Ποιο το κόστος της ανθρώπινης ζωής;

Από την έντυπη έκδοση

Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου

Στις αναπτυγμένες χώρες, σε περιόδους ειρήνης οι εθνικές διοικήσεις εκπονούν διάφορα σενάρια δαπανών για να μεγιστοποιήσουν τη συλλογική ευμάρεια. Βέβαια, όλοι οι πολίτες δεν είναι σύμφωνοι μεταξύ τους ούτε για τις δαπάνες πρόληψης αλλά ούτε και για το επίπεδο αμοιβαιοποίησης της καθολικής αλληλεγγύης. Ο καθένας είναι ελεύθερος να αποφασίσει ποιο μέρος του εισοδήματός του θα αφιερώσει για να ασφαλιστεί ή όχι έναντι κινδύνων που διατρέχει. Και στο επίπεδο αυτό τίθενται κάποια ερωτήματα, που δεν είμαστε βέβαιοι πόσο έχουν απασχολήσει τις εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις. Σε ποιο βαθμό, για παράδειγμα, η ασφάλεια πρέπει να αμοιβαιοποιείται και οι προσεκτικοί πολίτες να πληρώνουν για τους απρόσεκτους; Γιατί τα μυρμήγκια πρέπει να αποτελούν εγγύηση για τους τζίτζικες; Με πιο παραστατικά λόγια, γιατί ένας εγκρατής πολίτης πρέπει να μοιράζεται το κόστος των προβλημάτων που μπορεί να έχει ο αδιάφορος για την υγεία του πολίτης;

Στο πλαίσιο των παραπάνω προβληματισμών και όχι μόνο, τα τελευταία σαράντα χρόνια, στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες του κόσμου, το θέμα της υγείας και της σύνδεσής της με την οικονομία και τις κοινωνικές εξελίξεις έχει αποκτήσει σημαντικό βάρος, που σίγουρα μετά την πανδημία της νόσου Covid-19 θα ενισχυθεί πολύ περισσότερο.

Έτσι, πολλές κυβερνήσεις αλλά και ιδιωτικοί θεσμοί έχουν εγκύψει στο μεγάλο θέμα της ποιότητας ζωής σε σχέση με την υγεία και το κόστος της τελευταίας. Σαφώς δε, στη βάση των προβληματισμών που αναπτύσσονται πέρα από την ιατρική και οικονομική τους υφή, έχουν και βαθύ φιλοσοφικό περιεχόμενο που και αυτό θα βγει κερδισμένο από την πανδημία που βιώνουμε. Πάνω λοιπόν σ’ αυτό τον «καμβά» το μεγάλο ερώτημα που σήμερα προβάλλει, δικαίως βέβαια, είναι αυτό του κόστους της ζωής ενός ανθρώπου.

Τα τελευταία χρόνια έτσι, είναι αυξανόμενο το ενδιαφέρον για την έννοια της Ποιότητας Ζωής (ΠΖ). Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ΠΖ ορίζεται ως «η αντίληψη του ατόμου για τη θέση του στη ζωή, μέσα στα πλαίσια του πολιτισμικού - αξιακού συστήματος όπου ζει και σε συνάρτηση με τους στόχους, τις προσδοκίες, τα πρότυπα και τις ανησυχίες του». Η ΠΖ, όμως, ως μία πολυδιάστατη και ευμετάβλητη έννοια δεν έχει έναν κοινά αποδεκτό oρισμό. Έτσι, προκειμένου να αποφευχθεί η ασάφεια μεταξύ της γενικής έννοιας ΠΖ και των απαιτήσεων που υπάρχουν στην κλινική ιατρική και στις κλινικές δοκιμές εισήχθη η έννοια της «σχετιζόμενης με την υγεία ποιότητας ζωής» (ΣΥΠΖ) (health related quality of life). Η ΣΥΠΖ αναφέρεται στην επίδραση που έχει η υγεία του ατόμου στη λειτουργικότητά του και στη σωματική, ψυχική και κοινωνική του ευεξία. Οι υποκειμενικοί δείκτες της ΣΥΠΖ (συναισθηματική και κοινωνική ευεξία) -και για κάποιους ερευνητές και οι αντικειμενικοί (σωματική κατάσταση-ικανότητα για εργασία)- αξιολογούνται μέσω γενικών και ειδικών εργαλείων μέτρησης.

Η υγεία στο πλαίσιο αυτό αξιολογείται με δείκτες βιωσιμότητας και για την εκπόνησή τους σημαντικοί είναι οι ακόλουθοι δείκτες ολικού φορτίου νοσηρότητας:

*Επιβίωση σε έτη με συνεκτίμηση της ποιότητας ζωής (quality-adjusted life years, QALYs).

*Επιβίωση σε έτη με συνεκτίμηση της ανικανότητας (disability-adjusted life years, DALYs).

Τα QALYs είναι μονάδα μέτρησης της μεταβολής (βελτίωσης όταν υπάρχει) του επιπέδου υγείας ενός ασθενούς και ουσιαστικά προκύπτει από τον συνδυασμό δύο παραμέτρων, της επιμήκυνσης του χρόνου επιβίωσης και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής του, όπως άλλωστε και ο πλήρως ανεπτυγμένος όρος δηλώνει. Με άλλα λόγια το QALY είναι ένα μέτρο των επιπρόσθετων χρόνων ζωής που κερδίζει με την παρέμβαση της ιατρικής ένας ασθενής, όταν αυτά προσαρμόζονται στην ποιότητα της ζωής που θα απολαύσει κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων.

Τα QALYs από φιλοσοφικής άποψης είναι σύμμετρα με μια θεώρηση της υγείας ως αγαθού όπου η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης ενός ατόμου δεν μπορεί να εκτιμάται συναρτήσει της ποιότητας των χρόνων που προσφέρονται δηλαδή κερδίζονται με την παρέμβαση της Ιατρικής.

Το DALY είναι ένα «αρνητικό» QALY. Και όσο μεγαλύτερο τόσο χειρότερα.

Από απαντήσεις που έχουν δοθεί σε ερωτηματολόγια για τον υπολογισμό των QALYs και τα ποια χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση προγραμμάτων υγείας και καθορισμού των επιλογών πολιτικών ηγεσιών σχετικά με την κατανομή πόρων στο χώρο της υγείας, προκύπτουν τα ακόλουθα:

* στις αναπτυγμένες και άρα πλούσιες χώρες, ένα άτομο που έχει προσβληθεί από θανατηφόρο νόσο, αν του προσφερθεί ένα φάρμακο ικανό να του προσφέρει έναν χρόνο ζωής χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα, θα πλήρωνε από 24.000 έως 60.000 ευρώ, ανάλογα με τη χώρα.

Με βάση λοιπόν τα παραπάνω ευρήματα αλλά και πρόσθετους υπολογισμούς που έγιναν σε χώρες όπως η Γαλλία, το Ην. Βασίλειο και η Ολλανδία, εάν η πανδημία δεν είχε αντιμετωπιστεί με καταπιεστικά μέσα, είναι πολύ πιθανόν σήμερα στην Ε.Ε. να υπήρχαν 900.000 θάνατοι σε 40 ημέρες, που σε ποσοστό 80% θα αφορούσαν ηλικιωμένους με πιθανό προσδόκιμο ζωής τέσσερα χρόνια χωρίς πρόβλημα. Μπορούσαν αυτό το κόστος να το υποστούν οι δημοκρατίες μας, χωρίς την απώλεια του ανθρωπισμού τους;