Πώς αποτιμάται το αποτέλεσμα της λήψης περιοριστικών μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας και ποια είναι η βέλτιστη λύση; Τα συμπεράσματα που συνάγονται από την παρατήρηση της εξέλιξης των κρουσμάτων σε 60 χώρες και το παράδειγμα της Ελλάδας.
*Του Κωνσταντίνου Τσερμενίδη
Supervising Senior Manager, Συμβουλευτικό Τμήμα, KPMG
Ο κορωνοϊός SARS-CoV-2 εντοπίστηκε στη Γουχάν της Κίνας στα τέλη του 2019, ενώ σύντομα εξελίχθηκε σε πανδημία. Ένας από τους βασικούς παράγοντες που καθιστούν δύσκολη την αντιμετώπιση του ιού, είναι η μη εμφάνιση, ή η καθυστερημένη εμφάνιση συμπτωμάτων, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατον οι ασυμπτωματικοί ασθενείς να απομονωθούν από τον υγιή πληθυσμό. Έτσι η ανάγκη περιοριστικών μέτρων έγινε επιτακτική και αποδεκτή σχεδόν από το σύνολο των χωρών, χωρίς ιδιαίτερες ενστάσεις.
Λαμβάνοντας υπόψη αφενός τον στόχο περιορισμού ανθρώπινων απωλειών και τη διατήρηση των συστημάτων υγείας σε λειτουργικά επίπεδα και αφετέρου το αναμενόμενο πλήγμα στην οικονομία και τις επιχειρήσεις, αναγκαία κρίνεται η συνολική αποτίμηση του αποτελέσματος των περιοριστικών μέτρων. Με την εξέλιξη της πανδημίας και δίχως να διαφαίνεται κάποια ημερομηνία εισαγωγής εμβολίου, οι συνέπειες της παρατεινόμενης αναστολής βασικών λειτουργιών της οικονομίας επιβάλλεται να συνυπολογιστούν, καθότι οι συσσωρευμένες ζημιές ενδεχομένως να αποφέρουν και αυτές τις δικές τους μελλοντικές απώλειες. Στο ένα άκρο αυτού, βλέπουμε χώρες να επιλέγουν στρατηγικές αντιμετώπισης της κρίσης που προσβλέπουν στη συντομότερη διακοπή των συνήθων εργασιών με στόχο την ελαχιστοποίηση του κόστους για την οικονομία. Από την άλλη πλευρά, βλέπουμε προσεγγίσεις εγγύτερα στον στόχο της ελαχιστοποίησης των τρεχουσών απωλειών σε ζωές, επιρρίπτοντας το κόστος στο μέλλον. Είναι προφανές ότι, η βέλτιστη λύση είναι αυτή που εξασφαλίζει σε βάθος χρόνου τις ελάχιστες δυνατές ανθρώπινες απώλειες, λαμβάνοντας υπόψη την εύρυθμη λειτουργία του οικονομικού συστήματος μακροπρόθεσμα. Το πρόβλημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο, λαμβάνοντας υπόψη την περιορισμένη γνώση που έχουμε για τον ιό και τις πιθανές συνέπειες των μέτρων που λαμβάνονται, ή που δεν λαμβάνονται.
Με το χρονικό διάστημα από την έλευση της κρίσης να είναι ακόμη περιορισμένο και με τις διάφορες χώρες να βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια της πανδημίας, τα δεδομένα είναι ακόμη ανεπαρκή για τη διεξαγωγή ενδελεχούς μελέτης. Παρόλα αυτά, καθώς οι εξελίξεις τρέχουν, αναγκαίο κρίνεται να οδεύσουμε με ό,τι έχουμε στη διάθεσή μας. Αναλογιζόμενοι το κόστος των περιοριστικών μέτρων σε επίπεδο ατομικό, επιχειρήσεων και οργανισμών, με όσες πιθανές προεκτάσεις μπορεί να έχουν αυτά στην οικονομία σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο, είναι δυνατή με τα υπάρχοντα δεδομένα μια ανάλυση των επιπτώσεων των μέτρων στο επίπεδο εξάπλωσης της πανδημίας, όπως αυτή παρατηρείται από τα αναφερόμενα ημερήσια κρούσματα.
Η ανάλυση των επιπτώσεων περιλαμβάνει ένα σύνολο 60 χωρών, για τις οποίες υπάρχουν δεδομένα ημερήσιων κρουσμάτων 30 ημερών και ημερομηνίες εφαρμογής μέτρων περιορισμού κυκλοφορίας και κλεισίματος συνόρων. Αντικείμενο της ανάλυσης, είναι η αποτελεσματικότητα της επιβολής των μέτρων, λαμβάνοντας υπόψη την καθυστέρηση επιβολής τους και προβαίνοντας σε σύγκριση του αποτελέσματος μεταξύ των χωρών, αλλά και σε κάθε χώρα ξεχωριστά, μελετώντας την εξέλιξη των κρουσμάτων στον χρόνο. Αφού ελέγχθηκε η ιδιοσυγκρασία κάθε χώρας απομονώνοντας τους αντίστοιχους παράγοντες, το βέλτιστο μοντέλο έδωσε τα ακόλουθα αποτελέσματα:
Ο μέσος ημερήσιος ρυθμός αύξησης των κρουσμάτων χωρίς τη λήψη μέτρων, είναι 19%, ενώ μετά από την εφαρμογή μέτρων, ο ρυθμός αύξησης των κρουσμάτων, πέφτει στο 11%. Επιπλέον, το υπόδειγμα φαίνεται να επεξηγεί σημαντικό μέρος του αριθμού των κρουσμάτων, ενώ για τις παρατηρούμενες αποκλίσεις, περίπου το 80% οφείλεται σε ιδιοσυγκρασιακούς παράγοντες των χωρών, ενώ μόνο 20% αποτελεί τυχαίο θόρυβο.
Αυτό που συνάγεται λοιπόν από την παρατήρηση της εξέλιξης των κρουσμάτων σε 60 χώρες και για διάστημα 30 ημερών, είναι ότι τα περιοριστικά μέτρα όντως μειώνουν σημαντικά το ρυθμό αύξησης των κρουσμάτων, χωρίς ο παράγοντας αυτός να είναι ο μόνος καθοριστικός.
Στα γραφήματα βλέπουμε τα κρούσματα βάσει των εφαρμοσμένων μέτρων (πράσινη καμπύλη), σε αντιπαραβολή με το σενάριο της καθολικής και από την πρώτη μέρα εφαρμογής μέτρων (γκρι) και το σενάριο της απουσίας μέτρων (κόκκινη). Παρατηρούμε στην καμπύλη των κρουσμάτων βάσει των εφαρμοσμένων μέτρων την καμπύλη να κάμπτεται σε διάφορα σημεία, που αντιστοιχούν σε χρονικά διαστήματα επιβολής μέτρων. Ακόμη, βλέπουμε ότι με την έγκαιρη λήψη μέτρων, η εικόνα της μείωσης των νέων κρουσμάτων γίνεται πιο εμφανής μετά την έλευση διαστήματος δύο εβδομάδων. Για λόγους σύγκρισης, στα γραφήματα αποτυπώνεται και η εξέλιξη των κρουσμάτων στην Ελλάδα, η οποία και παρουσιάζει εξέχουσες επιδόσεις, οι οποίες παρόλα αυτά δεν αιτιολογούνται εξ ολοκλήρου από το παρόν υπόδειγμα. Βάσει του υποδείγματος λοιπόν, αλλά και του παραδείγματος της Ελλάδας, είναι σαφής η θετική επίδραση της επιβολής μέτρων, όμως είναι ακόμη ασαφές το συνολικό αποτέλεσμα του κόστους μιας καθολικής και μακροχρόνιας επιβολής περιορισμών στη λειτουργία των οικονομιών. Το παράδειγμα της Ελλάδας, υποδεικνύει τόσο την αποτελεσματικότητα μέτρων που λαμβάνονται καθολικά και έγκαιρα, όσο και την εύρεση των ιδιαίτερων εκείνων άλλων παραγόντων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν εργαλεία αντιμετώπισης της πανδημίας, με τρόπο που να μην καθηλώνει την οικονομική δραστηριότητα.
Πηγές: http://www.oecd.org/coronavirus/en/, https://data.europa.eu/euodp/en/home