού και εφαρμογή αυστηρών μέτρων διαχείρισης και τιμολόγησης.
5. Επανεξέταση και αναπροσδιορισμός του ρόλου των αγροτικών συνεταιρισμών. Προτείνεται η εισαγωγή του θεσμού ομάδων παραγωγών, παράλληλα με την ύπαρξη συνεταιρισμών.
6. Δημιουργία ειδικού οργανισμού «Τράπεζα Γης», που θα μπορεί να παρεμβαίνει ως αγοραστής, πωλητής ή ενοικιαστής.
7. Τράπεζα Ποσοστώσεων, που θα μπορεί να ανακατανέμει τις ποσοστώσεις προς το κοινό συμφέρον.
8. Εκπόνηση ειδικών προγραμμάτων τοπικής ανάπτυξης κατά περιοχές.
9. Διασφάλιση διαφάνειας και αποτελεσματική διανομή των κοινοτικών επιδοτήσεων με τη δημιουργία ανεξάρτητων και αξιόπιστων οργανισμών πληρωμών και ελέγχου.
10. Το μητρώο αγροτών να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διαχωρισμό σε «αγρότες» και σε «μη αγρότες».

Ειδικά για το πεδίο των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων η Έκθεση επισημαίνει την εξαγωγή χύμα προϊόντων σε μεγάλες ποσότητες και την εν συνεχεία τροποποίησή τους από βιομηχανίες άλλων χωρών, όπως το 95% των ελληνικών εξαγωγών ελαιόλαδου (σχεδόν το 40% της εγχώριας παραγωγής) πωλείται χύμα σχεδόν αποκλειστικά στην Ιταλία, όπου αναμιγνύεται με ελαιόλαδα άλλων προελεύσεων και προωθείται στις διεθνείς αγορές με αλλοδαπές επωνυμίες.

Είκοσι δύο χρόνια αργότερα, τον Νοέμβριο του 2020 παρουσιάζεται η Έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη, η οποία σε ό,τι αφορά το κομμάτι της γεωργίας δεν απέχει σε πολλά σημεία από αυτή της Επιτροπής Σπράου. Η αναζήτηση του μοντέλου ανάπτυξης του εγχώριου αγροτικού τομέα εξελίσσεται όπως προκύπτει από το πέρασμα των χρόνων σε ένα ιδιαίτερα προκλητικό στοίχημα, που η Ελλάδα δεν έχει καταφέρει να κερδίσει. Αυτό στο οποίο σίγουρα όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές στον πρωτογενή τομέα συμφωνούν είναι ότι έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος, καθώς και πολύτιμοι πόροι που θα μπορούσαν να αλλάξουν την εικόνα που παρουσιάζει η αγροτική οικονομία. Οι όποιες διαρθρωτικές αλλαγές πρέπει να έχουν μακροχρόνιο ορίζοντα και να αποτελούν πολιτικές συνέχειας στο πλαίσιο ενός συγκεκριμένου και ποσοτικοποιημένου Εθνικού Στρατηγικού Σχεδιασμού για την αγροτική οικονομία.