Οι συμπληγάδες της εξωτερικής πολιτικής

Από την έντυπη έκδοση

Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου

Αν και έχει 14 χρόνια στην πλάτη του, το βιβλίο του σημερινού πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, με τίτλο «Οι συμπληγάδες της εξωτερικής πολιτικής» (Εκδόσεις Πατάκη), αποτελεί πολύτιμο κλειδί για την αποκρυπτογράφηση της σημερινής ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Παράλληλα όμως το βιβλίο αυτό είναι ενδεικτικό της σοβαρότητας, του μορφωτικού επιπέδου και της εμπειρίας του σημερινού πρωθυπουργού.

Όπως σημειώνει ο ίδιος ο συγγραφέας στο εισαγωγικό του σημείωμα, το βιβλίο του βασίζεται στο κείμενο της πτυχιακής εργασίας του στο Τμήμα Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Harvard και εκπονήθηκε τα έτη 1989-90.

Κατά τον Κυριάκο Μητσοτάκη, το κύριο αντικείμενο του βιβλίου είναι ο τρόπος με τον οποίο εσωτερικές πολιτικές παράμετροι επηρεάζουν ή δεν επηρεάζουν τη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής μίας χώρας. Κυρίως, τον ενδιέφερε η διαδικασία της διαμόρφωσης της εξωτερικής πολιτικής και ο τρόπος με τον οποίο διασυνδέονται παράγοντες τόσο εξωτερικοί (η διεθνής πολιτική κατάσταση, η γεωγραφία, η σχετική ισχύς των κρατών κτλ.), όσο και εσωτερικοί, όπως η διάρθρωση της πολιτικής σκηνής μίας χώρας, η ιδεολογία των κομμάτων εξουσίας, το ύφος της δημόσιας συζήτησης, ο ρόλος της κοινής γνώμης. 

Σκοπός του συγγραφέα έτσι, ήταν η έρευνα σχετικά με το τι πράγματι συμβαίνει: Πώς διαμορφώνεται η εξωτερική πολιτική; Ποιες είναι οι εναλλακτικές οδοί για τη λήψη των αποφάσεων και ποιες είναι, στο μέτρο που μπορούν να κατηγοριοποιηθούν, οι συνέπειες από την επιλογή του ενός ή του άλλου δρόμου για την εξυπηρέτηση τόσο των πολιτικών στόχων όσο και αυτού του βασικού όσο και δυσπερίγραπτου μεγέθους, δηλαδή του εθνικού συμφέροντος;

Θεώρησε ότι ένας ικανοποιητικός τρόπος προσέγγισης του θέματος ήταν μέσα από τη συγκριτική μελέτη της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες την περίοδο 1974-1985. Επικέντρωσε έτσι την ανάλυση σε μια συγκεκριμένη πτυχή των ελληνοαμερικανικών σχέσεων μετά το 1974, δηλαδή στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών σχετικά με την υπογραφή μιας νέας συμφωνίας για τις αμερικανικές βάσεις στην Ελλάδα. Συγκρίνοντας τις διαπραγματεύσεις δύο διαφορετικών κυβερνήσεων, της Νέας Δημοκρατίας την περίοδο 1974-1981 και του ΠΑΣΟΚ μετά το 1981, για το ίδιο όμως αντικείμενο, επιχείρησε να προσδιορίσει το πώς και σε ποιο βαθμό η εσωτερική πολιτική επηρέασε τη διαπραγματευτική στρατηγική των ελληνικών κυβερνήσεων.

Τα συμπεράσματα του Κυριάκου Μητσοτάκη από την ιστορική έρευνα που έκανε και η οποία έχει τεράστιο ενδιαφέρον για όποιον θέλει να καταλάβει ποιος είναι ο πραγματικός κόσμος και σε τι διαφέρει από τον υπερουράνιο, τον οδήγησαν στην έκδοση του βιβλίου για δύο λόγους, που παραμένουν επίκαιροι και σήμερα. Πρώτον, για τον εμπλουτισμό της σχετικής ελληνικής βιβλιογραφίας. Δεύτερον, γιατί τα κεντρικά ερωτήματα, στα οποία ήθελε να απαντήσει, δεν έχουν χάσει την επικαιρότητά τους, όπως αυτό συνέβαινε και όταν εκδόθηκε το βιβλίο.

Κατά τον συγγραφέα, ο κόσμος του 2006, αλλά και αυτός του 2020 προσθέτουμε εμείς, είναι δραματικά διαφορετικός απ’ ό,τι ήταν τη δεκαετία του ‘80. Όμως, η διαδικασία χάραξης της εξωτερικής πολιτικής και ο βαθμός στον οποίο αυτή υπόκειται στους περιορισμούς του εσωτερικού πολιτικού παιχνιδιού αποτελούν θέματα τα οποία πρέπει να συζητούνται, ειδικά σε μία εποχή κατά την οποία οι προκλήσεις για την εξωτερική μας πολιτική εξακολουθούν να είναι σημαντικές. Εξάλλου η εξωτερική μας πολιτική έχει, και σχετικά πρόσφατα, πληρώσει το τίμημα αποφάσεων οι οποίες πάρθηκαν υπό την ασφυκτική πίεση της κοινής γνώμης και οι οποίες, εκ των υστέρων, ήταν προφανές ότι δεν εξυπηρέτησαν τα εθνικά συμφέροντα, όπως και να τα ορίζει κανείς.

Σήμερα, ίσως περισσότερο απ’ ό,τι στο παρελθόν, η διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής συνδέεται άρρηκτα με το επίπεδο της πολιτικής συζήτησης στο εσωτερικό μίας χώρας και μίας κοινωνίας. Παρά το γεγονός ότι τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής ιεραρχούνται σχετικά χαμηλά από τους πολίτες σε σχέση με άμεσα προβλήματα όπως η ανεργία, η αβεβαιότητα και το εισόδημα, κανείς δεν αμφιβάλλει ότι η κοινή γνώμη έχει άποψη για τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, την οποία, δοθείσης ευκαιρίας, μπορεί να την εκφράσει με τρόπο εμφατικό. Από την άλλη πλευρά, οι σειρήνες του λαϊκισμού ελλοχεύουν πάντα, ειδικά σε δύσκολους καιρούς. «Η ευθύνη για τη χάραξη μιας υπεύθυνης μακροπρόθεσμης εξωτερικής πολιτικής, η οποία θα κινείται υπεράνω των διαδικασιών και σκοπιμοτήτων του εσωτερικού κομματικού πολιτικού παιχνιδιού, βαραίνει όλους εμάς που επιλέξαμε να ασχοληθούμε με τα κοινά», τονίζει ο σημερινός πρωθυπουργός και πιστεύουμε ότι στην πράξη εφαρμόζει και αυτά που έγραφε.