Η ραγδαία εξάπλωση της πανδημίας του κορωναϊού τον Μάρτιο στην ευρωπαϊκή ήπειρο οδήγησε πολλές χώρες της ΕΕ να κλείσουν τα σύνορα τους απότομα. Παρότι η απαγόρευση εισόδου που επιβλήθηκε από σχεδόν όλες τις χώρες δεν αφορούσε στις εμπορευματικές μεταφορές, η αρχική, παντελής έλλειψη συντονισμού μεταξύ χωρών, είχε ως αποτέλεσμα να σχηματιστούν τεράστιες ουρές στα σύνορα των χωρών της ΕΕ.
Του Κωνσταντίνου Διαμαντούρου
Μόνιμου αντιπροσώπου ΣΕΒ στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Η ραγδαία εξάπλωση της πανδημίας του κορωναϊού τον Μάρτιο στην ευρωπαϊκή ήπειρο οδήγησε πολλές χώρες της ΕΕ να κλείσουν τα σύνορα τους απότομα. Παρότι η απαγόρευση εισόδου που επιβλήθηκε από σχεδόν όλες τις χώρες δεν αφορούσε στις εμπορευματικές μεταφορές, η αρχική, παντελής έλλειψη συντονισμού μεταξύ χωρών, είχε ως αποτέλεσμα να σχηματιστούν τεράστιες ουρές στα σύνορα των χωρών της ΕΕ.
Για να κατανοήσουμε το μέγεθος του προβλήματος, οι ουρές στα σύνορα Γερμανίας – Πολωνίας έφτασαν τα 50 χλμ. ενώ στο ορεινό πέρασμα του Μπρενέρο που συνδέει την Ιταλία με την Αυστρία, οι αναφορές έκαναν λόγο για μποτιλιάρισμα 80 χλμ.
Εν μέσω της πρωτόγνωρης κατάστασης που όλοι βίωσαν τις πρώτες μέρες που επιβλήθηκαν τα lockdown, υπήρξε έντονη κριτική που ασκήθηκε προς την ΕΕ για την έλλειψη δράσης και συντονισμού. Χαρακτηριστικά, το έγκριτο πρακτορείο Bloomberg κυκλοφόρησε στις 20 Μαρτίου άρθρο, με τίτλο «Defeating a virus that respects no boundaries requires collective action. The EU is failing on this front».
Η σημασία των «πράσινων» λωρίδων κυκλοφορίας της ΕΕ.
Η απάντηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ήρθε στις 23 Μαρτίου, μέσω της δημοσιοποίησης κατευθυντήριων γραμμών για τη θέσπιση ενιαίων κανόνων στα εσωτερικά χερσαία σύνορα των κρατών μελών. Πιο συγκεκριμένα, η Επιτροπή κάλεσε όλα τα κράτη μέλη να ορίσουν όλα τα σχετικά σημεία διέλευσης των εσωτερικών συνόρων, κατά μήκος του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών (ΔΕΔ-Μ), ως «πράσινες λωρίδες». Οι λωρίδες αυτές θα πρέπει να είναι ανοιχτές για όλα τα εμπορευματικά οχήματα ό,τι εμπορεύματα κι αν αυτά μεταφέρουν. Επίσης, διευκρίνισαν ότι ο χρόνος που θα απαιτείται για τη διέλευση των συνόρων, συμπεριλαμβανομένων τυχόν υγειονομικών και άλλων ελέγχων, δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 15 λεπτά.
Παρότι ορισμένα προβλήματα παραμένουν ακόμη και σήμερα στα σύνορα, η παρέμβαση της Επιτροπής σίγουρα λειτούργησε πυροσβεστικά οδηγώντας σε ομαλοποίηση της κατάστασης. Η κριτική πολλών παραμένει ωστόσο, με το γνωστό επιχείρημα, ότι «η Ευρώπη κάνει πολύ λίγα και συνήθως πολύ αργά».
Όντως η Ευρώπη, λόγω της πολυπλοκότητας της αρχιτεκτονικής της, πολλές φορές δεν έχει δράσει με επάρκεια, και πολλές φορές επιδεικνύει μεγάλη καθυστέρηση. Ο χειρισμός της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη, στην οποία η χώρα μας βρέθηκε στην πρώτη γραμμή, αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Αλλά, καλώς ή κακώς, οι κατηγορίες σε αυτήν την περίπτωση είναι άτοπες. Με δεδομένο ότι οι χώρες άρχισαν, μονομερώς, να κλείνουν τα σύνορα μαζικά την δεύτερη εβδομάδα του Μαρτίου, η απάντηση της Επιτροπής μπορεί να χαρακτηριστεί ως άμεση και εκ του αποτελέσματος, να κριθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική.
Χωρίς το ευρωπαϊκό πλαίσιο η συνεννόηση θα ήταν πολύ δύσκολη
Επίσης, εδώ, αξίζει να αναλογιστούμε τι θα γινόταν αν δεν υπήρχαν υπερεθνικά όργανα, σαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να συντονίσουν το άνοιγμα την συνόρων. Σίγουρα, ορισμένοι θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι χωρίς το εγχείρημα της ΕΕ, δεν θα είχαμε ανοιχτά σύνορα και το πρόβλημα ίσως δεν θα υπήρχε εξαρχής. Ωστόσο, το εμπόριο και η αλληλεξάρτηση μεταξύ ευρωπαϊκών χωρών δεν είναι κάτι που δημιουργήθηκε λόγω της ΕΕ και της ζώνης Σένγκεν. Προϋπήρχε και απλώς ενισχύθηκε ως αποτέλεσμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Αν η πανδημία μας είχε βρει χωρίς κανένα ευρωπαϊκό πλαίσιο, τότε η συνεννόηση θα ήταν πολύ πιο δύσκολη και οι ουρές στα σύνορα ατελείωτες, με δεδομένο ότι θα απαιτούνταν πολλαπλές διμερείς συμφωνίες για την αποσυμφόρηση των συνόρων.
Και για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, αυτό θα σήμαινε κατά πάσα πιθανότητα ελλείψεις βασικών αγαθών στα σούπερ μάρκετ, ένα φαινόμενο που ευτυχώς αποφεύχθηκε παρά την πρωτόγνωρη κατάσταση των πραγμάτων που βιώσαμε όλοι τους τελευταίους δύο μήνες.
Τέλος, η κριτική που ασκήθηκε στην εν λόγω περίπτωση φέρνει στην επιφάνεια ένα ευρύτερο παράδοξο. Η άσκηση κριτικής προς την ΕΕ από πολιτικές δυνάμεις που παραδόξως είναι μεγαλύτεροι πολέμιοι περαιτέρω εκχώρησης εθνικών εξουσιών σε κοινοτικό επίπεδο. Όμως η ικανότητα της ΕΕ να δράσει συνδέεται άμεσα με τις αρμοδιότητες που είναι διατεθειμένες να τις παραχωρήσουν οι εκλεγμένες εθνικές κυβερνήσεις και κοινοβούλια. Από τη μία ακούμε συνεχώς ότι η Ευρώπη δεν κάνει αρκετά αλλά από την άλλη, δεν είμαστε διατεθειμένοι να εκχωρήσουμε εξουσίες σε κοινοτικό επίπεδο στο όνομα της πιο άμεσης δημοκρατίας.
Συχνά αναγνωρίζεται ότι οι συμβιβασμοί των Βρυξελλών παραδοσιακά αφήνουν τους πάντες ανικανοποίητους αλλά ταυτοχρόνως είναι συμβιβασμοί με τους οποίους μπορούμε όλοι να ζήσουμε. Στην πραγματικότητα, αυτό ίσως είναι η καλύτερη επιλογή μας, μέχρι σήμερα.