Μια εντελώς καινούρια πραγματικότητα διαμορφώνει για εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους η κρίση της πανδημίας του κορονοϊού. Το φάσμα της ανεργίας που περνούσε σταδιακά στο παρασκήνιο μετά από 10 χρόνια πρωταγωνιστικού ρόλου στην διάρκεια της οικονομικής κρίσης, επιστρέφει ξανά ως απειλή για χιλιάδες μισθωτούς.
Μια εντελώς καινούρια πραγματικότητα διαμορφώνει για εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους η κρίση της πανδημίας του κορονοϊού. Το φάσμα της ανεργίας που περνούσε σταδιακά στο παρασκήνιο μετά από 10 χρόνια πρωταγωνιστικού ρόλου στην διάρκεια της οικονομικής κρίσης, επιστρέφει ξανά ως απειλή για χιλιάδες μισθωτούς. Οι αβεβαιότητες που θέτει η πανδημία εντείνουν την ανασφάλεια για το βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο μέλλον και δημιουργούν εκρηκτικό κοκτέιλ σε μια βαθιά πληγωμένη αγορά εργασίας. Δεν είναι τυχαίο πως όλοι οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι περιγράφουν ως μείζον στοίχημα και μητέρα των μαχών για τον χειμώνα που έρχεται, την ανάσχεση της αύξησης της ανεργίας. Όπως εξηγούν ειδικοί κι αναλυτές, μια ανεξέλεγκτη άνοδος της ανεργίας θα μπορούσε να πυροδοτήσει νέο κύκλο αυτοτροφοδοτούμενης ύφεσης, σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη χρονική στιγμή που η χώρα πάλευε να αυξήσει το μερίδιό της στην παγκόσμια ανάπτυξη.
Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση επιστρατεύει για το φθινόπωρο που μόλις ξεκίνησε και για τον χειμώνα που έρχεται μίγμα παλαιών και νέων μέτρων με διπλό στόχο: παροχή επαρκών κινήτρων για νέες προσλήψεις ταυτόχρονα με περιφρούρηση των υπαρχόντων θέσεων εργασίας. Το δίχτυ ασφαλείας προβλέπεται να αναμορφώνεται και να ανανεώνεται διαρκώς ανάλογα με την πορεία της υγειονομικής και οικονομικής κρίσης, ώστε να φτάσει έως και την έναρξη της τουριστικής σεζόν του 2021.
Παρά το πακέτο των μέτρων, όπως κι αν αυτό διαρθρωθεί, εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι καλούνται να προσγειωθούν σε ένα εντελώς νέο τοπίο που δείχνει να παγιώνεται, τουλάχιστον και για την επόμενη χρονιά. Η αγορά εργασίας εξελίσσεται σε μεγάλο ασθενή της πανδημίας, καθώς εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι αισθάνονται την επισφάλεια και την ανεργία να τους χτυπάει την πόρτα. Η αγωνία σε πολλούς κλάδους χτυπάει κόκκινο, καθώς οι απολύσεις σταδιακά θα απελευθερώνονται. Για όσους δεν απολυθούν, οι μειώσεις των μισθών τους θα είναι μια πικρή πραγματικότητα, καθώς θα κληθούν να δουλέψουν με ψαλιδισμένες απολαβές σε ένα πρωτόγνωρο περιβάλλον ευελιξίας. Όσοι παραμείνουν στην… έκτακτη συνθήκη της αναστολής θα πρέπει να ζήσουν με 534 ευρώ το μήνα ενώ δεκάδες χιλιάδες εποχικοί έμειναν φέτος χωρίς δουλειά.
Έμπειρα στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης γνωρίζουν καλά από την εποχή των μνημονίων πως για κάθε μονάδα του ΑΕΠ που χάνεται η ανεργία αυξάνεται από 0,7 έως 0,8 ποσοστιαίες μονάδες. Ακόμη κι αν αυτή η εξίσωση επηρεαστεί από τα μέτρα, όλοι οι θεσμικοί φορείς προεξοφλούν πως η ανεργία θα φτάσει φέτος ξανά στο «φράγμα» του 20%, αν δεν το ξεπεράσει.
Στο νέο αυτό δυστοπικό περιβάλλον που διαμορφώνεται για τον κόσμο της εργασίας, κυριαρχούν δυο βασικοί πυλώνες μέτρων που καλούνται να αντιμετωπίσουν δυο ισχυρές προκλήσεις, οι οποίες με την σειρά τους απειλούν διαρθρωτικά την οικονομία.
Πυλώνες μέτρων
1. Αναστολές Συμβάσεων
Κομβικό ρόλο στην επόμενη μέρα, μετά την λήξη της πιο σύντομης όσο και πιο περίεργης τουριστικής σεζόν της τελευταίας 10ετίας, θα παίξει το μέτρο της αναστολής συμβάσεων εργασίας, που θεσμοθετήθηκε την περίοδο της απόλυτης καραντίνας και έχει εξελιχθεί σε βασικό εργαλείο αντιμετώπισης της βαθιάς κρίσης στην αγορά εργασίας. Αρκεί να αναφερθεί πως τον Μάρτιο τέθηκαν σε αναστολή 774.947 εργαζόμενοι, ενώ τον Απρίλιο ο αριθμός των μισθωτών που ήταν σε αναστολή προσέγγισε σωρευτικά το ένα εκατομμύριο και ειδικότερα έφτασε στους 935.997. Τον Μάιο οι εργαζόμενοι που δηλώθηκαν σε αναστολή μειώθηκαν, καθώς η οικονομία έβγαινε σταδιακά από την καραντίνα. Ειδικότερα πάνω από 530.000 εργαζόμενοι τέθηκαν σε αναστολή τον περασμένο Μάιο και πληρώθηκαν την αποζημίωση ειδικού σκοπού των 534 ευρώ. Το μέτρο των αναστολών παρέμεινε ενεργό και το καλοκαίρι αρχικά σε λίγους κλάδους και σε περιορισμένο εύρος επιχειρήσεων – για παράδειγμα ο επισιτισμός και η εστίαση βγήκαν εκτός τον Ιούλιο – σε μια προσπάθεια να σβήσει σταδιακά το μέτρο εφόσον η υγειονομική κρίση το επέτρεπε. Η αναζωπύρωση ωστόσο της πανδημίας και η αύξηση των κρουσμάτων οδήγησε στην ολική επαναφορά του μέτρου των αναστολών τον Αύγουστο, τον Σεπτέμβριο. Για τους δυο αυτούς μήνες στις αναστολές μπαίνουν επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα που πλήττονται σημαντικά και ανήκουν στους κλάδους του τουρισμού, εποχικής ή μη λειτουργίας, των αεροπορικών και ακτοπλοϊκών μεταφορών και χερσαίων μεταφορών επιβατών, του επισιτισμού, του πολιτισμού και του αθλητισμού καθώς και κάθε άλλου κλάδου που πλήττεται σημαντικά, βάσει ΚΑΔ. Ειδικότερα στην σχετική ΚΥΑ προσδιορίζονται 61 Κωδικοί Αριθμοί Δραστηριότητας (ΚΑΔ) για τους κλάδους που δικαιούνται να θέτουν σε προσωρινή αναστολή έως και το 100% των εργαζομένων τους για τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο. Σε αναστολή μπορούν να τεθούν όλοι οι εργαζόμενοι που έχουν προσληφθεί έως και την 10η Αυγούστου, ενώ η υποχρέωση διατήρησης του ίδιου αριθμού εργαζομένων και με τις ίδιες συμβάσεις για 30 ημέρες μετά το τέλος της αναστολής δεν ισχύει για τις εποχικές επιχειρήσεις. Όπως παγίως συμβαίνει οι επιχειρήσεις μπορούν:
Οι αναστολές εφαρμόζονται για μέρος ή ακόμη και για το σύνολο – δηλαδή το 100% των εργαζομένων. Οι εργοδότες μπορούν να εφαρμόζουν το μέτρο για κάθε μήνα σταδιακά και για διαφορετικό αριθμό εργαζομένων, μέχρι και του ποσοστού 100% αυτών, ανά υπεύθυνη δήλωση στο σύστημα «Εργάνη». Στη νέα φάση των αναστολών, που ξεκίνησε τον Ιούνιο, οι συμβάσεις εργασίας που είχαν τεθεί σε αναστολή και έχει ανακληθεί οριστικά η αναστολή τους, μπορούν να τίθενται εκ νέου σε αναστολή.
Το μέτρο της αναστολής των συμβάσεων εργασίας ήρθε εξαρχής με ρήτρα απαγόρευσης των απολύσεων. Ειδικότερα παγίως προβλέπεται πως για όσο χρονικό διάστημα κάνουν χρήση του μέτρου της αναστολής, οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να μην προβούν σε μειώσεις προσωπικού με καταγγελία των συμβάσεων εργασίας και σε περίπτωση πραγματοποίησής τους, οι καταγγελίες αυτές είναι άκυρες. Επίσης, οι εργοδότες υποχρεούνται, μετά από τη λήξη του χρονικού διαστήματος της αναστολής, να διατηρήσουν για 30 ημέρες τον ίδιο αριθμό θέσεων εργασίας και με το ίδιο είδος σύμβασης εργασίας.
Για πρώτη φορά εισήχθη εξαίρεση από την ρήτρα αυτή στις αναστολές του Αυγούστου και του Σεπτεμβρίου ειδικά για τις εποχικές επιχειρήσεις, καθώς ορίζεται πως «η υποχρέωση αυτή δεν υφίσταται όταν συντρέχει αντικειμενική αδυναμία εκπλήρωσής της, όπως σε περιπτώσεις εποχικών επιχειρήσεων». Επίσης, στην έννοια του ιδίου αριθμού θέσεων εργασίας δεν συμπεριλαμβάνονται οι αποχωρούντες οικειοθελώς από την εργασία τους, οι αποχωρούντες λόγω συνταξιοδότησης, καθώς και οι εργαζόμενοι ορισμένου χρόνου των οποίων η σύμβαση εργασίας τους λήγει κατά τη διάρκεια του χρονικού διαστήματος των 30 ημερών προστασίας μετά την λήξη της αναστολής.
Οι εργαζόμενοι των οποίων οι συμβάσεις εργασίας τελούν σε αναστολή, είναι δικαιούχοι της αποζημίωσης ειδικού σκοπού κατ’αναλογία των ημερών διάρκειας της αναστολής των συμβάσεων εργασίας με βάση υπολογισμού το ποσό των 534 ευρώ που αντιστοιχεί στις 30 ημέρες. Η ειδική αποζημίωση υπολογίζεται με βάση τις ημερολογιακές ημέρες ένταξης του μισθωτού στην αναστολή και με ποσό 17,8 ευρώ ανά ημέρα αναστολής. Η αποζημίωση ειδικού σκοπού είναι ακατάσχετη, αφορολόγητη και δεν συμψηφίζεται με οποιαδήποτε οφειλή.
Ήδη νομοθετείται η παράταση των αναστολών και τον Οκτώβριο για τους ίδιους κλάδους, δηλαδή του τουρισμού, εποχικής ή μη λειτουργίας, των αεροπορικών και ακτοπλοϊκών μεταφορών και χερσαίων μεταφορών επιβατών, του επισιτισμού, του πολιτισμού και του αθλητισμού καθώς και κάθε άλλου κλάδου που πλήττεται σημαντικά, βάσει ΚΑΔ. Πρόθεση της κυβέρνησης είναι το μέτρο των αναστολών να φτάσει τουλάχιστον έως το τέλος του έτους, με επανεξέταση της υγειονομικής, οικονομικής και δημοσιονομικής κρίσης μήνα – μήνα. Δεν αποκλείεται μάλιστα οι αναστολές να καλύψουν ένα τμήμα των πρώτων μηνών του 2021 και έως την έναρξη της νέας τουριστικής σεζόν, προκειμένου να μην προκύψει παλιρροικό κύμα απολύσεων και εκρηκτική άνοδος της ανεργίας. Όπως άλλωστε προβλέπουν όλοι οι ειδικοί, μόλις κλείσει η στρόφιγγα των αναστολών και των ειδικών αποζημιώσεων, πολλές σημερινές αναστολές θα γίνουν αυριανές απολύσεις...
2. “Συν – Εργασία”
Με χαμηλές πτήσεις προχώρησε τους δυο πρώτους μήνες της λειτουργίας του το πρόγραμμα “Συν – Εργασία” που νομοθετήθηκε εξαρχης ως το βασικό ανάχωμα στις απολύσεις και την αύξηση της ανεργίας. Ενδεικτικό είναι πως τον Ιούνιο εντάχθηκαν μόλις 3.400 επιχειρήσεις και 32.000 εργαζόμενοι, ενώ τον Ιούλιο 5.501 επιχειρήσεις και 48.507 εργαζόμενοι. Μπροστά στην ενδεχόμενη αποτυχία του μηχανισμού, που νομοθετήθηκε με στόχο να αναλάβει ρόλο ρυθμιστή της αγοράς, η κυβέρνηση νομοθέτησε βελτιωτικές διατάξεις, σύμφωνα με τις οποίες:
Επιδοτούνται 100% οι εισφορές – εργοδοτικές και εργατικές -για τον χρόνο εργασίας που χάνεται στον μηχανισμό εντάσσονται και οι εποχικοί με πρόσληψη μετά τις 30 Μαίου και έως 10/8
Στην καρδιά του μηχανισμού είναι η μείωση των ωρών απασχόλησης έως και 50% με αποτέλεσμα την μείωση του καθαρού μισθού που οφείλει ο εργοδότης στον εργαζόμενο έως και 50%. Το κράτος αναπληρώνει τον χαμένο μισθό όχι όμως στο σύνολό του, αλλά στο 60% αυτού, με αποτέλεσμα η απώλεια του μισθού για τον εργαζόμενο να φτάνει εν τέλει έως και στο 20%. Αναλογική επίπτωση υπάρχει και στο επίδομα αδείας και στο Δώρο Χριστουγέννων, που φέτος για τους εργαζόμενους στο “Συν - Εργασία” θα είναι μειωμένα. Διασώζονται μόνο όσοι εισπράττουν τον κατώτατο μισθό, οι οποίοι θα λάβουν πλήρη αναπλήρωση του χαμένου μισθού από το κράτος. Κανείς δηλαδή δεν πέφτει κάτω από ατ 650 ευρώ.
Αναλυτικά, με μείωση 50% του χρόνου εργασίας, ο εργοδότης πληρώνει:
Το κράτος πληρώνει:
Για παράδειγμα:
Μισθωτός με μικτό μισθό 1.000 ευρώ και μείωση ωραρίου 50%. Ο καθαρός μισθός του είναι 846,7 ευρώ. Ο εργοδότης καταβάλλει:
423,4 ευρώ καθαρό μισθό και
198,3 ευρώ σε εισφορές
Το κράτος καταβάλλει:
254€ οικονομική ενίσχυση βραχυχρόνιας εργασίας
198,3 ευρώ εισφορές
Ο εργαζόμενος εισπράττει καθαρό μισθό προ φόρου 677, δηλαδή χάνει 20%.
Το πρόγραμμα παρατείνεται με διάταξη που κατατέθηκε πριν λίγα 24ωρα στη Βουλή έως το τέλος του έτους, όπως ισχύει ήδη για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο των αερομεταφορών. Η χρονική επέκταση του μηχανισμού «Συν-εργασία» και των ευεργετημάτων του θα χρηματοδοτηθεί από τα κοινοτικά κονδύλια του προγράμματος SURE. Ήδη είναι έντονες οι πιέσεις από την πλευρά των εργοδοτικών οργανώσεων, για νέα μεγαλύτερη κάλυψη των ασφαλιστικών εισφορών, ενώ ο ΣΕΤΕ έχει ζητήσει επέκταση του «Συν-Εργασία» έως τον Μάρτιο του 2021.
Αν και το στοίχημα της μαζικής συμμετοχής των εργοδοτών στον μηχανισμό μεταφέρεται πλέον στο φθινόπωρο, οι εκτιμήσεις των υπηρεσιών φαίνεται πως δεν ανεβάζουν ψηλά τον πήχη. Είναι χαρακτηριστικό πως το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους αποτιμά την παράταση ισχύος του μηχανισμού έως τις 31 Δεκεμβρίου σε μόλις 52,5 εκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 37,5 εκατομμύρια προυπολογίζονται για τις οικονομικές αποζημιώσεις των εργαζομένων – την λεγόμενη οικονομική ενίσχυση βραχυχρόνιας εργασίας – και τα 15 εκατομμύρια για την κάλυψη των ασφαλιστικών εισφορών.
Προκλήσεις
1. Απολύσεις
Μέγα ζητούμενο είναι η ανάσχεση του κύματος των απολύσεων που προεξοφλείται από διάφορες πλευρές για το φθινόπωρο και το χειμώνα. Στο πλαίσιο αυτό, το προστατευτικό πλαίσιο των εργαζομένων από τις απολύσεις θα λειτουργεί για όλο το φθινόπωρο με τρεις ταχύτητες. Καθώς η ανεργία έχει πάρει ήδη ανοδική πορεία και η πρόωρη λήξη της τουριστικής περιόδου οδηγεί στον προθάλαμο του ΟΑΕΔ χιλιάδες εποχικούς υπαλλήλους, το μείζον στοίχημα του φθινοπώρου είναι η αναχαίτιση του διαφαινόμενου κύματος γενίκευσης των απολύσεων.
Μπροστά σε αυτό το δυσμενές περιβάλλον κι ενώ το δεύτερο κύμα της πανδημίας του κορωνοιού απειλεί ήδη με σοβαρές συνέπειες την κατανάλωση, το υπολειπόμενο τμήμα της τουριστικής σεζόν και εν τέλει την ίδια την οικονομία, στην αγορά εργασίας υπάρχουν τρία δίχτυα ασφαλείας για τις απολύσεις, που καλύπτουν α λα καρτ τους μισθωτούς, ανάλογα με το κορονο-μέτρο στο οποίο είναι ενταγμένη η επιχείρηση.
Βασικό μέτρο κατά των απολύσεων είναι οι αναστολές των συμβάσεων εργασίας που επεκτείνονται και για τον Οκτώβριο σε επιχειρήσεις επισιτισμού, πολιτισμού, αθλητισμού καθώς και κάθε άλλου κλάδου που πλήττεται σημαντικά βάσει ΚΑΔ. Οι εργαζόμενοι σε αναστολή σύμβασης προστατεύονται κατά την διάρκεια της αναστολής και για 30 ημέρες μετά. Το ίδιο ισχύει και για τους συναδέλφους τους στην ίδια επιχείρηση. Οι επιχειρήσεις, όπως αναφέρεται στις σχετικές διατάξεις, για όσο χρόνο κάνουν χρήση του μέτρου των αναστολών και σε κάθε περίπτωση μέχρι 31 Οκτωβρίου (μετά την επέκταση του μέτρου) υποχρεούνται να μην προβούν σε μειώσεις του προσωπικού τους με καταγγελία συμβάσεων εργασίας και σε περίπτωση πραγματοποίησής της, αυτή είναι άκυρη. Οι ίδιοι επιχειρηματίες υποχρεούνται, μετά τη λήξη του χρονικού διαστήματος της αναστολής των συμβάσεων εργασίας, να διατηρήσουν για χρονικό διάστημα 30 ημερών τον ίδιο αριθμό θέσεων εργασίας και με το ίδιο είδος σύμβασης εργασίας. Εξαιρούνται οι εποχικές επιχειρήσεις.
Η δεύτερη ταχύτητα προστασίας, αφορά εργαζομένους που εντάσσονται στο πρόγραμμα «Συν-εργασία». Σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, προστατεύονται οι ίδιοι για το χρονικό διάστημα που είναι ενταγμένοι στο πρόγραμμα, όχι όμως και οι συνάδελφοί τους. Όπως αναφέρεται στην σχετική διάταξη, οι επιχειρήσεις που κάνουν χρήση του μηχανισμού υποχρεούνται να μην προβούν σε καταγγελία των συμβάσεων εργασίας των εργαζομένων που εντάσσονται σε αυτόν και, σε περίπτωση πραγματοποίησής της, αυτή είναι άκυρη. Υποχρεούνται δε, να διατηρήσουν τους ονομαστικούς μισθούς των εργαζομένων αυτών για όσο χρονικό διάστημα εντάσσεται ο καθένας από αυτούς στον μηχανισμό.
Η τρίτη ταχύτητα προστασίας αφορά τους εποχικούς εργαζομένους για τους οποίους ισχύουν ειδικές ρήτρες. Ειδικότερα, οι εποχικές επιχειρήσεις – δηλαδή οι επιχειρήσεις που έλαβαν άνω του 50% των ακαθάριστων εσόδων τους κατά το 3ο τρίμηνο του 2019 – και μπήκαν στο μέτρο της επιδότησης κατά 100% των εργοδοτικών εισφορών για το χρονικό διάστημα από 1η Ιουλίου έως 30 Σεπτεμβρίου υποχρεούνται για την ίδια περίοδο (1.7.2020 μέχρι 30.09.2020) και μέχρι 15.10.2020 ή 31.12.2020 εφόσον εντάσσουν εργαζόμενους στο μηχανισμό «Συν - Εργασία», να διατηρήσουν τον ίδιο αριθμό προσωπικού που είχαν την 30ή Ιουνίου 2020 και σε περίπτωση καταγγελίας συμβάσεων εργασίας, αυτή είναι άκυρη. Με νεότερη διάταξη, ωστόσο, προστέθηκαν εξαιρέσεις εργαζομένων που δεν εντάσσονται στο πλαίσιο της προστασίας. Αυτοί είναι:
Όπως διευκρινίστηκε, άλλωστε, με ανακοίνωση του υπουργείου Εργασίας, σε περίπτωση κατά την οποία επιχειρήσεις εποχικής λειτουργίας, που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του τουρισμού, έχοντας κάνει χρήση του μέτρου της αναστολής των συμβάσεων εργασίας για μέρος ή το σύνολο των εργαζομένων τους, διακόψουν οριστικά τις εργασίες τους, λόγω των συνεπειών του φαινομένου του κορονοϊού COVID – 19, πριν το πέρας της τουριστικής περιόδου, προβαίνοντας σε καταγγελίες των συμβάσεων εργασίας των εργαζομένων τους, οι καταγγελίες αυτές δεν θεωρούνται άκυρες.
Επίσης για την ανωτέρω περιγραφείσα περίπτωση επιχειρήσεων-εργοδοτών, δεν υφίσταται η υποχρέωση διατήρησης του ιδίου αριθμού θέσεων εργασίας για το χρονικό διάστημα των 30 ημερών μετά την λήξη των αναστολών των συμβάσεων εργασίας.
Οι δε εργαζόμενοι της ανωτέρω περίπτωσης δικαιούνται αποζημίωσης ειδικού σκοπού αναλογικά για το χρονικό διάστημα που υπολείπεται μετά την καταγγελία της σύμβασης εργασίας τους και μέχρι 30/9/2020, εφόσον δεν εργάζονται σε άλλον εργοδότη, την οποία μπορούν να λάβουν κατόπιν μονομερούς υπεύθυνης δήλωσής τους στο σύστημα “Εργάνη”.
2. Ανεργία
Για πρώτη φορά μετά το 2013, η ανεργία αυξήθηκε τον περασμένο Απρίλιο συγκριτικά με τον αμέσως προηγούμενο μήνα. Από 14,5% τον Μάρτιο του 2020 η ανεργία αυξήθηκε τον Απρίλιο, δηλαδή τον μήνα της απόλυτης καραντίνας σε 15,7% για να σκαρφαλώσει τον Μάιο στο 17,3% και τον Ιούνιο στο 18,3%. Τα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) δείχνουν πως η ανεργία τον περασμένο Ιούνιο παρουσίασε το υψηλότερο ποσοστό των τελευταίων 10 μηνών, προσεγγίζοντας τα επίπεδα του Φεβρουαρίου 2019. Μάλιστα, στην ευαίσθητη ομάδα των νέων ηλικίας 15-24 ετών, το φετινό ποσοστό ξεπέρασε αυτό του προηγούμενου έτους, δημιουργώντας εντονότερη ανησυχία.
Συγκριτικά με τον Ιούνιο του 2019, οι άνεργοι αυξήθηκαν τον Ιούνιο του 2020 κατά 27.091 άτομα (αύξηση 3,3%) ενώ σε σχέση με τον αμέσως προηγούμενο μήνα, δηλαδή τον Μάιο του 2020, κατά 58.146 άτομα (αύξηση 7,5%). Σε απόλυτους αριθμούς, το σύνολο των απασχολουμένων, κατά τον Ιούνιο του 2020, εκτιμάται ότι ανήλθε σε 3,74 εκατομμύρια άτομα. Οι άνεργοι ανήλθαν σε 836.637 άτομα ενώ ο οικονομικά μη ενεργός πληθυσμός ανήλθε σε 3,31 εκατομμύρια άτομα. Επί της ουσίας η ανεργία επέστρεψε στον Φεβρουάριο του 2019, όταν ήταν 18,4% και οι άνεργοι έφταναν τους 827.700. Με άλλα λόγια, 4 μήνες πανδημίας ήταν αρκετοί για να στείλουν τα μεγέθη της ανεργίας ενάμιση χρόνο πίσω.
Οι απασχολούμενοι μειώθηκαν κατά 174.217 άτομα σε σχέση με τον Ιούνιο του 2019 (μείωση 4,4%) και αυξήθηκαν κατά 11.640 συγκριτικά με τον Μάιο του 2020 (αύξηση 0,3%). Οι άνεργοι αυξήθηκαν κατά 27.091 άτομα σε σχέση με τον Ιούνιο του 2019 (αύξηση 3,3%) και κατά 58.146 σε σχέση με τον Μάιο του 2020 (αύξηση 7,5%). Αντίστοιχα, οι οικονομικά μη ενεργοί, δηλαδή τα άτομα που δεν εργάζονται ούτε αναζητούν εργασία, αυξήθηκαν κατά 108.669 άτομα σε σχέση με τον Ιούνιο του 2019 (αύξηση 3,4%) και μειώθηκαν κατά 72.265 άτομα σε σχέση με τον Μάιο του 2020 (μείωση 2,1%).
Όπως εξηγούν οι ειδικοί, από την δεξαμενή του οικονομικά μη ενεργού πληθυσμού αναμένεται να γεμίζει σταδιακά τους ερχόμενους μήνες η δεξαμενή των ανέργων, καθώς θα αποσύρεται η αδράνεια του lockdown και η συνθήκη της πανδημίας θα περνά στην καθημερινότητα, με αποτέλεσμα ολοένα και περισσότεροι να δηλώνουν πως αναζητούν ενεργά εργασία και είναι διαθέσιμοι να αναλάβουν άμεσα δουλειά. Η δεξαμενή της ανεργίας, ωστόσο, αναμένεται να γεμίζει και από εργαζόμενους που θα βρίσκονται τους επόμενους μήνες εκτός αγοράς, καθώς η μικρότερη και πλέον ιδιόμορφη τουριστική σεζόν των τελευταίων ετών ολοκληρώνεται…
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ στις γυναίκες η ανεργία είναι αισθητά υψηλότερη (21,1%), σε σχέση με τους άνδρες (16,1%). Πρόκειται για μα πάγια διαπίστωση που οξύνεται τους τελευταίους μήνες. Παράλληλα, διαπιστώνεται αύξηση του ποσοστού ανεργίας σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Ειδικά στην κατηγορία των νέων (15-24 ετών), η ανεργία σκαρφάλωσε εκ νέου, στο 39,3%, από 34,4% που είχε υποχωρήσει το 2019. Στις ηλικίες 25-34 ετών, η αύξηση είναι μικρότερη (23,7% φέτος, αντί για 23% πέρσι). Είναι όμως πολύ πιο αισθητή στην κατηγορία 35-44 ετών, που θεωρείται ως η πλέον παραγωγική, καθώς η ανεργία από 14,8% πέρσι, ανέβηκε στο 16,3% φέτος τον Ιούνιο. Ελάχιστη ήταν η αύξηση που καταγράφηκε στις ηλικίες 45-54 ετών (14,5% φέτος, από 14,3% πέρσι) και 55-64 ετών (13,5% φέτος, από 13,3% πέρσι). Μοναδική ηλικιακή ομάδα όπου διαπιστώθηκε μείωση της ανεργίας και αύξηση της απασχόλησης είναι από 65 έως 74 ετών, όπου η ανεργία μειώθηκε στο 7,1% τον φετινό Ιούνιο, από 10,5% πέρσι. Το στοιχείο αυτό συνδέεται με την αύξηση των αιτήσεων συνταξιοδότησης κατά τον συγκεκριμένο μήνα, και δείχνει ότι πάρα πολλοί εργαζόμενοι που είχαν θεμελιώσει δικαίωμα συνταξιοδότησης, μπροστά στον κίνδυνο της ανεργίας, επέλεξαν την έξοδο.
Οι προβλέψεις από όλους τους θεσμικούς φορείς είναι δυσοίωνες. Σύμφωνα με την ειδική έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή για τις οικονομικές και δημοσιονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα στα μέσα Απριλίου, η ανεργία αναμένεται να κυμανθεί από 26 έως 26,4%, εφόσον η επαναφορά της οικονομίας είναι γρήγορη (δηλαδή αν χρειαστούν έξι μήνες), από 31 έως 31,4% εφόσον είναι μέτρια (ένας χρόνος) και από 31,2 έως 31,6%, εφόσον είναι αργή (αν απαιτηθούν δύο χρόνια). Σύμφωνα με τις Εαρινές Προβλέψεις της Κομισιόν, η ελληνική οικονομία θα χτυπηθεί τόσο, λόγω της μεγάλης σημασίας του Τουρισμού στο ΑΕΠ αλλά και της πληθώρας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που είναι ιδιαιτέρως ευάλωτες. Ειδικά όσον αφορά στον Τουρισμό, το γεγονός ότι το 70% των εισπράξεων σημειώνεται τους καλοκαιρινούς μήνες παίζει καταλυτικό ρόλο στο εύρος των επιπτώσεων. Η Κομισιόν προέβλεψε πως παρά τα μέτρα που έχουν ληφθεί, η ανεργία θα αγγίξει το 20%, με περίπου 160.000 νέους ανέργους.
Αντίστοιχες είναι και οι προβλέψεις του ΟΟΣΑ στην ετήσια έκθεση του οποίου αποτυπώνονται δύο σενάρια για τις εξελίξεις στην ελληνική αγορά εργασίας: Με βάση το πρώτο σενάριο και εφόσον αποφευχθεί ένα δεύτερο κύμα πανδημίας:
Με βάση το 2ο σενάριο και στην περίπτωση που ένα δεύτερο κύμα κορονοϊού “χτυπήσει” τη χώρα:
Στο μεταξύ, τα έσοδα από τον τουρισμό σημειώνουν ήδη ελεύθερη πτώση, προμυνήοντας τα χειρότερα.
Μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση
Έδαφος κερδίζουν οι ευέλικτες μορφές εργασίας καθώς τους τελευταίους μήνες οι μετατροπές συμβάσεων, ειδικά από πλήρη απασχόληση σε εκ περιτροπής, έχουν αυξηθεί σημαντικά. Ενδεικτικά αναφέρεται πως τον Ιούλιο του 2019 κατεγράφησαν 724 συμβάσεις που μετατράπηκαν από πλήρη σε εκ περιτροπής απασχόληση με συμφωνία εργαζόμενου και εργοδότη και 58 με μονομερή. Αντίστοιχα τον Ιούλιο του 2020 καταγράφηκαν 1.099 μετατροπές συμβάσεων από πλήρη σε εκ περιτροπής απασχόληση – αύξηση 52% - και 182 μετατροπές με μονομερή απόφαση του εργοδότη.
Η σύμφωνη γνώμη του εργαζόμενου είναι απαραίτητη για να μετατραπεί η σύμβαση από πλήρη σε μερικής απασχόλησης. Αν ο εργαζόμενος δεν συμφωνήσει η αλλαγή δεν είναι δυνατή ούτε νόμιμη. Οι αποδοχές των εργαζομένων με μερική απασχόληση υπολογίζονται όπως και οι αποδοχές του συγκρίσιμου εργαζόμενου πλήρους απασχόλησης και αντιστοιχούν στις ώρες εργασίας της μερικής απασχόλησης. Η αμοιβή, δηλαδή, για τους μισθωτούς που υποαπασχολούνται είναι συνάρτηση του ύψους του μηνιαίου μισθού που αντιστοιχεί στην πλήρη μηνιαία απασχόληση του αντίστοιχου εργαζόμενου.
Εφόσον ο συγκρίσιμος εργαζόμενος αμείβεται με τον κατώτατο των 650 ευρώ – όπως συμβαίνει στην πλειοψηφία των περιπτώσεων των μερικώς απασχολούμενων – τότε το ωρομίσθιο του μερικώς απασχολούμενου διαμορφώνεται στα 3,9 ευρώ. Για κάθε ώρα πρόσθετης εργασίας, πέραν των συμφωνημένων ωρών, ο εργαζόμενος δικαιούνται και προσαύξηση 12% με αποτέλεσμα το ωρομίσθιο να προκύπτει στα 4,36 ευρώ για κάθε επιπλέον των συμφωνημένων ώρα εργασίας. Για παράδειγμα κάποιος που εργάζεται μια επιπλέον ώρα κάθε ημέρα για όλο το μήνα, ενώ έχει συμφωνήσει σε 20 ώρες εργασίας (5ήμερο 4ωρο) δικαιούται 87,2 ευρώ επιπλέον το μήνα.
Απόλυση του μισθωτού επειδή δεν συμφώνησε σε σύστημα μερικής απασχόλησης είναι παράνομη και άκυρη. Η συμφωνίαγια την μετατροπή της σύμβασης πρέπει να γνωστοποιηθεί μέσα σε 8 ημέρες από την κατάρτισή της στην οικεία επιθεώρηση εργασίας.
Η παροχή της συμφωνημένης εργασίας των μερικώς απασχολούμενων πρέπει να είναι συνεχόμενη και να παρέχεται μια φορά την ημέρα. Δεν είναι δηλαδή νόμιμο το 4ωρο να είναι σπαστό σε δυο 2ωρα μέσα στην ημέρα κ.ο.κ. Οι μερικώς απασχολούμενοι έχουν δικαίωμα ετήσιας άδειας με αποδοχές και επίδομα αδείας.
Η εκ περιτροπής εργασία είναι η μόνη μορφή ευέλικτης απασχόλησης που μπορεί να επιβληθεί από τον εργοδότη χωρίς συμφωνία με τον εργαζόμενο. Η μονομερής επιβολή δεν μπορεί να υπερβαίνει σε διάρκεια τους 9 μήνες στο ίδιο ημερολογιακό έτος, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις και έχει τηρηθεί η διαδικασία που προβλέπει ο νόμος.
Νέα μέτρα
Πέρα από τους δυο βασικούς πυλώνες μέτρων που έχουν ήδη δοκιμαστεί, δηλαδή τις αναστολές συμβάσεων και τον μηχανισμό «Συνεργασία», στο τραπέζι πέφτουν και νέα μέτρα στήριξης για εποχικούς και άλλους εργαζόμενους, όπως και ευρύ πρόγραμμα επιδοτήσεων των εργοδοτικών εισφορών για νέες προσλήψεις. Το πλέγμα των μέτρων στήριξης αναμένεται σταδιακά κι ανάλογα με την εξέλιξη της πανδημίας να επεκταθεί και στο 2021, ειδικά τους πρώτους μήνες και μέχρι την έναρξη της νέας τουριστικής σεζόν. Πολλά από τα νέα αυτά μέτρα νομοθετούνται με νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή πριν λίγα 24ωρα.
Κατώτατος μισθός
Την πρώτη και εμβληματική θέση στη νέα δέσμη μέτρων κατέχει η νέα αναβολή στην διαδικασία αναπροσαρμογής του κατώτατου μισθού, ελέω κορωνοιού. Πρόκειται για την δεύτερη κατά σειρά αναβολή, καθώς η πρώτη θεσμοθετήθηκε την περασμένη άνοιξη, ώστε η 4μηνη διαδικασία που είχε δειλά ξεκινήσει τέλη Φεβρουαρίου να μεταχρονολογηθεί για τέλη Σεπτέμβρη. Με την νέα διάταξη, η έναρξη της διαδικασίας αναπροσαρμογής του μισθού των 650 ευρώ παραπέμπεται για το τελευταίο 10ήμερο του Νοεμβρίου, ώστε ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων να εισηγηθεί τον νέο κατώτατο μισθό στο υπουργικό συμβούλιο το δεύτερο 15ήμερο του Μαρτίου του 2021. Η διαδικασία πλέον θα έχει ως εξής : το τελευταίο 10ήμερο του Νοεμβρίου η 3μελής Επιτροπή Διαβούλευσης αποστέλλει έγγραφη πρόσκληση προς εξειδικευμένους επιστημονικούς φορείς, ώστε να συντάξουν έκθεση για την αξιολόγηση του κατώτατου μισθού και ημερομισθίου με εκτιμήσεις για την προσαρμογή τους στις επίκαιρες οικονομικές συνθήκες.
Έως την 31η Δεκεμβρίου, θα πρέπει να υποβληθούν οι εκθέσεις. Έως την 15η Ιανουαρίου 2021, η Επιτροπή Διαβούλευσης πρέπει να διαβιβάσει πρόσκληση για προφορική διαβούλευση στους κοινωνικούς εταίρους. Έως την 31 Ιανουαρίου πρέπει να διαβιβαστούν όλα τα υπομνήματα και η τεκμηρίωση των διαβουλευομένων, καθώς και η έκθεση των εξειδικευμένων επιστημονικών φορέων στο Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) προς σύνταξη Σχεδίου Πορίσματος Διαβούλευσης, σε συνεργασία με επιτροπή 5 εμπειρογνωμόνων. Έως την 28η Φεβρουαρίου ολοκληρώνεται το Σχέδιο του Πορίσματος και εντός του τελευταίου δεκαπενθημέρου του Μαρτίου 2021 ο υπουργός Εργασίας εισηγείται στο υπουργικό Συμβούλιο τον νέο κατώτατο μισθό, το ύψος του οποίου «πρέπει να καθορίζεται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και τις προοπτικές της για ανάπτυξη», σύμφωνα με το νόμο.
Αναπλήρωση χρόνου προληπτικής καραντίνας
Το ίδιο νομοσχέδιο περιλαμβάνει και την πολυσυζητημένη όσο και αμφιλεγόμενη διάταξη για την αναπλήρωση του χρόνου της προληπτικής καραντίνας. Το τελικό κείμενο προβλέπει πως:
Η διάταξη ισχύει αναδρομικά από 1η Σεπτεμβρίου και αφορά όποιον εργαζόμενο μένει σε περιορισμό για 7 ή 14 ημέρες σύμφωνα με τις επίσημες συστάσεις του ΕΟΔΥ και δεν μπορεί να τεθεί κατ αρχήν σε τηλεργασία. Ο χρόνος αναπλήρωσης δεν λογίζεται ως υπερεργασία ή υπερωριακή απασχόληση, σε περίπτωση πλήρους απασχόλησης, ούτε ως πρόσθετη εργασία, σε περίπτωση μερικής απασχόλησης. Ο εργαζόμενος δεν δικαιούται, κατά τον χρόνο αναπλήρωσης του ημίσεος των εργάσιμων ωρών που αντιστοιχούν στο χρονικό διάστημα παραμονής κατ’ οίκον, καμία προσαύξηση ή αμοιβή για πρόσθετη εργασία. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να τηρούνται οι σχετικές προστατευτικές διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας για τα χρονικά όρια εργασίας των εργαζομένων.
Ειδικό «μοντέλο» για το Δώρο Χριστουγέννων
Την φόρμουλα για τον υπολογισμό του φετινού Δώρου Χριστουγέννων στους εργαζόμενους που έχουν τεθεί σε αναστολή, από επιχειρήσεις που είχαν κλείσει με κρατική εντολή ή πλήττονταν βάσει ΚΑΔ, περιλαμβάνει το πολυνομοσχέδιο. Το κράτος θα πληρώνει το τμήμα του Δώρου που αντιστοιχεί στο χρονικό διάστημα της αναστολής της σύμβασης εργασίας με βάση υπολογισμού το ποσό της αποζημίωσης ειδικού σκοπού, δηλαδή τα 534 ευρώ ανά μήνα. Το ποσό του Δώρου υπολογίζεται με βάση το χρόνο εργασίας και τους μισθούς από 1η Μαίου έως 31 Δεκεμβρίου. Με την εξίσωση αυτή κι εφόσον το τμήμα του Δώρου για τους μήνες της αναστολής θα υπολογιστεί με βάση τα 534 ευρώ, το ποσό θα είναι «ψαλιδισμένο» για όσους μπήκαν σε αναστολή αρκετούς μήνες. Το Δώρο πάντως θα καταβληθεί στην ώρα του, δηλαδή στις 21 Δεκεμβρίου. Ευνοημένοι δεν αποκλείεται να βγουν οι απασχολούμενοι με ευέλικτες μορφές εργασίας – με μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση – και με μισθούς κάτω των 534 ευρώ το μήνα. Οι εποχικοί εργαζόμενοι θα λάβουν από το κράτος τμήμα Δώρου Χριστουγέννων για το χρονικό διάστημα για το οποίο λαμβάνουν την αποζημίωση ειδικού σκοπού, με βάση τα 534 ευρώ.
Ειδική άδεια για γονείς παιδιών που νοσούν από κορονοϊό
Το νομοσχέδιο θεσμοθετεί νέα ειδική άδεια για εργαζόμενους γονείς παιδιών που θα νοσήσουν από τον κορονοϊό εν όψει και του ανοίγματος των σχολείων. Το μέτρο προβλέπει πως οι γονείς δικαιούνται να κάνουν χρήσης ειδικής άδειας για την ασθένεια των παιδιών για 14 ημέρες ή και για μεγαλύτερο διάστημα σε περίπτωση που με ιατρική γνωμάτευση κρίνεται απαραίτητο ή σε περίπτωση νοσηλείας του παιδιού. Η άδεια αφορά εργαζόμενους γονείς βρεφών, προνηπίων και νηπίων, μαθητών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και τέκνων που φοιτούν σε ειδικά σχολεία, ανεξαρτήτως ορίου ηλικίας, καθώς και ατόμων με αναπηρία, τα οποία, ανεξαρτήτως της ηλικίας τους, είναι ωφελούμενοι σε δομές παροχής υπηρεσιών ανοικτής φροντίδας. Η άδεια χορηγείται επιπρόσθετα προς άλλες άδειες που αφορούν στην ασθένεια ή στη νοσηλεία τέκνων και είναι είναι συγχρηματοδοτούμενη κατά τα 2/3 από τον εργοδότη και κατά το 1/3 από τον τακτικό προϋπολογισμό.
Επίδομα ανεργίας εποχικά εργαζομένων
Κατ’ εξαίρεση, ειδικά για το 2020, για τους εργαζόμενους σε τουριστικά και επισιτιστικά επαγγέλματα αρκούν 50 ημέρες εργασίας στην ασφάλιση κλάδου ανεργίας του ΟΑΕΔ, προκειμένου αυτοί να λάβουν την τακτική επιδότηση ανεργίας. Μειώνεται, δηλαδή, ο απαιτούμενος αριθμός ημερών ασφάλισης από 100 σε 50 για το ειδικό επίδομα ανεργίας που δίδεται για 3 μήνες και 5 ημέρες, ώστε χιλιάδες εποχικοί να διασώσουν το εισόδημα του χειμώνα.
Καλλιτέχνες – ξεναγοί στα 534 ευρώ για 2 μήνες
Στην ειδική αποζημίωση των 534 ευρώ ανά μήνα μπαίνουν για το διάστημα από 1.9.2020 έως 31.10.2020:
Υπερωρίες χωρίς πλαφόν έως 31 Δεκεμβρίου
Έως το τέλος του έτους παρατείνεται η δυνατότητα των επιχειρήσεων να απασχολούν υπερωριακά εργαζομένους, ενώ μπορεί να έχουν εξαντλήσει τα ανώτατα επιτρεπόμενα όρια υπερωριακής απασχόλησης, χωρίς να υπάρξει νωρίτερα γνωμοδότηση του Ανώτατου Συμβουλίου Εργασίας (Α.Σ.Ε.) και έγκριση του υπουργού Εργασίας. Η νέα διάταξη παρατείνει την χρονική ισχύ της σχετικής ρύθμισης που πρωτοθεσμοθετήθηκε με την ΠΝΠ της 14ης Μαρτίου και έληγε στις 14 Σεπτεμβρίου. Σε κάθε περίπτωση, η εν λόγω υπερωριακή απασχόληση δεν μπορεί να υπερβαίνει τα ανώτατα ημερήσια όρια που προβλέπονται από τις σχετικές διατάξεις.
Παράταση επιδομάτων ανεργίας
Με υπουργική απόφαση αναμένεται να θεσμοθετηθεί το 10ο μέτρο, το οποίο έχει εξαγγελθεί αλλά δεν συμπεριλαμβάνεται στο πολυνομοσχέδιο. Με την επίμαχη ΥΑ θα δίνεται νέα δίμηνη παράταση για επιδοματούχους ανεργίας το δικαίωμα των οποίων στην επιδότηση έληξε τον Ιούνιο, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Η δίμηνη παράταση αντιστοιχεί στα εξής ποσά: