Νέα δεδομένα για την πρόληψη και τη θεραπεία της Άνοιας

Της Ανθής Αγγελοπούλου

Η πρόληψη της άνοιας αποτελεί το επίκεντρο της παγκόσμιας ερευνητικής δραστηριότητας αφενός με προσπάθειες να αλλάξουμε τον τρόπο της ζωής μας από την εφηβική και την μέση ηλικία, όταν ακόμη η άνοια φαίνεται μία απομακρυσμένη απειλή  και αφετέρου στις μεγάλες ηλικίες όταν όλοι είμαστε υποψήφιοι.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Νόσου Alzheimer στις 21 Σεπτεμβρίου ο καθηγητής Νευρολογίας στο Αιγινήτειο νοσοκομείο, Νικόλαος Σκαρμέας επισημαίνει ότι  η συχνότητα της άνοιας και των νοητικών διαταραχών ποικίλλει από πληθυσμό σε πληθυσμό αλλά και σε ηλικιακές ή φυλετικές υπο-ομάδες του πληθυσμού. Η γνώση των συχνοτήτων αυτών είναι σημαντικότατη για το σχεδιασμό πολιτικών υγείας, ενημέρωσης αλλά και οικονομικό σχεδιασμό. Επιπροσθέτως φαίνεται ότι η συχνότητες των νοητικών διαταραχών αλλάζουν σε σχέση με παλαιότερες δεκαετίες.

Με βάση μια ενεργό πληθυσμιακή μελέτη εκτιμάται ότι από άνοια πάσχουν στην Ελλάδα 159.053 άτομα ≥65 ετών (56.830 άνδρες, 102.223 γυναίκες).

Η συχνότητα της άνοιας ανέρχεται σε 1,47% στο γενικό πληθυσμό (1,07% στους άνδρες, 1,85% στις γυναίκες) και 7,55% στα άτομα ≥65 ετών (6,09% στους άνδρες, 8,71% στις γυναίκες). Επίσης εκτιμάται ότι από Ήπια Νοητική Διαταραχή πάσχουν στην Ελλάδα 277.202 άτομα ≥65 ετών (131.204 άνδρες, 145.997 γυναίκες). Η συχνότητα της Ήπιας Νοητικής Διαταραχής ανέρχεται σε 2,56% στο γενικό πληθυσμό (2,47% στους άνδρες, 2,65% στις γυναίκες) και 13,15% στα άτομα ≥65 ετών (14,06% στους άνδρες, 12,43% στις γυναίκες).

Οι παράγοντες κινδύνου της νόσου

Σύμφωνα με την καθηγήτρια Νευρολογίας, ΚΕΔΕΚ,  ΑΠΘ, Μάγδα Τσολάκη, μία πρόσφατη μελέτη που ανέλυσε με νέες μεθόδους τεχνολογίας και στατιστικής 396 εργασίες που αφορούν την πρόληψη της άνοιας κατέληξε στο ποιοι είναι οι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου.

Οι 10 βέβαιους παράγοντες κινδύνου είναι:

1. Έλλειψη Νοητικής δραστηριότητας,

2. Υπερομοκυστιναιμία, 

3. Αυξημένο BMI σε μεγάλες ηλικίες, 

4. Κατάθλιψη,

5. Stress,

6. Διαβήτης, 

7. Κρανιοεγκεφαλική κάκωση, 

8. Υπέρταση στη μέση ηλικία,

9. Ορθοστατική υπόταση,

10. Χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης

Ενώ oι 9 πολύ πιθανοί παράγοντες κινδύνου είναι:

1.Παχυσαρκία στη μέση ηλικία,

2.Απώλεια βάρους σε μεγάλη ηλικία,

3.Έλλειψη σωματικής άσκησης,

4.Κάπνισμα,

5.Κακή ποιότητα ύπνου,

6.Καρδιαγγειακή Νόσος,

7.Ευθραστότητα,

8.Κολπική Μαρμαρυγή,

9. Έλλειψη βιταμίνης C.

Όπως μας εξηγεί η κα Τσολάκη, για τους περισσότερους από αυτούς τους παράγοντες είχαμε ενδείξεις και τα προηγούμενα χρόνια αλλά οι μελέτες και ο τρόπος ανάλυσής τους δεν οδήγησε μέχρι τώρα σε κατευθυντήριες οδηγίες από υπεύθυνους οργανισμούς.

Όσον αφορά στη χαμηλή εκπαίδευση, στην Ελλάδα όπως λέει, δεν το συζητάμε, διότι όλα σχεδόν τα παιδιά μας αποκτούν υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης.

Για τις μεγάλες ηλικίες στην Ελλάδα και στη  Κύπρο από το 1995 που ιδρύθηκε η Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και η αντίστοιχη στην Κύπρο γίνεται προσπάθεια σε πολλές πόλεις όπου υπάρχουν Ιατρεία Μνήμης και Άνοιας, Κέντρα Ημέρας και Εταιρείες Alzheimer να γίνονται καθημερινά ασκήσεις νοητικές και σωματικές, εξέταση της ομοκυστεΐνης σε όλους που εξετάζονται στις αυτές τις δομές, ενώ δίνονται οδηγίες για συμμόρφωση στη Μεσογειακή διατροφή (Αποφυγή του Διαβήτη, της Υπέρτασης, της Παχυσαρκίας, της έλλειψης της βιταμίνης C), και τέλος έλεγχος για έγκαιρη αντιμετώπιση της κατάθλιψης, του άγχους και των διαταραχών του ύπνου.

«Στόχος μας είναι όλες αυτές οι πρακτικές να γίνουν η καθημερινότητα των Ελλήνων και των Κυπρίων συμπατριωτών μας» τονίζει κλείνοντας η κα Τσολάκη.

Σύγχρονη αντιμετώπιση των διαταραχών συμπεριφοράς στην Άνοια

Όμως, οι ασθενείς με άνοια εμφανίζουν εκτός από τις διαταραχές στην μνήμη και αλλαγές στην ψυχική λειτουργία και τη συμπεριφορά.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Ψυχιατρικής, στο Αιγινήτειο νοσοκομείο, Αντώνη Πολίτη, σχεδόν όλοι οι ασθενείς με άνοια θα αναπτύξουν αλλαγές στην ψυχική λειτουργία και την συμπεριφορά, με πλέον συχνές τα παραληρήματα, τις ψευδαισθήσεις, την κατάθλιψη, την απάθεια, το άγχος, τις διαταραχές στον ύπνο και την όρεξη.

Η πορεία τους είναι, συχνά, όπως λέει, ανεξάρτητη από τη βαρύτητα των νοητικών ελλειμμάτων και  η παρουσία τους επιδεινώνει την έκπτωση των νοητικών λειτουργιών των ασθενών, επιβαρύνει την υγεία και την ποιότητα ζωής  και των περιθαλπόντων τους, ενώ συμβάλλει στην αύξηση του ρυθμού ασυλοποίησης των ασθενών και στην αύξηση του οικονομικού κόστους των εμπλεκομένων.

Με δεδομένα όλα τα παραπάνω η διαχείριση τους και η θεραπευτική τους αντιμετώπιση αποτελούν σημαντικό πεδίο στον θεραπευτικό σχεδιασμό της άνοιας.

Νεότερα δεδομένα στη θεραπεία της νόσου Alzheimer

Αναφορικά με τη θεραπεία της νόσου ο κ.  Γιώργος Παρασκευάς(Β’ Νευρολογική Κλινική ΕΚΠΑ, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν») επισημαίνει ότι υπάρχουν δύο  κατηγορίες φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των νοητικών συμπτωμάτων (αλλά και της διαταραχής στην λειτουργικότητα) στη νόσο Alzheimer (ΝΑ).

Οι τρείς αναστολείς των χολινεστερασών (ΑΧ) δονεπεζίλη, ριβαστιγμίνη, γκαλανταμίνη και ο τροποποιητής των NMDA υποδοχέων μεμαντίνη.

Αυτά παραμένουν ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπευτικής στρατηγικής που έχουν οι γιατροί τα τελευταία 20-25 χρόνια, με δύο μόνο τροποποιήσεις, που έχουν εγκριθεί σχετικά πρόσφατα.

Την αύξηση των μέγιστων δόσεων των ΑΧ δονεπεζίλη και ριβαστιγμίνη και την έγκριση του θεραπευτικού συνδυασμού ΑΧ με μεμαντίνη στο μέτριο στάδιο και μετά.

Παράλληλα, έχουν εμφανιστεί πλέον κείμενα ομοφωνίας ειδικών, τοπικές οδηγίες ή και εγκρίσεις στην κατηγορία των φαρμακευτικών τροφίμων για το gingko biloba, το Fortasyn Connect και την τραμιπροσάτη (ομοταυρίνη) με τα δύο τελευταία να προορίζονται κυρίως για τις πρωιμότερες μορφές της ΝΑ (ήπια νοητική διαταραχή ή ήπια άνοια).

Τα μονοκλωνικά αντισώματα δεν έχουν δείξει μέχρι σήμερα σαφή αποτελεσματικότητα, πλην ίσως τριών. Απ’ αυτά η αντουκανουμάμπη βρίσκεται σε στάδιο μελέτης των δεδομένων από τον FDA (HΠA) και η απόφαση αναμένεται με ενδιαφέρον, δεδομένου ότι θα μπορούσε δυνητικά να αποτελεί μια θεραπεία, όχι συμπτωματική, αλλά τροποποιητική βασικών παθοβιοχημικών μηχανισμών της νόσου.