Όταν ανεξαρτητοποιήθηκε, η Μαλαισία ήταν από τις πλέον φτωχές χώρες στον κόσμο. Σήμερα βρίσκεται στις πρώτες θέσεις των χωρών με την ταχύτερη ανάπτυξη, μαζί με την Κίνα, την Ταϊβάν, τη Νότιο Κορέα και την Ταϊλάνδη.
Η ΜΑΛΑΙΣΙΑ γιόρτασε πριν από ένα μήνα την 50η επέτειο της ανεξαρτησίας της. Μία ανεξαρτησία, που ήρθε ύστερα από 400 χρόνια αποικιοκρατίας. Ο ειρηνικός αγώνας της μπορεί να μην κέρδισε την ίδια προσοχή, που είχε αποσπάσει το κίνημα του Γκάντι στην Ινδία. Τα όσα όμως έχει πετύχει έκτοτε η χώρα είναι εντυπωσιακά. Έχουν δε να μας διδάξουν πολλά για την οικονομία, αλλά και την οικοδόμηση μίας ζωντανής, πολυφυλετικής, πολυεθνοτικής, πολυπολιτισμικής κοινωνίας.
Οι αριθμοί από μόνοι τους μαρτυρούν πολλά. Όταν ανεξαρτητοποιήθηκε, η Μαλαισία ήταν από τις πλέον φτωχές χώρες στον κόσμο. Αν και τα αξιόπιστα στοιχεία είναι δυσεύρετα, το ΑΕΠ της ήταν αντίστοιχο με εκείνο της Αϊτής, της Ονδούρας και της Αιγύπτου και 5% χαμηλότερο από εκείνο της Γκάνας. Σήμερα, είναι πέντε φορές υψηλότερο από αυτό της Γκάνας και δυόμιση φορές μεγαλύτερο από εκείνο της Αιγύπτου. Η Μαλαισία βρίσκεται επίσης στις πρώτες θέσεις των χωρών με την ταχύτερη ανάπτυξη, μαζί με την Κίνα, την Ταϊβάν, τη Νότιο Κορέα και την Ταϊλάνδη.
Επιπλέον, τα οφέλη της ανάπτυξης έχουν διαμοιραστεί. Η απόλυτη φτώχια (λιγότερο από 1 δολ. την ημέρα) αναμένεται να έχει εξαλειφθεί έως το 2010, ενώ το συνολικό ποσοστό της φτώχειας εκτιμάται ότι θα περιοριστεί στο 2,8%. Η Μαλαισία έχει πετύχει να περιορίσει δραστικά τις εισοδηματικές ανισότητες μεταξύ των εθνοτικών ομάδων, όχι πιέζοντας αυτούς που βρίσκονται στην κορυφή προς τα κάτω, αλλά ανεβάζοντας το βιοτικό επίπεδο των λιγότερο προνομιούχων.
Μέρος της επιτυχίας της χώρας στην καταπολέμηση της φτώχειας οφείλεται στην ισχυρή ανάπτυξη της απασχόλησης. Αν και η ανεργία είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι περισσότερες χώρες του κόσμου, η Μαλαισία εισάγει δυναμικό. Στα 50 χρόνια από την ανεξαρτητοποίηση, έχουν δημιουργηθεί 7,24 εκατομμύρια θέσεις εργασίας -αύξηση της τάξης του 261%. Στις ΗΠΑ θα αντιστοιχούσε σε δημιουργία 105 εκατ. θέσεων εργασίας.
Υπήρχαν πολλοί λόγοι για να απαισιοδοξεί κανείς για τις προοπτικές της χώρας. Ο Γκουνάρ Μιρντάλ, κάτοχος Νόμπελ Οικονομίας, την εποχή που η Μαλαισία κέρδιζε την ανεξαρτησία της έγραψε ένα βιβλίο υπό τον τίτλο το «Ασιατικό Δράμα», στο οποίο και προέβλεπε ότι το μέλλον της περιοχής θα είναι ζοφερό.
Η Μαλαισία είναι πλούσια σε φυσικούς πόρους. Τέτοιες χώρες όμως -με ελάχιστες εξαιρέσεις- πλήττονται από αυτό που συχνά αποκαλείται «κατάρα των φυσικών πόρων»: οι χώρες αυτές έχουν χειρότερες επιδόσεις από κράτη με λιγότερα προνόμια. Αν και ο πλούτος των φυσικών πόρων θα έπρεπε να καθιστά πιο εύκολη τη δημιουργία μίας κοινωνίας ισότιμης, στις περισσότερες περιπτώσεις βλέπουμε όξυνση των ανισοτήτων.
Η πολυεθνοτική, πολυπολιτισμική κοινωνία της Μαλαισίας εξάλλου την καθιστά πιο ευάλωτη σε εμφύλιες διαμάχες, οι οποίες είναι σύνηθες φαινόμενο σε πλούσιες σε φυσικούς πόρους χώρες, καθώς η κάθε ομάδα διεκδικεί την αποκλειστική εκμετάλλευση του πλούτου. Σε πολλές περιπτώσεις, οι μειονότητες καταφέρνουν να οικειοποιηθούν τον πλούτο εις βάρος της πλειονότητας. Μία χαρακτηριστική περίπτωση είναι η Βολιβία.
Τα πρώτα χρόνια η Μαλαισία είχε να αντιμετωπίσει και τις ομάδες κομμουνιστών ανταρτών. Η κυβέρνηση έπρεπε να κερδίσει «την καρδιά και το μυαλό» αυτών που έμεναν στις επαρχίες, κάτι που σήμαινε ότι θα έπρεπε να παρουσιάσουν οικονομικά οφέλη, αλλά και να ελαχιστοποιήσουν τις «παράπλευρες απώλειες» των συγκρούσεων -ένα σημαντικό μάθημα για την τακτική της κυβέρνησης Μπους στο Ιράκ.
Η Μαλαισία είχε ακόμη ένα στοιχείο εναντίον της. Παρά τις διακηρύξεις οι ευρωπαϊκές δυνάμεις δεν κατέβαλαν ιδιαίτερες προσπάθειες να βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων στις χώρες που διοικούσαν. Η δραματική υποχώρηση του ΑΕΠ της Ινδίας την περίοδο της βρετανικής κυριαρχίας είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η Βρετανία υιοθετούσε νόμους, που ευνοούσαν τους παραγωγούς της εις βάρος της ανάπτυξης της αποικίας της.
Με την τακτική του «διαίρει και βασίλευε» οι αποικιοκρατικές δυνάμεις κατάφερναν να έχουν τον έλεγχο τεράστιων περιοχών, στις οποίες εξαντλούσαν τους πόρους και δεν επένδυαν παρά ελάχιστα σε φυσικό, ανθρώπινο και κοινωνικό κεφάλαιο. Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για πολλές από τις πρώην αποικίες να αφήσουν πίσω τους αυτή την κληρονομιά.
Πώς λοιπόν μπορεί ένας οικονομολόγος να εξηγήσει την επιτυχία της Μαλαισίας; Οικονομικά, η Μαλαισία διδάχθηκε από τους γείτονές της. Πολλές πρώην αποικίες, απορρίπτοντας την κληρονομιά τους, στράφηκαν στη Ρωσία και στον κομμουνισμό. Η Μαλαισία έπραξε σοφά και ακολούθησε εναλλακτική πορεία, με το βλέμμα της στραμμένο στις χώρες της Ανατολικής Ασίας. Επένδυσε στην εκπαίδευση και την τεχνολογία, αύξησε τα επιτόκια καταθέσεων, προχώρησε σε ένα ισχυρό και αποτελεσματικό πρόγραμμα δράσης και υιοθέτησε συνετές μακροοικονομικές πολιτικές.
Η Μαλαισία αναγνώρισε επίσης ότι η επιτυχία προϋποθέτει ενεργό ρόλο της κυβέρνησης. Απέφυγε την προσκόλληση σε ιδεολογίες και αποδέχθηκε ή απέρριψε τις συμβουλές των τρίτων σε πραγματιστική βάση. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τη χρηματοοικονομική κρίση του 1997 δεν υιοθέτησε τις πολιτικές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου με αποτέλεσμα να πληγεί σε μικρότερο βαθμό από άλλες χώρες. Όταν ανέκαμψε δεν ήταν φορτωμένη με χρέος και προβληματικές επιχειρήσεις όπως τόσες άλλες γειτονικές χώρες. Η επιτυχία αυτή βεβαίως δεν ήταν μόνο θέμα οικονομίας: Εάν η Μαλαισία είχε ακολουθήσει τις προτάσεις του ΔΝΤ θα είχε διασπάσει τον κοινωνικό ιστό.
Η επιτυχία της Μαλαισίας θα έπρεπε λοιπόν να μελετάται όχι μόνο από όσους αναζητούν την οικονομική ευημερία, αλλά και από εκείνους, που έχουν αμφιβολίες για το αν είναι δυνατή η συνύπαρξη των διαφορετικών κρατών όχι μόνο με επίδειξη ανοχής, αλλά με σεβασμό και διάθεση συνεργασίας για την επίτευξη κοινών στόχων.
Αρθρο του ΤΖΟΖΕΦ ΣΤΙΓΚΛΙΤΣ*
* Ο Τζόζεφ Στίγκλιτς είναι Νομπελίστας Οικονομίας. Το τελευταίο του βιβλίο έχει τον τίτλο «Making Globalization Work».
Copyright: Project Syndicate, 2007