Πέντε άμεσα μέτρα για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας

Του Θάνου Τσίρου
[email protected]

Πριν καν παραδοθεί το τελικό κείμενο του «σχεδίου ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας» από την επιτροπή υπό τον νομπελίστα οικονομολόγο Χριστόφορο Πισσαρίδη -στην πλήρη έκτασή του αναμένεται μέχρι το τέλος του μήνα- η κυβέρνηση καλείται να υλοποιήσει τις βασικές προτάσεις που αποσκοπούν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας. Η μείωση του μισθολογικού κόστους -κυρίως μέσα από τη μείωση του φόρου εισοδήματος και των ασφαλιστικών εισφορών- η παροχή κινήτρων για τη δημιουργία μεγαλύτερων επιχειρηματικών οντοτήτων αλλά και η καθιέρωση του «κεφαλαιοποιητικού» συστήματος για την επικουρική σύνταξη, μέτρο που θα ισχύσει για όσους ασφαλιστούν για πρώτη φορά από εδώ και στο εξής.

Στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα αναμένεται να μπουν σε διαδικασία ψήφισης νομοθετικές πρωτοβουλίες όπως η μείωση της εισφοράς αλληλεγγύης, η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, η αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων για τους νεοπροσλαμβανόμενους, η παροχή ισχυρών οικονομικών κινήτρων για τις συγχωνεύσεις μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων αλλά και η ενίσχυση των υπερ-αποσβέσεων προκειμένου μέσα από τη μείωση των φορολογικών βαρών που αυτές θα επιφέρουν, να δοθεί ισχυρό κίνητρο για επενδύσεις σε εξοπλισμό και μείωση του ενεργειακού κόστους. Με την πανδημία να «σπρώχνει» το ΑΕΠ της χώρας σε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα φέτος -η χρονιά θα κλείσει με το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν να ανέρχεται κοντά στα 170-175 δισ. ευρώ και να επιστρέφει ουσιαστικά στα επίπεδα που ήταν όταν η χώρα ετοιμαζόταν να υιοθετήσει το ευρώ- εκτιμάται ότι η ανάγκη να εφαρμοστούν πολιτικές ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας είναι πλέον άμεση. Βέβαια, πολλές από αυτές τις πολιτικές απαιτούν να θυσιαστεί «δημοσιονομικός χώρος» για να χρηματοδοτηθούν μειώσεις εισφορών και φόρων.

Δεδομένου όμως ότι η Ελλάδα παραμένει σε καθεστώς αυξημένης εποπτείας αλλά και με το δημόσιο χρέος να αναρριχάται φέτος πάνω από τα 340 δισ. ευρώ ή κοντά στο 200% του ΑΕΠ, το ζητούμενο για το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα θα είναι να βρεθεί η «χρυσή τομή». Δηλαδή, να υιοθετούνται σταδιακά τα μέτρα που προτείνει η ομάδα του νομπελίστα οικονομολόγου, χωρίς όμως να οδηγηθούμε σε έναν νέο κύκλο παραγωγής ελλειμμάτων.

Στη συγκεκριμένη διαδρομή, η αρχή θα είναι η δύσκολη. Μέσα στους επόμενους θα πρέπει να βρεθούν οι κατάλληλες «δοσολογίες» στην εφαρμογή των μέτρων ώστε να σχηματίζεται ο εξής «ενάρετος» κύκλος: οι μειώσεις φόρων και ασφαλιστικών εισφορών για τις οποίες αρχικά θα θυσιάζονται δημόσια έσοδα να φέρνουν περισσότερες θέσεις απασχόλησης και λιγότερη φοροδιαφυγή και κατά συνέπεια μεγαλύτερη ανάπτυξη και υγιέστερη κατανομή των βαρών που με τη σειρά τους θα εξαλείφουν τα όποια δημοσιονομικά κενά.

Το ευτύχημα για την Ελλάδα στην παρούσα φάση είναι ότι η κατά τη δύσκολη αρχή θα υπάρχει η δυνατότητα χρηματοδότησης μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης που συγκρότησε η Ευρωπαϊκή Ένωση υπό την πίεση της πανδημίας, αλλά και το νέο ΕΣΠΑ που θα τρέξει μέχρι και το 2027. Στην πραγματικότητα, υπάρχει μια δύναμη πυρός περίπου 72 δισ. ευρώ, η οποία όμως θα φέρει την ελληνική δημόσια διοίκηση αντιμέτωπη με τον… εαυτό της. Στην πραγματικότητα, όλοι οι φιλόδοξοι στόχοι και η υλοποίηση όλων των μέτρων που προτείνονται εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το κατά πόσο η χώρα θα μπορέσει από τους επόμενους κιόλας μήνες να στήσει «διπλό μηχανισμό» για την όσο το δυνατόν ταχύτερη απορρόφηση των «πακέτων»:

Με το τελικό κείμενο της έκθεσης Πισσαρίδη θα αναλυθούν ακόμη περισσότερο οι προτάσεις που υποβλήθηκαν μέσα στον Αύγουστο, ώστε, μετά την τεκμηρίωση, η κυβέρνηση να περάσει το ταχύτερο δυνατόν στο στάδιο της υλοποίησης. Από το σύνολο των προτάσεων που έχουν κατατεθεί, ως ζητήματα άμεσης προτεραιότητας αντιμετωπίζονται από την κυβέρνηση οι εξής:

1. Μείωση του βάρους στη μισθωτή εργασία με συνδυαστικά μέτρα όπως η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών (για παράδειγμα μέσω ενός σταθερού ποσού εισφορών υγείας για όλους τους εργαζόμενους), η απάλειψη της «εισφοράς αλληλεγγύης», και η μείωση του ανώτατου ορίου ασφαλιστέου εισοδήματος. Ενσωμάτωση εισοδημάτων σε ενιαία κλίμακα φορολογίας, ανεξάρτητα από την πηγή. Ενίσχυση διαφάνειας στις συναλλαγές με θετικά κίνητρα για χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών, για αγοραστές και πωλητές, στοχευμένα σε κλάδους και επαγγέλματα υψηλής φοροδιαφυγής και επέκταση και στα νομικά πρόσωπα. Μέρος αυτών των προτάσεων αναμένεται να ενσωματωθούν στον προϋπολογισμό του 2021. Το ζητούμενο είναι να μειωθεί το μισθολογικό κόστος το οποίο παραμένει ένα από τα υψηλότερα μεταξύ των χωρών μελών του ΟΟΣΑ ειδικά για τις οικογένειες με έναν εργαζόμενο και δύο ανήλικα παιδιά οι οποίες σήμερα υφίστανται κρατήσεις της τάξεως του 40%. 
2. Ενίσχυση της αναλογικότητας και διαφάνειας του δημόσιου διανεμητικού πρώτου πυλώνα κοινωνικής ασφάλισης και ταυτόχρονα ανάπτυξη ενός δεύτερου και τρίτου πυλώνα με κίνητρα για ιδιωτικές αποταμιευτικές αποφάσεις. Μετάβαση από διανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό σύστημα επικουρικής σύνταξης, με άμεση εφαρμογή για όσους εισέρχονται στην αγορά εργασίας και εθελοντικά για όσους άλλους εργαζόμενους το επιθυμούν. Οριστικοποίηση αποτελεσματικού πλαισίου εποπτείας για τα ασφαλιστικά ταμεία στονδεύτερο πυλώνα, συμπεριλαμβανομένου και ενός δημόσιου ταμείου. Το υπουργείο Εργασίας ήδη προετοιμάζει το σχετικό νομοσχέδιο για την αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων, ενώ σαφής δέσμευση της κυβέρνησης είναι ότι η αλλαγή δενθα αφορά όσους έχουν ήδη κολλήσει ένσημα.
3. Μείωση του κόστους παραγωγής στη μεταποίηση, κυρίως μέσω επιταχυνόμενων φορολογικών αποσβέσεων για επενδύσεις σε εξοπλισμό και μείωση του κόστους ενέργειας. Συστηματική καταγραφή και απάλειψη εμποδίων σε κλάδους με υψηλότερο δυναμικό για εξαγωγική δραστηριότητα.
4. Ριζική αναβάθμιση του συστήματος κατάρτισης για ανέργους και για εργαζόμενους. Αύξηση χρηματοδότησης, ευθυγράμμιση κινήτρων και επιβράβευση των παρόχων σε συνάρτηση με τα αποτελέσματα της κατάρτισης. Αναδιάρθρωση του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού με στροφή προς ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης. Βελτίωση της στόχευσης κοινωνικών επιδομάτων ώστε να μη λειτουργούν ως αντικίνητρο για εργασία. Προγράμματα κατάρτισης μεταναστών και καλύτερης ενσωμάτωσης στην αγορά εργασίας. Όλες αυτές οι προτάσεις αποσκοπούν στο να υπάρξει αλλαγή κατεύθυνσης των πόρων για τη στήριξη της αγοράς απασχόλησης. Το ζητούμενο είναι να χρηματοδοτείται η εργασία ή η κατάρτιση και όχι η ανεργία.
5. Δημόσιες επενδύσεις και κίνητρα για ιδιωτικές δαπάνες για ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων (κατοικιών και επαγγελματικών) με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και την αύξηση της αξίας των ακινήτων. Υποστήριξη εμβληματικών δράσεων πράσινης ανάπτυξης με έμφαση σε στροφή σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, άμβλυνση κόστους μετάβασης κατά τη διαδικασία απολιγνιτοποίησης και ανάπτυξη συστημάτων κυκλικής οικονομίας. Το νέο πρόγραμμα «εξοικονομώ», πουθα τρέξει από φέτος το φθινόπωρο με πόρους που θα πλησιάσουν τα 850 εκατ. ευρώ, θα είναι μια σαφής ενέργεια προς αυτή την κατεύθυνση.