Ψηφιακός Καπιταλισμός

Του Καθηγητή Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη,

Πολυτεχνείο Κρήτης, Επίτιμος Διδάκτορας, ΑΠΘ, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών της Ισπανίας, Distinguished Research Professor, Audencia Business School, France

Η τεχνολογική πρόοδος υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες στην κοινωνική ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες. Οι νέες τεχνολογίες έχουν αλλάξει σημαντικά την επικοινωνία, την παραγωγή και τη διανομή αγαθών, την παραγωγή τροφίμων, την ιατρική περίθαλψη αλλά επίσης και στρατηγικές πολέμου. Πριν από όλα, ωστόσο, η τεχνολογία της πληροφορίας προήγαγε την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία ενσωμάτωσε τις αγορές και δημιούργησε νέες. Και τα επόμενα χρόνια, η τεχνολογική ανάπτυξη δε θα χάσει τίποτα από το δυναμισμό της.

Ψηφιοποίηση

Η ψηφιοποίηση αλλάζει τον κόσμο. Η αλληλεπίδραση συλλογής δεδομένων, δικτύωσης, τεχνητής νοημοσύνης και ρομποτικής προκαλεί παγκόσμιες αλλαγές στην προσωπική, κοινωνική και οικονομική ζωή. Η νέα τεχνολογική επανάσταση διαφέρει από την τρέχουσα ψηφιοποίηση με την ταχύτητα των καινοτομιών, το πεδίο εφαρμογής τους και την πρόσθετη αλληλεπίδραση διαφορετικών τεχνολογιών. Σε παγκόσμιο επίπεδο τα πέντε μεγαλύτερα κράτη προέλευσης των αιτήσεων για διπλώματα ευρεσιτεχνίας είναι:

• ΗΠΑ (2019): 46201, +5,5% (2018)

• Γερμανία (2019): 22066, -2,3% (2018)

• Κίνα (2019): 12247, +29,2% (2018)

• Γαλλία (2019): 10163, -2,5% (2018)

Η νέα ποιότητα της ψηφιοποίησης οφείλεται κυρίως στην πρόοδο που σημειώθηκε σε τρεις τομείς και στην αλληλεπίδρασή τους:

1. Η πληροφορική και το λογισμικό,

2. Η ρομποτική και τα αισθητήρια,

3. Η δικτύωση και η συνδεσιμότητα των συστημάτων για να γίνει ένα «ψηφιακό οικοσύστημα στο οποίο δίκτυα μικρών υπολογιστών εγκατεστημένα σε διαφορετικές συσκευές μπορούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους μέσω του Διαδικτύου.

Το ερώτημα που τίθεται είναι: ποιες είναι οι συνέπειες της ψηφιοποίησης στην οικονομία, στην κοινωνία και σε κάθε άτομο χωριστά. Είναι εύκολο να ειπωθεί σήμερα τί είναι τεχνικά εφικτό. Παραμένει να γνωρίσουμε για ποιους σκοπούς η ψηφιοποίηση πρέπει να χρησιμοποιηθεί.

Όπως η συζήτηση έγινε για την παγκοσμιοποίηση τη δεκαετία του 1990, έτσι πρέπει να πραγματοποιηθεί σήμερα για την ψηφιοποίηση. Για ορισμένους, η ψηφιοποίηση είναι η λύση σε όλα τα προβλήματα των οικονομιών και των κοινωνιών. Για άλλους, η τεχνολογική πρόοδος είναι ένας περιορισμός εναντίων του οποίου τίποτα δεν μπορεί να γίνει και ο οποίος είναι ανεξέλεγκτος.

Ψηφιακός καπιταλισμός

Ίσως η παρούσα κρίση του κορωνοιού σηματοδοτήσει την αρχή της υποχώρησης του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού όπως τον γνωρίζουμε εδώ και 40 χρόνια, δηλαδή η ασταμάτητη έρευνα του χαμηλού κόστους η παράγοντας προϊόντα μακριά από το χώρο καταγωγής της επιχείρησης. Φανερώνει λοιπόν την επιτάχυνση ενός νέου καπιταλισμού, του ψηφιακού καπιταλισμού. Επειδή σήμερα, τα ψηφιακά συστήματα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος σχεδόν όλων των τομέων της πολιτικής οικονομίας, της κοινωνίας και των κοινωνικών σχέσεων των μελών της. Ο ψηφιακός καπιταλισμός σημαίνει ότι η ανταλλαγή ψηφιακών πληροφοριών μέσω δικτύων δεδομένων βρίσκεται στο επίκεντρο της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Τα δεδομένα είναι το πιο σημαντικό εμπόρευμα εδώ, και το World Wide Web είναι η μετα-δομή της ψηφιακής οικονομίας. Ο ψηφιακός καπιταλισμός είναι σημαντικός τόσο για τους παραγωγούς όσο και για τους καταναλωτές. Η ψηφιοποίηση θα αλλάξει θεμελιωδώς τον ανταγωνισμό και τη διανομή της προστιθέμενης αξίας. Ο καπιταλισμός βρήκε στην έννοια της ψηφιοποίησης την «υπερβολική σάρωση». Εάν το όν που είναι ο άνθρωπος μπορεί να μετασχηματιστεί σε ένα σύνολο πληροφοριών, δεδομένων που μπορούν να διαχειριστούν από απόσταση παρά από κοντά (face to face), τότε το άτομο μπορεί να θεραπευθεί, να μορφωθεί, να διασκεδάσει χωρίς να εξέλθει από το σπίτι του. Για παράδειγμα, «βλέπω κινηματογραφικές ταινίες με Netflix χωρίς να πάω στον κινηματογράφο, δέχομαι ιατρική και θεραπευτική αγωγή χωρίς να μεταβώ στο νοσοκομείο»… Άρα η ψηφιοποίηση του κάθε τί που μπορεί να πραγματοποιηθεί είναι το μέσον για τον καπιταλισμό του 21^ου αιώνα, το οποίο θα οδηγήσει σε νέες μειώσεις του κόστους.

Το «μένουμε σπίτι» το οποίο υπομένουμε αυτή τη στιγμή λόγω της παρούσας κρίσης, χρησιμοποιεί μαζικά αυτές τις τεχνικές: τηλεργασία, διδασκαλία από απόσταση, τηλεϊατρική, τηλεδιάσκεψη,… Οδεύουμε με γρήγορους ρυθμούς σε μια εικονική αναπαράσταση του κόσμου. Πολύ πρόσφατα, είχαμε αναφερθεί σε δύο άρθρα σε κοντινή σχέση με τον ψηφιακό καπιταλισμό:

• Από τη Δημοκρατία στην Αλγοριθμοκρατία,

• Από την Αλγοριθμοκρατία στον Καπιταλισμό της Επίβλεψης.