Το παγκόσμιο οικονομικό τοπίο που θα αναδυθεί από την κρίση της πανδημίας ελάχιστα θα μοιάζει με τον κόσμο που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Υπερισχύσαντα κραταιά οικονομικά δόγματα θα αναθεωρηθούν, πολιτικές ιδεολογίες θα δοκιμασθούν και πολιτικές ηγεσίες θα απαξιωθούν. Η πρωτοκαθεδρία της αγοράς ως κύριος ρυθμιστής της οικονομικής δραστηριότητας θα τεθεί εν αμφιβόλω από τον κρατικό προστατευτισμό που αναμένεται μετά από δεκαετίες να επανακάμψει, οι αντοχές των υπαρχόντων επιχειρηματικών μοντέλων θα δοκιμασθούν και η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, τουλάχιστον για μερικά χρόνια, θα ανασχεθεί.
Του Ανδρέα Μήλιου*
Το παγκόσμιο οικονομικό τοπίο που θα αναδυθεί από την κρίση της πανδημίας ελάχιστα θα μοιάζει με τον κόσμο που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Υπερισχύσαντα κραταιά οικονομικά δόγματα θα αναθεωρηθούν, πολιτικές ιδεολογίες θα δοκιμασθούν και πολιτικές ηγεσίες θα απαξιωθούν. Η πρωτοκαθεδρία της αγοράς ως κύριος ρυθμιστής της οικονομικής δραστηριότητας θα τεθεί εν αμφιβόλω από τον κρατικό προστατευτισμό που αναμένεται μετά από δεκαετίες να επανακάμψει, οι αντοχές των υπαρχόντων επιχειρηματικών μοντέλων θα δοκιμασθούν και η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, τουλάχιστον για μερικά χρόνια, θα ανασχεθεί. Η κρίση θα είναι βαθιά και οδυνηρή, τόσο από οικονομική όσο και από κοινωνική άποψη, και η διαχείρισή της θα μοιάζει με ηράκλειο άθλο. Είναι, επίσης, πολύ πιθανό να υπάρξει αναδιάταξη των γεωπολιτικών συσχετισμών, καθώς οι ΗΠΑ του Ν. Τράμπ δεν φαίνονται πλέον ικανές να μπορούν να υπερασπισθούν την επικυριαρχία τους στην παγκόσμια σκηνή. Ένας δεύτερος ψυχρός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας με επίκεντρο τους τομείς του εμπορίου και των νέων τεχνολογιών θα είναι πολύ δύσκολο να αποτραπεί.
Η κοινωνική αποστασιοποίηση που θα συνεχισθεί μέχρις ότου ανακαλυφθεί το εμβόλιο του κορονοϊού θα οδηγήσει παγκοσμίως σε πτώση της ζήτησης και σε κατάρρευση βασικών τομέων υπηρεσιών όπως του τουρισμού, των μεταφορών, του εμπορίου, του επισιτισμού κ.α. Η συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας θα προκαλέσει παγκοσμίως αύξηση της ανεργίας και του ιδιωτικού χρέους, που με τη σειρά τους θα επιφέρουν μείωση των κρατικών εσόδων, αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους.
Το ΔΝΤ προβλέπει ότι, το 2020, το δημοσιονομικό έλλειμμα στην Ελλάδα θα ανέλθει στο 9% του ΑΕΠ και το δημόσιο χρέος στο 200% του ΑΕΠ. Στην Ιταλία το δημόσιο χρέος αναμένεται να αυξηθεί κατά 16% και να ανέλθει στο 150% του ΑΕΠ. Στις ΗΠΑ αναμένεται αύξηση του ελλείμματος κατά 23,5% του ΑΕΠ και του χρέους κατά 35 μονάδες στην επόμενη διετία και στην Ιαπωνία αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος κατά 10% και του χρέους κατά 21%. Η ισχυρότερη οικονομία της Ε.Ε. η Γερμανία υπολογίζει σε ύφεση 5%.
Εάν τα δεδομένα αυτά επαληθευτούν η κρίση θα έχει λάβει χαρακτηριστικά τυφώνα που θα πλήξει καίρια την παγκόσμια οικονομία. ΗΠΑ, Βρετανία, Ιαπωνία, Γερμανία και άλλες ισχυρές οικονομικά χώρες εξήγγειλαν ήδη κρατικές ενισχύσεις τεράστιων ποσών για στήριξη των υγιών επιχειρήσεων και των εργαζομένων, αφήνοντας πίσω την δυσκίνητη Ε.Ε. να αναζητά ασθμαίνουσα έξοδο από την κρίση με την διάθεση πενιχρών για το μέγεθός της ποσών. Η στενόμυαλη και μυωπική αντίληψη της Γερμανίας και των δορυφόρων της για την αντιμετώπιση της κρίσης της Ε.Ε. στερεί από την τελευταία την δυνατότητα να ανταγωνισθεί με τα ίδια όπλα τους λοιπούς ισχυρούς παγκόσμιους παίκτες και ωθεί στο περιθώριο τον ευρωπαϊκό νότο, που πλήγηκε σφοδρά από την πανδημία. Εάν κυριαρχήσει τελικά η πολιτική αυτή είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει στη διακύβευση και αυτής ακόμα της συνοχής της Ε.Ε.
Η Ελλάδα θα πρέπει να αξιοποιήσει τα πολύτιμα διαθέσιμα κεφάλαια στοχευμένα σε τομείς που διαθέτουν ή μπορούν να δημιουργήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και σε δράσεις που θα διασφαλίσουν την κοινωνική συνοχή. Άμεσα προέχει η χρηματοδότηση προγραμμάτων που θα στοχεύουν στην επιδότηση θέσεων εργασίας και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος, της υγιούς παραγωγής και των πρωτοποριακών επιχειρήσεων του αγροτοδιατροφικού τομέα, ώστε να επανεκκινήσει η οικονομία. Επίσης άμεσα, το κράτος θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στη χρηματοδότηση επενδυτικών σχεδίων στους τομείς της ανανεώσιμης ενέργειας, των επικοινωνιακών δικτύων, των δημόσιων υποδομών, συμπεριλαμβανομένων και αυτών της δημόσιας υγείας, και της καινοτομίας. Η ίδρυση κέντρων καινοτομίας σε κάθε περιφέρεια που θα λειτουργούν ως κυψέλες νεοφυών ιδεών, θα παράγουν καινοτομία και θα δημιουργούν συνέργειες στις τοπικές οικονομίες είναι μια ιδέα που έπρεπε να έχει υλοποιηθεί χθες. Η μονοκαλλιέργεια του τουριστικού προϊόντος δεν είναι πλέον αρκετή για να επιτύχει η χώρα σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Τέλος, απόλυτα αναγκαία κρίνεται και η ίδρυση μιας αναπτυξιακής κρατικής τράπεζας που θα έχει ως αποκλειστικό έργο τη διαχείριση των επενδυτικών κεφαλαίων.
* Ο Ανδρέας Μήλιος είναι διδάκτορας του πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, οικονομολόγος. Είναι συγγραφέας του βιβλίου «Εταιρική ταυτότητα και εικόνα» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ.