Κορωνοϊός: Μαραθώνιος μετ' εμποδίων η κούρσα του εμβολιασμού

Της Πέπης Γρηγοριάδου
[email protected]

Το στοίχημα του 2021 είναι η έγκαιρη επίτευξη ανοσίας απέναντι στην εξάπλωση της πανδημίας και τις πιο επικίνδυνες μεταλλάξεις της. Έχει ξεκινήσει ένας αγώνας δρόμου ώστε οι εμβολιασμοί να προλάβουν να ανακόψουν ένα τρίτο φονικό κύμα του Covid-19. Οι φαρμακευτικές πρόλαβαν και η μεταφορά των σκευασμάτων έχει πετύχει, ενώ οι κυβερνήσεις έχουν καθορίσει τις προτεραιότητές τους για το ποιοι προηγούνται στον εμβολιασμό. Όμως τα εμβόλια καθυστερούν -είτε στη γραμμή παραγωγής, είτε στη διαδρομή ασφαλούς μεταφοράς και χρήσης, ενώ και η διανομή ανά χώρα δεν είναι πάντα ίση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα από τη μία να πληθαίνουν οι φωνές για δίκαιη κατανομή και από την άλλη κάποιες χώρες - όπως η Ιταλία - να σκέφτονται ακόμη και νομικές οδούς για το κόστος - σε ζωές και οικονομία - της καθυστέρησης. Η αισιοδοξία της διάθεσης των εμβολίων έδωσε τη θέση της στον σκεπτικισμό και οι ευρωπαϊκές χώρες η μία μετά την άλλη προχωρούν σε περιοριστικά μέτρα γνωρίζοντας ωστόσο τα λιγοστά αποθέματα αντοχής των επιχειρήσεων και της κοινωνίας. Οι ηγέτες πιέζουν για επίσπευση των διαδικασιών, ασκώντας κριτική για την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία. Κι ενώ την Πέμπτη τέθηκε στην τηλεδιάσκεψη των Ευρωπαίων ηγετών η ελληνική πρόταση για ενιαίο ψηφιακό πιστοποιητικό εμβολιασμού, πολλοί είναι εκείνοι που δεν έχουν πειστεί ακόμη ότι πρέπει να εμβολιαστούν. Αρκετά λοιπόν τα εμπόδια σε αυτόν τον ιδιότυπο παγκόσμιο αγώνα δρόμου με τερματισμό την επιστροφή στην κανονικότητα, με όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες.

Πόσοι θέλουν να εμβολιαστούν και τι φοβούνται

Από τον Οκτώβριο στον Δεκέμβριο του 2020 που υπάρχουν στοιχεία από την Ipsos, το ποσοστό όσων είναι υπέρ ή σχεδόν υπέρ του εμβολιασμού έχει αυξηθεί 5% στις ΗΠΑ, αλλά έχει πέσει σε πολλές χώρες του κόσμου με τη μεγαλύτερη πτώση να παρατηρείται στη Νότια Αφρική (15%) και τη Γαλλία (14%).

Ωστόσο η αναλογία των ισχυρά υποστηρικτών έχει αυξηθεί όχι μόνο στις ΗΠΑ (+9% στο 38%) αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο (+5% στο 46%). Σε πολλές χώρες ωστόσο έχει πέσει αλλά πουθενά πάνω από 7 ποσοστιαίες μονάδες.

Στη Γερμανία σύμφωνα με στοιχεία του Πολιτικού Βαρόμετρου για λογαριασμό του καναλιού της γερμανικής δημόσιας τηλεόρασης ZDF, το 67% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι θέλει να εμβολιαστεί κατά του κορωνοϊού (51% τον Νοέμβριο), ενώ αντίθετη άποψη εκφράζει το 10% (20% τον Νοέμβριο) και το 22% δηλώνει ότι ακόμη δεν έχει αποφασίσει.

Σε κάθε χώρα, μεταξύ 57% και 80% αυτών που λένε ότι δεν θα έκαναν εμβόλιο κατά του Covid-19 αναφέρουν ότι ανησυχούν για τις παρενέργειες.

Οι αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα είναι ο δεύτερος πιο κοινός λόγος σε πολλές χώρες, που αναφέρεται μεταξύ 45% στη Ρωσία (η οποία να υπενθυμίσουμε είναι και η πρώτη που άρχισε εμβολιασμούς με το δικό της Sputnik V) έως μόνο 17% στην Ιαπωνία.

Το ότι δεν υπάρχει σημαντικός κίνδυνος από τον Covid-19 αναφέρεται από το 32% στην Κίνα και το 25% στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά μόνο από το 8% στη Νότια Κορέα.

Στην Ινδία, σύμφωνα με την εφημερίδα The Hindu, στο κρατίδιο Ταμίλ Ναντού (νότια) το ποσοστό συμμετοχής τις πρώτες ημέρες εμβολιασμού ανέρχεται σε 16%, ενώ στην Ινδονησία επιστρατεύτηκαν δημοφιλείς προσωπικότητες των social media και της τηλεόρασης για να πειστούν κυρίως οι νεότερες ηλικίες.

Στον αέρα το χρονοδιάγραμμα

Οι κυβερνήσεις αγωνιούν για το χρονοδιάγραμμα επίτευξης της ανοσίας και επιστροφής στην κανονικότητα καθώς τα συστήματα υγείας καταρρέουν, η κοινωνία δυσανασχετεί, η οικονομία εκπέμπει SOS και τα κρατικά ταμεία αδειάζουν από τα τεράστια πακέτα στήριξης για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του κορωνοϊού.

Η Ρωσία άρχισε πρώτη τους εμβολιασμούς στην Ευρώπη στις αρχές Δεκεμβρίου και στοχεύει να εμβολιάσει 68 εκατ. πολίτες, δηλαδή το 60% του πληθυσμού. Το χρονοδιάγραμμα αφορά 20 εκατ. Ρώσους μέσα στο πρώτο τρίμηνο του έτους.

Στη Βρετανία η οποία πλήττεται περισσότερο από άλλες ευρωπαϊκές χώρες στο θέμα των θυμάτων του κορωνοϊού και το πρόγραμμα εμβολιασμού τρέχει ταχύτερα από ό,τι στην Ε.Ε. ο στόχος της κυβέρνησης σύμφωνα με τον υπουργό Υγείας Ματ Χάνκοκ, είναι να έχουν εμβολιαστεί όλοι οι ενήλικες έως το φθινόπωρο.

Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν θέλει να έχουν εμβολιαστεί 100 εκατ. άνθρωποι τις πρώτες 100 ημέρες της προεδρίας του και μεγάλες εταιρείες σπεύδουν να  βοηθήσου, Η Amazon.com την ημέρα της ορκωμοσίας του έστειλε γράμμα στη νέα κυβέρνηση προσφέροντας να βοηθήσει στη διανομή εμβολίων. Η Honeywell, την προηγούμενη εβδομάδα, προσφέρθηκε να βοηθήσει το πρόγραμμα εμβολιασμών στη Βόρεια Καρολίνα.

Εκτός από τον λόγο της αλληλεγγύης οι επιχειρήσεις προβαίνουν σε τέτοιες κινήσεις στο πλαίσιο μίας προσπάθειας να αποφευχθεί ακόμη ένα ολικό lockdown που διαλύει την οικονομία και θα οδηγήσει στον κίνδυνο να χαθεί ένα επιπλέον έτος.

Στη Γερμανία πριν από κάποιες ημέρες η Άγκελα Μέρκελ εμφανίστηκε να ανησυχεί για την ποσότητα των παραγόμενων δόσεων που μπορεί να καθυστερήσει τους εμβολιασμούς στο πρώτο μισό του έτους, ενώ προβλέπει αυστηρά περιοριστικά μέτρα έως τον Απρίλιο.

Αυτό έρχεται να επιβεβαιώσει λίγες ημέρες αργότερα η ανακοίνωση της Pfizer για καθυστερήσεις στη διανομή εμβολίων. Η αμερικανική φαρμακοβιομηχανία μείωσε έως το μισό τον όγκο των εμβολίων κατά της Covid-19 που θα διανείμει σε ορισμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυτήν την εβδομάδα, προκαλώντας από δυσφορία έως αντίδραση για προσφυγές από κράτη μέλη, την ώρα που αυξάνεται η δυσαρέσκεια για τις απροσδόκητες περικοπές των προμηθειών από την αμερικανική φαρμακοβιομηχανία.

Η Ρουμανία θα παραλάβει το 50% του προγραμματισμένου όγκου αυτήν την εβδομάδα, το άλλο 50% θα διανεμηθεί σταδιακά έως τα τέλη Μαρτίου.

Παρόμοια η κατάσταση και στην Πολωνία, η οποία παρέλαβε στις αρχές της εβδομάδας 176.000 δόσεις, μια μείωση περίπου 50% από την ποσότητα που ανέμενε, ενώ στην Τσεχία οι μειώσεις είναι από 15% έως 30%.

Ορισμένες χώρες εκτιμούν πως μπορούν να διαχειριστούν την κατάσταση. Η Νορβηγία έχει διαθέσιμο απόθεμα έκτακτης ανάγκης και θα συνεχίσει να χορηγεί τις δόσεις σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, έγινε γνωστό από το σώμα δημόσιας υγείας της κυβέρνησης. Το ινστιτούτο Serum της Δανίας επισήμανε πως η απώλεια κατά 50% των δόσεων αυτήν την εβδομάδα θα οδηγήσει σε έλλειμμα ύψους 10% για το πρώτο τρίμηνο.

Η Ιταλία όμως σκοπεύει να κινηθεί νομικά «τις επόμενες ημέρες» εναντίον της φαρμακοβιομηχανίας Pfizer λόγω της καθυστέρησης, σύμφωνα με τον επικεφαλής της ιταλικής ομάδας διαχείρισης της πανδημίας Ντομένικο Αρκούρι, ο οποίος δήλωσε ότι «η προστασία της υγείας των Ιταλών πολιτών δεν είναι διαπραγματεύσιμη».

Στον ίδιο περίπου τόνο και ο Αυστριακός καγκελάριος Σεμπάστιαν Κουρτς, που δήλωσε ότι «μετράει κάθε εβδομάδα προκειμένου να σωθούν ανθρώπινες ζωές και θέσεις εργασίας», θέλοντας να στείλει και ένα μήνυμα στον ΕΜΑ για πιο γρήγορη αδειοδότηση εμβολίων άλλων εταιρειών όπως της AstraZeneca.

Οι παραδόσεις του εμβολίου της εταιρείας AstraZeneca και του πανεπιστημίου της Οξφόρδης στην Ευρώπη θα είναι μικρότερες από το αναμενόμενο, λόγω της «μείωσης της παραγωγής» σε ένα εργοστάσιο, ανέφερε χθες η βρετανική φαρμακευτική εταιρεία.

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Φαρμάκων (EMA) ανακοίνωσε στις 12 Ιανουαρίου ότι παρέλαβε το αίτημα για την κατεπείγουσα έγκριση του εμβολίου της AstraZeneca για την Covid-19 και αναμένεται να αποφασίσει εάν θα το κάνει δεκτό στις 29 του μηνός.

Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι το προσχέδιο της Κομισιόν για την κράτη της Ε.Ε., προβλέπει μέχρι τον Μάρτιο να έχουν εμβολιαστεί το 80% των επαγγελματιών υγείας και κοινωνικής φροντίδας και των ατόμων άνω των 80 ετών και μέχρι το καλοκαίρι τουλάχιστον το 70% του πληθυσμού.

Δόσεις ανά χώρα και πληθυσμό

Από τις περισσότερες από 40 εκατ. δόσεις εμβολίων κατά του κορωνοϊού που έχουν χορηγηθεί ως τώρα σε όλο τον κόσμο, το Ισραήλ προπορεύεται σταθερά στην κούρσα των εμβολιασμών, καθώς ήδη το 3,65% του πληθυσμού έχει λάβει τη δεύτερη δόση.

Έως σήμερα, τουλάχιστον 60 χώρες, που αντιστοιχούν στο 61% του παγκόσμιου πληθυσμού, έχουν ξεκινήσει την εκστρατεία εμβολιασμού των πολιτών τους. Ωστόσο 11 χώρες συγκεντρώνουν το 90% των δόσεων που έχουν χορηγηθεί, προκαλώντας την παρέμβαση του επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Αντάνομ Τέντρος Γκεμπρεγέσους, ο οποίος ανέφερε ως παράδειγμα ανισότητας ότι περισσότερες από 39 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου έχουν παραδοθεί σε 49 χώρες υψηλού εισοδήματος, ενώ μόλις 25 δόσεις σε μια φτωχή χώρα.

Με βάση τον όγκο των εμβολίων, οι ΗΠΑ έρχονται πρώτες με 17.546.374 δόσεις, ακολουθούμενες από την Κίνα με 15.000.000 δόσεις και το Ηνωμένο Βασίλειο με 5.437.284 δόσεις. Την πρώτη πεντάδα συμπληρώνουν το Ισραήλ με 3,292,190 εκατ. δόσεις και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με 2.246.069 δόσεις, σύμφωνα με στοιχεία του ourworldindata.org. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση προηγείται η Γερμανία με 1.401.693 δόσεις.

Η περίπτωση του Ισραήλ

Το Ισραήλ έχει προσελκύσει τα παγκόσμια βλέμματα για το σπριντ στην κούρσα του εμβολιασμού, αναζητώντας τους λόγους που αυτό συμβαίνει.

Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενζιαμίν Νετανιάχου, αποκάλυψε στις 7 Ιανουαρίου ότι το Ισραήλ συνήψε συμφωνία με την Pfizer για ανταλλαγή δεδομένων πολιτών για 10 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου κορωνοϊού, συμπεριλαμβανομένης μιας υπόσχεσης αποστολών 400.000-700.000 δόσεων κάθε εβδομάδα.

Βάσει αυτής της συμφωνίας, το Ισραήλ θα παράσχει λεπτομέρειες στην Pfizer (καθώς και στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας) σχετικά με την ηλικία, το φύλο και το ιατρικό ιστορικό των ατόμων που εμβολιάζονται, καθώς και τις παρενέργειες αλλά και την αποτελεσματικότητά του. Δέκα εκατομμύρια δόσεις είναι μία αμελητέα ποσότητα για την Pfizer.

«Τους πείσαμε ότι εάν μας δώσουν το εμβόλιο, θα το χορηγήσουμε το συντομότερο δυνατό - και αυτό ακριβώς συνέβη», δήλωσε ο υπουργός Υγείας του Ισραήλ Γιούλι Έντελσταϊν στο Politico μέσω του εκπροσώπου του. «Ήμασταν καλά προετοιμασμένοι, υπογράψαμε τις συμφωνίες νωρίς και είπαμε στις φαρμακευτικές ότι θα δουν σύντομα τα αποτελέσματα. Είναι μια win-win κατάσταση», συμπλήρωσε.

Επίσης ασαφές ήταν το κόστος για κάθε εμβόλιο της Pfizer - όταν αξιωματούχοι ανέφεραν ότι το Ισραήλ πλήρωνε 30 δολάρια ανά άτομο. Αυτό είναι περισσότερο από το διπλάσιο του ποσού που αναφέρουν οι Βρυξέλλες, όταν ο υπουργός Εξωτερικών του Βελγίου το έγραψε στο Twitter. Ένας ισραηλινός δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός οργανισμός ανέφερε ακόμη μεγαλύτερη τιμή, στα 47 δολάρια ανά άτομο, σύμφωνα με δημοσίευμα του Politico.

Ο Νετανιάχου, στο μεταξύ, επανειλημμένα έχει αναφερθεί στις στενές σχέσεις του με τα ανώτερα στελέχη της Pfizer και της Moderna, υποδηλώνοντας ότι οι διασυνδέσεις του βοήθησαν στην εξασφάλιση εκατομμυρίων δόσεων. «Ο διευθύνων σύμβουλος της Pfizer, Άλμπερτ Μπουρλά, είναι απόγονος μιας εβραϊκής οικογένειας από τη Θεσσαλονίκη και "ένας μεγάλος φίλος" του Ισραήλ», τόνισε ο Νετανιάχου, ο οποίος ελπίζει να επανεκλεγεί τον Μάρτιο.

Τα εμβόλια που κυκλοφορούν

Επτά εμβόλια είναι αυτή τη στιγμή σε κυκλοφορία σε όλο τον κόσμο.

Αυτά που αναπτύχθηκαν από τις Pfizer-BioNTech (αμερικανική και γερμανική εταιρεία) και τη Moderna (αμερικανική εταιρεία) κυριαρχούν στη Βόρεια Αμερική, στην Ευρώπη, το Ισραήλ και στις χώρες του Κόλπου.

Το εμβόλιο των AstraZeneca-Oxford (βρετανικό) κυριαρχεί στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ινδία. Η τελευταία χρησιμοποιεί επίσης ένα εμβόλιο που αναπτύχθηκε εγχωρίως από την Bharat Biotech. Επίσης έχει δοθεί κατεπείγουσα έγκριση για χρήση από τη Βραζιλία.

Το εμβόλιο Sputnik V του ρωσικού κέντρου Γκαμαλέγια χορηγείται στη Ρωσία καθώς επίσης στην Αργεντινή, τη Λευκορωσία και τη Σερβία, ενώ έχει υποβάλει αίτηση έγκρισης και στην Ε.Ε.

Σε ό,τι αφορά τα κινεζικά εμβόλια, εκτός της Κίνας, αυτό της Sinopharm χορηγείται στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, τις Σεϋχέλλες και την Ιορδανία, και αυτό της Sinovac στην Ινδονησία, τη Βραζιλία και την Τουρκία.

Οι μεταλλάξεις

Σειρά επιδημιολόγων έχουν προειδοποιήσει για την εμφάνιση μεταλλάξεων του κορωνοϊού, οι οποίες θα μας ταλαιπωρήσουν τους επόμενους μήνες. Οι φαρμακοβιομηχανίες έχουν αναφέρει ότι μπορούν να προσαρμόσουν σε σύντομο διάστημα τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού, αν αυτό κριθεί αναγκαίο.

Κάτι τέτοιο διαφαίνεται ότι ίσως χρειαστεί για αποτελεσματικότερη προστασία έναντι της νέας «νοτιοαφρικανικής» μετάλλαξης Β1351, καθώς η τελευταία πιθανώς μπορεί να «ξεφύγει» από τα αντισώματα που εξουδετερώνουν προηγούμενες παραλλαγές του ιού.

Επίσης, όσοι ήδη νόσησαν με Covid-19 ίσως να μην έχουν επαρκή προστασία αντισωμάτων έναντι αυτής της νέας παραλλαγής, σύμφωνα με Νοτιοαφρικανούς επιστήμονες, καθώς αυτή είναι διαφορετική από τη «βρετανική» παραλλαγή Β117.

Οι Νοτιοαφρικανοί επιστήμονες βρήκαν ότι η ικανότητα των αντισωμάτων να εξουδετερώνουν τον κορωνοϊό πέφτει κατά οκτώ φορές απέναντι στη νέα μετάλλαξη, δηλαδή στην ουσία χρειάζονται οκταπλάσια αντισώματα για να εξουδετερωθεί η νέα μετάλλαξη, σε σχέση με τις προηγούμενες παραλλαγές του κορωνοϊού.

Στο μεταξύ, ο επικεφαλής επιστημονικός σύμβουλος της βρετανικής κυβέρνησης Πάτρικ Βάλανς δήλωσε χθες, 22 Ιανουαρίου, ότι υπάρχουν ενδείξεις πως οι άνθρωποι οι οποίοι προσβλήθηκαν από τη λεγόμενη «βρετανική παραλλαγή» της Covid-19 έχουν αυξημένο κίνδυνο θανάτου.

Η ευρωπαϊκή υπηρεσία αρμόδια για τις επιδημίες, ECDC, κάλεσε «τα μέλη της να είναι σε ετοιμότητα για να λάβουν αυστηρότερα μέτρα εντός των προσεχών εβδομάδων» με στόχο τον περιορισμό της εξάπλωσης των νέων παραλλαγμένων στελεχών του κορωνοϊού, αυξάνοντας το επίπεδο επαγρύπνησής της.

Στην Ελλάδα μετά τη χθεσινή σύσκεψη στο υπουργείο Υγείας με αντικείμενο το συντονισμό και την ενίσχυση της γονιδιωματικής επιτήρησης αποφασίστηκε η λειτουργία πανελλαδικού δικτύου που παρακολουθεί και αναλύει τις μεταλλάξεις και παραλλαγές του ιού SARS-CoV-2, καθώς έχουν ήδη ταυτοποιηθεί 26 περιπτώσεις της βρετανικής μετάλλαξης στη χώρα.

Σε αυτό το πλαίσιο των πολλαπλών αγνώστων Χ η Ευρώπη πορεύεται με αγωνία και ελπίδα ότι θα νικήσει την πανδημία του Covid-19 εγκαίρως, τόσο για τους πολίτες όσο και για την οικονομία.