Στην αρχή της νέας δεκαετίας πολλοί εμπειρογνώμονες επικεντρώνονται στην υγεία της παγκόσμιας οικονομίας. Η αύξηση του ΑΕΠ αυτή τη δεκαετία πιθανότατα θα είναι χαμηλότερη από ό,τι κατά τη διάρκεια της προηγούμενης, εμποδίζοντας την αισθητή βελτίωση της παραγωγικότητας στη Δύση και την Κίνα ή μία σταθερή επιτάχυνση στην Ινδία και τις μεγαλύτερες αφρικανικές οικονομίες.
Από την έντυπη έκδοση
Του Τζιμ Ο’ Νιλ*
Στην αρχή της νέας δεκαετίας πολλοί εμπειρογνώμονες επικεντρώνονται στην υγεία της παγκόσμιας οικονομίας. Η αύξηση του ΑΕΠ αυτή τη δεκαετία πιθανότατα θα είναι χαμηλότερη από ό,τι κατά τη διάρκεια της προηγούμενης, εμποδίζοντας την αισθητή βελτίωση της παραγωγικότητας στη Δύση και την Κίνα ή μία σταθερή επιτάχυνση στην Ινδία και τις μεγαλύτερες αφρικανικές οικονομίες.
Έως ότου να έχουμε τελικά στοιχεία για το δ’ τρίμηνο για το 2019, δεν μπορούμε να υπολογίσουμε την αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ για τη δεκαετία 2010-2019. Εντούτοις, είναι πιθανό να διαμορφώθηκε περί του 3,5% ετησίως, παρόμοια με τον ρυθμό ανάπτυξης για τη δεκαετία του 2000 και υψηλότερο από την αύξηση κατά 3,3% της δεκαετίας του 1980 και της δεκαετίας του 1990. Αυτή η ελαφρώς ισχυρότερη επίδοση κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες οφείλεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην Κίνα, με την Ινδία να διαδραματίζει έναν σχετικά περιορισμένο ρόλο.
Μέση ετήσια ανάπτυξη 3,5%
Η μέση ετήσια αύξηση κατά 3,5% για την περίοδο 2010-2019 σημαίνει ότι πολλές χώρες δεν αξιοποίησαν τις δυνατότητές τους. Αρχικά, το παγκόσμιο ΑΕΠ θα μπορούσε να αυξηθεί κατά περισσότερο από 4%, κρίνοντας από τους δύο βασικούς παράγοντες της ανάπτυξης: το μέγεθος του εργατικού δυναμικού και την παραγωγικότητα. Στην πραγματικότητα, η δεκαετία του 2010 θα μπορούσε να ήταν η ισχυρότερη του πρώτου μισού αυτού του αιώνα. Όμως δεν εξελίχθηκε έτσι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πέρασε μία απογοητευτική περίοδο ασθμαίνουσας ανάπτυξης, και η Βραζιλία και η Ρωσία αναπτύχθηκαν κατά πολύ λιγότερο από την προηγούμενη δεκαετία.
Οι προοπτικές για τις επόμενες δεκαετίες δεν είναι τόσο ισχυρές. Η ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού της Κίνας έχει πλέον κορυφωθεί και οι πληθυσμοί της Ιαπωνίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας και άλλων βασικών χωρών γηράσκουν και συρρικνώνονται. Είναι αλήθεια ότι ορισμένες χώρες και περιοχές που δεν απέδωσαν θα μπορούσαν πλέον να ανακάμψουν, όμως πολλά θα εξαρτηθούν από το αν υπάρξουν αρκετές θετικές εξελίξεις.
Βελτίωση της παραγωγικότητας
Για παράδειγμα, δεδομένων των δημογραφικών στοιχείων της Ε.Ε., θα απαιτηθεί σημαντική βελτίωση της παραγωγικότητας για την αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης του ΑΕΠ. Οι πιο επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές σε πολλές χώρες -συμπεριλαμβανομένης, ενδεχομένως της Γερμανίας- θα μπορούσαν να προκαλέσουν μία προσωρινή επιτάχυνση φέτος και ίσως μέχρι το 2021. Όμως είναι δύσκολο να δούμε πώς μία ανάπτυξη με γνώμονα τα κίνητρα θα μπορούσε να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα. Οι Ευρωπαίοι μπορεί να θέλουν «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις», αλλά χωρίς αποτελεσματικά μέτρα ενίσχυσης της παραγωγικότητας, οι δυνατότητες ανάπτυξης της Ε.Ε. θα παραμείνουν σε πτωτική πορεία.
Βραζιλία και Ρωσία
Αναφορικά με τις Βραζιλία και Ρωσία, θα ήταν εξαιρετικά απογοητευτικό εάν και οι δύο χώρες καταγράψουν την ίδια ασθενή ανάπτυξη της προηγούμενης δεκαετίας. Ωστόσο, για να φτάσουμε από την ετήσια αύξηση περί του 1% σε ετήσια αύξηση 3,5%-4%, θα χρειαζόταν πιθανώς μία έκρηξη των τιμών των βασικών προϊόντων, πέραν των σημαντικών βελτιώσεων στην παραγωγικότητα.
Δεδομένου ότι και οι δύο χώρες τείνουν να αποφεύγουν τις μεταρρυθμίσεις κάθε φορά που οι τιμές των αγαθών αυξάνονται -ένα κλασικό σύμπτωμα της «κατάρας των βασικών προϊόντων»- είναι αμφίβολο ότι θα ανταποκριθούν στις δυνατότητές τους αυτή τη δεκαετία (αν κάποιος έπρεπε να στοιχηματίσει, η Βραζιλία έχει περισσότερες πιθανότητες από τη Ρωσία).
Οι χώρες BRICs
Στην Κίνα, η περαιτέρω επιβράδυνση του ΑΕΠ είναι πολύ πιθανή, λόγω της δημογραφικής πραγματικότητας. Όπως ανέφερα στις αρχικές μου εκτιμήσεις για τις χώρες BRICs (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα) στις αρχές αυτού του αιώνα, ήταν ήδη σαφές ότι μέχρι τα τέλη του 2010 η Κίνα θα αισθανόταν τις επιπτώσεις που θα είχε η αύξηση του εργατικού δυναμικού.
Ως εκ τούτου, εκτιμάται ότι η πραγματική ετήσια αύξηση του ΑΕΠ κατά το 2020 θα είναι περίπου 4,5%-5,5%. Για να επιτευχθεί ανάπτυξη πάνω από αυτό το επίπεδο θα απαιτούνταν σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας. Λαμβάνοντας υπόψη τις επενδύσεις της Κίνας στην τεχνολογία και τη στροφή προς την εγχώρια κατανάλωση, η παραγωγικότητα μπορεί ασφαλώς να βελτιωθεί. Αν αυτό θα είναι αρκετό για να ξεπεραστούν οι άλλες γνωστές προκλήσεις της Κίνας είναι θέμα που παραμένει προς συζήτηση.
Από την πλευρά του, το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να επιτύχει ισχυρότερη ανάπτυξη αυτή τη δεκαετία, όμως θα μπορούσε επίσης να υποστεί επιβράδυνση, αναλόγως πώς θα χειρισθεί το Brexit και τα συνεπακόλουθά του. Σε κάθε περίπτωση, η συμβολή της χώρας στο παγκόσμιο ΑΕΠ είναι πιθανό να είναι μέτρια.
Στο 2% οι ΗΠΑ
Στη συνέχεια, υπάρχουν οι ΗΠΑ, όπου οι πιθανότητες της ετήσιας ανάπτυξης φαίνεται να είναι λίγο πάνω από 2%. Χωρίς περισσότερα δημοσιονομικά κίνητρα και μία αόριστη επέκταση των εξαιρετικά χαλαρών νομισματικών πολιτικών, είναι δύσκολο οι ΗΠΑ να μπορέσουν να υπερβούν αυτό το ποσοστό. Επιπλέον, έχει περάσει περισσότερο από μία δεκαετία από τότε που οι ΗΠΑ γνώρισαν την ύφεση. Εάν αυτό συμβεί κατά τους επόμενους μήνες ή χρόνια, οι ΗΠΑ θα είχαν ακόμη λιγότερες πιθανότητες να φθάσουν στις δυνατότητες ανάπτυξής τους για τη δεκαετία του 2020.
Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό είναι οι ακόμη μικρότερες οικονομίες με τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης. Ενώ χώρες όπως η Ινδονησία (και ίσως το Μεξικό και η Τουρκία) γίνονται όλο και πιο σημαντικές στη διαμόρφωση του παγκόσμιου ΑΕΠ, η Ινδία δίνει τις υποσχέσεις για τη μεγαλύτερη συμβολή στη δεκαετία του 2020 και αργότερα. Τα δημογραφικά στοιχεία της χώρας θα υποστηρίζουν την οικονομία για τουλάχιστον ακόμη μία δεκαετία.
Εάν η κυβέρνηση της Ινδίας υιοθετήσει τη σωστή δέσμη μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη, θα μπορούσε εύκολα να επιτύχει ετήσια αύξηση της τάξης του 8%-10%. Και επειδή η Ινδία βρίσκεται ήδη κοντά στην πέμπτη θέση της μεγαλύτερης οικονομίας παγκοσμίως, θα έχει σημαντική επίδραση στην παγκόσμια αύξηση του ΑΕΠ.
Το πρόβλημα φυσικά είναι ότι η σημερινή κυβέρνηση δεν έχει δείξει καμία ένδειξη ότι θα επιδιώξει θετικές μεταρρυθμίσεις. Αντίθετα, ξεκίνησε έναν καινούργιο εξουθενωτικό πολιτισμικό πόλεμο.
Το ΑΕΠ της Αφρικής
Και μένει η Αφρική. Επί του παρόντος, καμία αφρικανική οικονομία δεν είναι αρκετά μεγάλη ώστε να επηρεάσει το παγκόσμιο ΑΕΠ από μόνη της. Όμως, ως ήπειρος, το ΑΕΠ της Αφρικής είναι κοντά σε αυτό της Ινδίας, κάτι που σημαίνει ότι εάν αρκετές από τις μεγάλες οικονομίες της μπορούν να επιτύχουν ισχυρή ανάπτυξη, τα αποτελέσματα θα γίνουν ευρύτερα αισθητά.
Η άνοδος της Αφρικής μοιάζει σε μένα τόσο επιθυμητή όσο και αναπόφευκτη. Το εάν η ήπειρος μπορεί να οδηγήσει την παγκόσμια αύξηση του ΑΕΠ θα αποτελέσει βασικό ερώτημα για την επόμενη δεκαετία.
* Ο Τζιμ Ο’ Νιλ, πρώην πρόεδρος της Goldman Sachs Asset Management και πρώην υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι πρόεδρος του μη κυβερνητικού και μη κερδοσκοπικού οργανισμού House Chatham.
Copyright: Project Syndicate, 2020
www.project-syndicate.org