Από τα χρόνια της αρχαίας Ελλάδας το χρήμα αποτελούσε πρακτικά συνώνυμο των μετρητών. Τα κέρματα και αργότερα τα τραπεζογραμμάτια παρείχαν στους ανθρώπους ένα αποτελεσματικό και ευρέως αποδεκτό μέσο πληρωμής για τις καθημερινές συναλλαγές τους, γράφει ο Φάμπιο Πανέτα.
Από την έντυπη έκδοση
Του Φάμπιο Πανέτα *
Από τα χρόνια της αρχαίας Ελλάδας το χρήμα αποτελούσε πρακτικά συνώνυμο των μετρητών. Τα κέρματα και αργότερα τα τραπεζογραμμάτια παρείχαν στους ανθρώπους ένα αποτελεσματικό και ευρέως αποδεκτό μέσο πληρωμής για τις καθημερινές συναλλαγές τους.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η ψηφιακή επανάσταση έχει κάνει τους ανθρώπους να αλλάξουν σημαντικά τις συνήθειες των πληρωμών τους - είναι ολοένα και πιο συνηθισμένο πλέον να πληρώνουμε περνώντας ανέπαφα μια κάρτα, σκανάροντας έναν κωδικό με το κινητό μας ή χρησιμοποιώντας το έξυπνο ρολόι μας.
Μια νέα έρευνα για τις συνήθειες των καταναλωτών σε ό,τι αφορά τις πληρωμές στη ζώνη του ευρώ (SPACE), την οποία διενέργησαν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες, αποκαλύπτει ότι σχεδόν το 50% των ενηλίκων στη ζώνη του ευρώ προτιμούν σήμερα τις ψηφιακές πληρωμές και αυτή η τάση φαίνεται ότι επιταχύνθηκε περαιτέρω στη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού (Covid19). Ενώ τα μετρητά εξακολουθούν να είναι το μέσο πληρωμής που χρησιμοποιείται συχνότερα για συναλλαγές από πρόσωπο σε πρόσωπο, το ποσοστό χρήσης τους μειώνεται. Για αγορές εξ αποστάσεως, οι κάρτες και οι ηλεκτρονικές πληρωμές αποτελούν τις προτιμώμενες επιλογές. Και οι άμεσες χρεώσεις ή οι μεταφορές πιστώσεων είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος πληρωμής λογαριασμών.
Αυτά τα αντικρουόμενα στοιχεία υποδηλώνουν ότι κανένα από τα μέσα πληρωμής που διατίθενται σήμερα δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες όλων των καταναλωτών. Αυτό υπογραμμίζει πόσο σημαντικό είναι οι άνθρωποι να συνεχίσουν να έχουν επιλογές ως προς τον τρόπο πληρωμής, χωρίς να υπονομεύονται οι προσδοκίες τους για γρήγορες, ασφαλείς, οικονομικές και εύχρηστες πληρωμές. Πράγματι, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι τα μετρητά και το ψηφιακό χρήμα αλληλοσυμπληρώνονται: η συνύπαρξή τους προσφέρει περισσότερες επιλογές και ευκολότερη πρόσβαση σε απλούς τρόπους πληρωμής για όλες τις κοινωνικές ομάδες, διασφαλίζοντας έναν υψηλό βαθμό ενσωμάτωσης και ανθεκτικότητας των πληρωμών.
Το ψηφιακό χρήμα συμβαδίζει με τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας: στηρίζει την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου και των αντίστοιχων τρόπων ζωής και ικανοποιεί την απαίτηση των καταναλωτών για αμεσότητα και απρόσκοπτη λειτουργία μεταξύ πληρωμών και ψηφιακών υπηρεσιών.
Όμως, ακόμη κι αν έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο αξιόπιστες, οι ψηφιακές πληρωμές παραμένουν ευπαθείς σε διαταράξεις, όπως διακοπές ρεύματος, κυβερνοαπειλές και τεχνικά προβλήματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα μετρητά μπορούν να στηρίξουν την ανθεκτικότητα των πληρωμών: χάρη στα μοναδικά χαρακτηριστικά τους, παρέχουν έναν κρίσιμο μηχανισμό στήριξης και ένα αξιόπιστο μέσο αποθήκευσης αξίας. Η έρευνα που διενεργήσαμε για τις πληρωμές δείχνει ότι το 34% των πολιτών της ζώνης του ευρώ αποθηκεύουν επιπλέον μετρητά στο σπίτι για προληπτικούς λόγους.
Επίσης, τα μετρητά απευθύνονται σε όλους. Μια ιδιαίτερη ανησυχία που συνδέεται με τις ψηφιακές πληρωμές είναι ότι αν οι πληρωμές αυτές γίνουν ο κανόνας, οι πολίτες που δεν μπορούν ή δεν θέλουν -π.χ. για λόγους προστασίας της ιδιωτικότητάς τους- να χρησιμοποιούν τέτοιες υπηρεσίες κινδυνεύουν να αποκλειστούν από την οικονομία. Η έρευνα που διενεργήσαμε για τις πληρωμές αποκαλύπτει ότι τα μετρητά χρησιμοποιούνται σε τακτική βάση από πολίτες κάθε ηλικίας, κάθε μορφωτικού επιπέδου και κάθε εισοδηματικής ομάδας. Επιπλέον, τα μετρητά συμβάλλουν καθοριστικά ώστε να διασφαλίζεται η ενσωμάτωση πολιτών από κοινωνικά ευπαθείς ομάδες που μπορεί να μη διαθέτουν τραπεζικούς λογαριασμούς ή τις αναγκαίες ψηφιακές δεξιότητες. Αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη να διατηρείται η ομαλή λειτουργία του κύκλου των μετρητών, μεταξύ άλλων η εύκολη πρόσβαση σε μετρητά και η ευρεία αποδοχή των μετρητών στα σημεία πώλησης. Παραμένουμε επομένως σταθερά προσηλωμένοι στο να διασφαλίζουμε ότι τα μετρητά εξακολουθούν να είναι ευρέως διαθέσιμα και αποδεκτά σε όλη τη ζώνη του ευρώ.
Ταυτόχρονα, καθώς οι καταναλωτές και το ιδιωτικό χρήμα στρέφονται προς τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας, το κρατικό χρήμα πρέπει κι αυτό να επαναπροσδιοριστεί ούτως ώστε το δημόσιο αγαθό που παρέχει να συνεχίσει να είναι πλήρως διαθέσιμο στην ψηφιακή εποχή. Πρέπει επομένως να είμαστε έτοιμοι να εκδώσουμε ψηφιακό ισοδύναμο των τραπεζογραμματίων, αν χρειαστεί. Το ψηφιακό ευρώ θα συμπλήρωνε τα μετρητά: μαζί οι δύο αυτές μορφές του ευρώ θα εξασφάλιζαν πρόσβαση σε απλούς, ανέξοδους τρόπους πληρωμής. Το ψηφιακό ευρώ θα σχεδιαζόταν επίσης ούτως ώστε να λειτουργεί μαζί με ιδιωτικές λύσεις πληρωμής, διευκολύνοντας την παροχή πανευρωπαϊκών λύσεων και πρόσθετων υπηρεσιών στους καταναλωτές. Η προστασία της ιδιωτικής ζωής θα είναι επίσης βασική προτεραιότητα, ούτως ώστε το ψηφιακό ευρώ να μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση της εμπιστοσύνης στις πληρωμές στην ψηφιακή εποχή. Προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τις ανάγκες και τις ανησυχίες των τελικών χρηστών, καλούμε όλους τους πολίτες να αποστείλουν τα σχόλιά τους στο πλαίσιο της εν εξελίξει διαδικασίας δημόσιας διαβούλευσης της ΕΚΤ για το ψηφιακό ευρώ.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός έχει τη δυνατότητα να αναμορφώσει ριζικά τις πληρωμές. Ωστόσο, είναι σημαντικό τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις στην Ευρώπη να εξακολουθούν να έχουν επιλογή. Το έργο μας είναι επομένως να εγγυηθούμε ότι θα εξακολουθήσει να υπάρχει μια δημόσια, απλή, ανέξοδη και ασφαλής επιλογή για κάθε περίσταση.
* Ο Φάμπιο Πανέτα είναι μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ.