Υδατοκαλλιέργειες: Με το χρυσό μετάλλιο της Ε.Ε. για το χρυσό μετάλλιο των επενδύσεων

Της Φωτεινής Αραμπατζή*

Όταν λάβαμε την απόφαση να διοργανώσουμε -για πρώτη φορά στα χρονικά- ημερίδα για τις υδατοκαλλιέργειες στο πλαίσιο της Agrotica στη Θεσσαλονίκη, δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε ότι αυτή θα συνέπιπτε με μία, κυριολεκτικά, ιστορική ημέρα για τις ελληνικές υδατοκαλλιέργειες. Την 1η Φεβρουαρίου, την ημέρα του Brexit, η Ελλάδα διαδεχόταν τη Μεγάλη Βρετανία στην πρώτη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς τον όγκο και την αξία παραγωγής στις υδατοκαλλιέργειες.

Αυτόν τον επικοινωνιακά «αθόρυβο», αλλά εξαιρετικά ηχηρό, όσον αφορά την αναπτυξιακή, κοινωνική και περιβαλλοντική του διάσταση, κλάδο της ελληνικής οικονομίας, που είναι συνυφασμένος με την ποιότητα, την ασφάλεια και τη γεύση των προϊόντων του, τον εξωστρεφή προσανατολισμό του και τη δυναμική, που αναπτύσσει σε τέτοιο βαθμό- ώστε να τον φέρνει στο επίκεντρο του επενδυτικού ενδιαφέροντος και μάλιστα από μεγάλες εταιρείες του πλανήτη.

Οι αριθμοί «μιλούν» από μόνοι τους:

• Η ετήσια παραγωγή κυμαίνεται μεταξύ 110.000 - 120.000 τόνων.
• Το 80% της ελληνικής παραγωγής εξάγεται - είναι δηλαδή ο πλέον εξωστρεφής κλάδος του πρωτογενούς τομέα.
• Η Ελλάδα παράγει σχεδόν το 30% της συνολικής παραγωγής τσιπούρας και λαβρακιού διεθνώς και το 60% σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
• Το 2018 ο τζίρος των ιχθυοκαλλιεργειών ανήλθε στα 550 εκατ. ευρώ και η αξία των εξαγωγών στα 440 εκατ. ευρώ.
• Είναι τέτοια η δυναμική, που τα αλιευτικά προϊόντα κατατάσσονται πλέον στις πρώτες θέσεις στις εξαγωγές τροφίμων.

Παράλληλα με το αναπτυξιακό, έντονο είναι και το κοινωνικό «αποτύπωμα» του κλάδου:

• Οι υδατοκαλλιέργειες δημιουργούν χιλιάδες άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας στις 10 από τις 13 Περιφέρειες της χώρας και μάλιστα σε περιοχές, στις οποίες δεν υπάρχουν συνήθως, άξιες λόγου, εναλλακτικές πηγές εισοδήματος, συμβάλλοντας αποφασιστικά στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.
• Τα 2/3 των επιχειρήσεων, που δραστηριοποιούνται στον κλάδο είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
• Η συλλεκτική αλιεία και οι ιχθυοκαλλιέργειες δεν είναι ανταγωνιστικές, αφού οι τελευταίες έρχονται να αυξήσουν τη συνολική «πίτα», καθώς η ζήτηση για λευκά ψάρια αυξάνεται διαρκώς και χωρίς τις ιχθυοκαλλιέργειες δεν μπορεί να καλυφθεί - εφόσον βεβαίως μιλάμε με όρους αειφορίας.

Την αναπτυξιακή και κοινωνική δυναμική του κλάδου εντόπισε και αναγνώρισε, χρόνια πριν, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος ως πρωθυπουργός προχώρησε και σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού:

Για πρώτη φορά, κατά την ανακοίνωση της σύνθεσης του Υπουργικού Συμβουλίου, η αρμοδιότητα της αλιείας ανεδείχθη ως διακριτή στο χαρτοφυλάκιο υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, εν προκειμένω στο δικό μου, μαζί με τις αρμοδιότητες της Κτηνοτροφίας και των Τροφίμων.

Πέραν, βεβαίως, των συμβολισμών, ο πρωθυπουργός καταδεικνύει διαρκώς το ενδιαφέρον του για τις υδατοκαλλιέργειες ως βασικού αναπτυξιακού μοχλού της οικονομίας και στο πλαίσιο των κατευθύνσεών του εργαζόμαστε στην κυβέρνηση με μια -για πρώτη φορά- ολιστική προσέγγιση. Δηλαδή, Πολιτική Ηγεσία και υπηρεσιακοί παράγοντες απ’ όλα τα συναρμόδια υπουργεία Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, Περιβάλλοντος, Οικονομικών, Ανάπτυξης & Επενδύσεων, Εξωτερικών και Τουρισμού, μετά την ανακοίνωση των strategic guidelines από την Ε.Ε., καθόμαστε στο ίδιο τραπέζι και σε συνεργασία με τους ανθρώπους του κλάδου διαμορφώνουμε συνολική στρατηγική.

Έχουμε την ακλόνητη πεποίθηση ότι τα περιθώρια ανάπτυξης αυτού του δυναμικού τομέα της ελληνικής οικονομίας είναι πολύ μεγάλα και μια «ιστορική ευκαιρία» ανοίγεται μπροστά μας, καθώς μάλιστα βάσει των μελετών της Παγκόσμιας Τράπεζας, ως το 2030 το 60%-63% των αλιευμάτων, που θα καταναλώνει ο άνθρωπος θα προέρχεται από υδατοκαλλιέργειες έναντι 50% περίπου, που είναι σήμερα.

Στη χώρα μας, που «διψά» για επενδύσεις, οι υδατοκαλλιέργειες, σύμφωνα με μετριοπαθείς υπολογισμούς των ανθρώπων της αγοράς, μπορούν να προσελκύσουν επενδύσεις δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ τα επόμενα χρόνια και να αποτελέσουν την επενδυτική αιχμή του Αγροδιατροφικού Τομέα. Επενδύσεις αναπτυξιακές, δηλαδή σε νέες μονάδες, πέραν των επενδύσεων εκσυγχρονισμού υφιστάμενων μονάδων, που δρομολογούνται ήδη. 

Προς την κατεύθυνση αυτή, συγκροτούμε επιτέλους το Εθνικό Συμβούλιο Υδατοκαλλιεργειών και εργαζόμαστε με βάση τις εξής τέσσερις στρατηγικές προτεραιότητες:

• Εξασφάλιση του απαραίτητου «ζωτικού χώρου» για την ανάπτυξη του κλάδου. Με το καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος, συνεργαζόμαστε εδώ και μήνες και: - Πρώτον, έχουν συνταχθεί οι προδιαγραφές αναδόχου αξιολόγησης του ειδικού πλαισίου χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης για τις υδατοκαλλιέργειες (ΕΠΧΣΑΑΥ) αξιολόγηση που έπρεπε να είχε γίνει από το 2016. - Δεύτερον, δρομολογούμε την επιτάχυνση των διαδικασιών αξιολόγησης των αιτήσεων για την ίδρυση των Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιέργειας (ΠΟΑΥ).
• Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Δέσμευσή μας είναι να αξιοποιήσουμε στο μέγιστο βαθμό τους πόρους του Επιχειρησιακού Προγράμματος Αλιείας & Θάλασσας, που έμειναν τραγικά αναξιοποίητοι επί της απελθούσας κυβέρνησης. Δίνουμε «αγώνα δρόμου» για να αξιοποιηθούν και τα υπόλοιπα 20 από τα συνολικά 43 μέτρα του ΕΠΑΛΘ, για τις παραγωγικές επενδύσεις στην υδατοκαλλιέργεια, την ενθάρρυνση τήρησης αυστηρών περιβαλλοντικών όρων, την ευζωία και βέβαια την καινοτομία, τα μέτρα προώθησης, εμπορίας και μεταποίησης των υδατοκαλλιεργειών.
• Εκσυγχρονισμό και απλοποίηση του θεσμικού πλαισίου ίδρυσης και λειτουργίας των μονάδων υδατοκαλλιέργειας. Στόχος μας είναι ένα σύγχρονο και απλοποιημένο νομοθετικό πλαίσιο, που να σέβεται τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις, να δημιουργεί συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού, να διευκολύνει τη λειτουργία των εταιρειών και παράλληλα να μη δρα αποτρεπτικά στην προσέλκυση επενδύσεων.
• Προώθηση των επενδύσεων ιδίως στην έρευνα και την καινοτομία για να δημιουργηθούν νέα διαφοροποιημένα προϊόντα και βελτιωμένες διαδικασίες παραγωγής, συσκευασίας, διανομής και κατανάλωσης.

Το ελληνικό κράτος δεν φημίζεται για την… ταχύτητά του. Όμως, στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να καταρρίψουμε όλα τα ρεκόρ και να προχωρήσουμε γρήγορα σε αποφάσεις ώστε να μπορέσει ο κλάδος των υδατοκαλλιεργειών να αδράξει την ιστορική ευκαιρία και με το «χρυσό μετάλλιο» της Ε.Ε. να πάρει και το «χρυσό μετάλλιο» στην προσέλκυση επενδύσεων.

Δεν είναι δα και τόσο πολλοί οι κλάδοι της ελληνικής οικονομίας, που να έχουν την πρώτη θέση σε επίπεδο ΕΕ. Και, πάντως, όπως έχει δηλώσει ο ιδρυτής του Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός, Κλάους Σβαμπ, «στο σύγχρονο κόσμο δεν είναι το μεγάλο ψάρι που τρώει το μικρό, αλλά το γρήγορο ψάρι που τρώει το αργό».