Δέκα χρόνια μετά την επανάσταση που ανέτρεψε τον Μουάμαρ Καντάφι, η Λιβύη παραμένει βυθισμένη στο χάος, παραδομένη στις ξένες παρεμβάσεις εις βάρος ενός εξαντλημένου λαού ο οποίος στερείται τους τεράστιους ενεργειακούς πόρους της χώρας.
Δέκα χρόνια μετά την επανάσταση που ανέτρεψε τον Μουάμαρ Καντάφι, η Λιβύη παραμένει βυθισμένη στο χάος, παραδομένη στις ξένες παρεμβάσεις εις βάρος ενός εξαντλημένου λαού ο οποίος στερείται τους τεράστιους ενεργειακούς πόρους της χώρας.
Έπειτα από χρόνια αδιεξόδου στη διχασμένη χώρα, “χειροπιαστές” πολιτικές πρόοδοι σημειώθηκαν τους τελευταίους μήνες, σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ. Συνήφθη συμφωνία για εκεχειρία, παρατηρήθηκε αύξηση της παραγωγής πετρελαίου και πριν από λίγες ημέρες διορίστηκε νέος μεταβατικός πρωθυπουργός της Λιβύης ο Άμπντελ Χάμιντ Ντμπέιμπα προκειμένου να διασφαλιστεί η μετάβαση μέχρι τη διεξαγωγή των εκλογών που είναι προγραμματισμένες για τον Δεκέμβριο.
Όμως οι προκλήσεις παραμένουν τεράστιες έπειτα από 42 χρόνια δικτατορίας και μια δεκαετία συγκρούσεων μετά τη διεθνή παρέμβαση στη χώρα υπό το ΝΑΤΟ τον Μάρτιο του 2011, η οποία ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του ίδιους έτους με τον φόνο του Καντάφι στη Σύρτη.
Στη Λιβύη συνεχίζονται οι συγκρούσεις για την εξουσία, ενώ έντονη είναι η παρουσία ξένων μισθοφόρων και παραστρατιωτικών οργανώσεων. Η διαφθορά κυριαρχεί παντού, οι υποδομές έχουν καταστραφεί και οι υπηρεσίες παραπαίουν.
“Δέκα χρόνια μετά την επανάσταση η Λιβύη είναι ένα ακόμη πιο παραμορφωμένο κράτος σε σχέση με αυτό που ήταν υπό τον Καντάφι”, εκτίμησε ο Εμαντεντίν Μπάντι, ειδικός στη Global Initiative με έδρα τη Γενεύη.
Οι Λίβυοι είναι εξαντλημένοι, δεκάδες χιλιάδες έχουν εκτοπιστεί και πολλοί αυτοεξόριστοι που είχαν επιστρέψει το 2011 για να συμμετάσχουν στη δημοκρατική ανοικοδόμηση της χώρας έφυγαν ξανά.
Βυθισμένη στην αναρχία, η χώρα έχει αναχθεί σε ορμητήριο για τους διακινητές. Δεκάδες χιλιάδες μετανάστες από την υποσαχάρια Αφρική που επιθυμούν να φτάσουν στην Ευρώπη βρίσκονται στο έλεος των διακινητών, όταν δεν πνίγονται στην προσπάθειά τους να διασχίσουν τη Μεσόγειο.
Ο 36χρονος Μάζντι, οδοντίατρος στην Τρίπολη, θυμάται “το εύρος της επανάστασης” τον Φεβρουάριο του 2011 όταν εξεγέρθηκαν οι κάτοικοι της Βεγγάζης εμπνευσμένοι από την Αραβική Άνοιξη, η οποία ξεκίνησε από τη γειτονική Τυνησία. Εκείνη τη χρονιά “συνειδητοποίησα ότι ζούσαμε στον φόβο”, θυμάται ο Μάζντι.
Όμως η πτώση του καθεστώτος Καντάφι βύθισε τη χώρα στο χάος, αφήνοντάς την στο έλεος τοπικών πολιτοφυλακών, και αποσταθεροποίησε την περιοχή στην οποία συνέρρευσαν όπλα και μαχητές.
Οι δυνάμεις ασφαλείας διαλύθηκαν. Τζιχαντιστικές ομάδες εκμεταλλεύθηκαν την κατάσταση. Στο απόγειό του το Ισλαμικό Κράτος απέκτησε προπύργιο στη Σύρτη, εκπαιδεύοντας μαχητές και σχεδιάζοντας επιθέσεις, κυρίως στη γειτονική Τυνησία.
Δέκα χρόνια μετά την ελπίδα της ελευθερίας, η χώρα παραμένει διχασμένη μεταξύ δύο αρχών που μάχονται για την εξουσία, κάθε μία από τις οποίες έχει τη στήριξη ξένων δυνάμεων.
Η Κυβέρνηση Εθνική Ενότητας, που εγκαταστάθηκε το 2016 στην Τρίπολη έπειτα από μια εύθραυστη διαδικασία του ΟΗΕ, στηρίζεται από την Τουρκία. Αντίπαλός της στην ανατολική Λιβυή η κυβέρνηση του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ, ο οποίος στηρίζεται από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο και τη Ρωσία.
Αφού ο Χάφταρ δεν κατάφερε να καταλάβει την Τρίπολη πέρυσι, έπειτα από ένα χρόνο σκληρών μαχών, αυξήθηκαν οι προσπάθειες μεσολάβησης.
Τον Οκτώβριο συνήφθη συμφωνία εκεχειρίας υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, η οποία αντίθετα με τις προηγούμενες, γίνεται σεβαστή. Έπειτα από ενδολυβικές συμφωνίες ανακοινώθηκε η διεξαγωγή προεδρικών εκλογών τον Δεκέμβριο, ενώ συστάθηκε μεταβατικό προεδρικό συμβούλιο και ορίστηκε μεταβατικός πρωθυπουργός.
“Η κατάσταση σταθεροποιήθηκε επιφανειακά, όμως η διπλωματική πρόοδος δεν είναι παρά ένα υποπροϊόν της προσωρινής επιφυλακτικότητας να συνεχιστούν οι συγκρούσεις, παρά μιας πραγματικής επιθυμίας να υπάρξει λύση”, εκτιμά ο Μπάντι.
Περίπου 20.000 ξένοι μισθοφόροι και μαχητές που επρόκειτο να εγκαταλείψουν τη Λιβύη τον Ιανουάριο είναι ακόμη εκεί.
Η εκεχειρία έχει επαναφέρει την κανονικότητα. Στην πρωτεύουσα, όπου οι δυνάμεις ασφαλείας έχουν ανακτήσει τον έλεγχο, οι τοπικές πολιτοφυλακές είναι πιο διακριτικές.
Όμως η καθημερινότητα σημαδεύεται από ελλείψεις σε νερό και καύσιμα, διακοπές στην ηλεκτροδότηση και τον πληθωρισμό. Στη χώρα αυτή, που διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στην Αφρική, οι Λίβυοι “σταδιακά φτωχοποιούνται”, υπογραμμίζει ο Μπάντι.
“Αν δούμε τον αριθμό των Λίβυων που σκοτώνονται καθημερινά, έχει μειωθεί πολύ. Στο πολιτικό πεδίο (…) έχουμε ξεπεράσει τις δυσκολίες; Σε καμία περίπτωση”, εκτιμά ο αναλυτής Τζαλέλ Χαρσάουι. “Οι πολίτες είναι πολύ δυσαρεστημένοι (…) και οι ελίτ αδιαφορούν για τα βάσανά του”.
Ο Μάζντι πάντως διαβεβαιώνει ότι δεν μετανιώνει για την επανάσταση. “Ήταν απαραίτητη και το πιστεύω ακόμη”, δηλώνει, “αν και έπειτα από 10 χρόνια η χώρα εξακολουθεί να είναι βυθισμένη στον πόλεμο, τη βία και τη σύγχυση”.
Πηγές: ΑΜΠΕ, AFP