Μεταναστευτικό: Η επανίδρυση του υπουργείου και οι χειρισμοί έξι μηνών

Του Γιώργου Φωκιανού
[email protected]

Έξι μήνες παρέμεινε το χαρτοφυλάκιο της μεταναστευτικής-προσφυγικής πολιτικής στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, καθώς πλέον με απόφαση του Πρωθυπουργού δημιουργείται υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, με βασικό στόχο -όπως τονίζεται- την ταχύτερη υλοποίηση του σχεδίου της κυβέρνησης. Μία απόφαση που συνοδεύτηκε από ειρωνικά και όχι μόνο σχόλια. Τον Ιούλιο του 2019 το αρχικό σχέδιο του Κ. Μητσοτάκη, κατά την πρώτη μέρα της διακυβέρνησής του, με την τότε κατάργηση του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, είχε ξεσηκώσει θύελλα επικρίσεων.

Οι έξι μήνες κυβερνητικών χειρισμών

Στις 8 Ιουλίου ο κ. Μητσοτάκης συνυπέγραψε με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, το Προεδρικό Διάταγμα 81, όπου -μεταξύ άλλων αλλαγών- παρουσιάστηκε η κατάργηση του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής και η υπαγωγή του κάτω από το χαρτοφυλάκιο της Προστασίας του Πολίτη.

Αυτή την αλλαγή ο νέος υπουργός, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, την είχε χαρακτηρίσει σωστή, υπογραμμίζοντας ότι «σε όλη την Ευρώπη, όπως Ιταλία, Γαλλία, Πορτογαλία, Ισπανία, το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής ανήκει στο αντίστοιχο υπουργείο Εσωτερικών, όπως και κάθε τι που έχει σχέση με την ασφάλεια της χώρας».

Ωστόσο, η αντίδραση της αντιπολίτευσης ήταν σφοδρή, μιλώντας για σχέδιο μίας ξεκάθαρα δεξιάς κυβέρνησης, με Ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, μάλιστα, να ζητούν από την Κομισιόν να τους πληροφορήσει «αν υπάρχουν κράτη-μέλη όπου η αντιμετώπιση θεμάτων Δικαιοσύνης, Μεταναστευτικής Πολιτικής και Δημόσιας Ασφάλειας έχει συγχωνευτεί στο ίδιο υπουργείο».

Από τα πρώτα μηνύματα που έστειλε ο Πρωθυπουργός για το μεταναστευτικό ήταν ότι χρειάζεται ενότητα, ωριμότητα και σχέδιο, ενώ είχε αναφερθεί στις έξι προτεραιότητες της κυβέρνησης:

• Στην άμεση βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες στη χώρα μας, με κύρια μέριμνα τις ευάλωτες ομάδες και με πρώτη προτεραιότητα την προστασία των ασυνόδευτων παιδιών.
• Στην ενίσχυση της φύλαξης των κοινών ελληνικών και ευρωπαϊκών συνόρων, ιδίως των θαλασσίων, με ένα νέο ολοκληρωμένο σχέδιο που θα θέτει την ευρωπαϊκή δύναμη υπό ελληνική διοίκηση με ξεκάθαρους επιχειρησιακούς κανόνες δράσης. Υπενθυμίζεται ότι στο σχέδιο αυτό περιλαμβάνεται η καλύτερη αξιοποίηση των δυνάμεων του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex), η εντατικοποίηση των περιπολιών του λιμενικού σώματος με παράλληλη αναβάθμιση του υλικοτεχνικού του εξοπλισμού, και η πλήρης αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων με απόλυτη διαφάνεια. 
• Στην αναμόρφωση -μέχρι το τέλος του 2019- του θεσμικού πλαισίου της χορήγησης ασύλου, με στόχο τη σύντομη, δίκαιη και αποτελεσματική απονομή του.
• Στην πιστή εφαρμογή της κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας για την διαχείριση του μεταναστευτικού και την αποσυμφόρηση των νησιών. 
• Στην ολοκλήρωση των εργασιών για το κέντρο υποδοχής και ταυτοποίησης στη Σάμο, ώστε να διασφαλισθούν αξιοπρεπείς και ασφαλείς συνθήκες διαβίωσης για τους πρόσφυγες και του μετανάστες.  
• Στην ενσωμάτωση κοινοτικών οδηγιών για την πολιτική ασφάλειας της χώρας.

Από την πλευρά του ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης τόνιζε πως «όπου υπάρχει ασφάλεια, υπάρχει και διασφάλιση των δικαιωμάτων. Η Ελλάδα δεν πάσχει σήμερα από καταπάτηση δικαιωμάτων, από ασφάλεια υποφέρει. Γι’ αυτό εκεί θα επικεντρωθούμε».

Επιπλέον, απαντώντας στην κριτική για το γεγονός ότι στις αρμοδιότητες του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη περιλαμβάνονται η μεταναστευτική και σωφρονιστική πολιτική, ο κ. Χρυσοχοΐδης ανέφερε πως «οι δραστηριότητες αυτές έχουν κοινό χαρακτηριστικό την ασφάλεια. Όπου υπάρχει ασφάλεια υπάρχει και διασφάλιση των δικαιωμάτων. Στις μέρες μας, στις δημοκρατικές χώρες, είναι αδύνατη η καταπολέμηση του εγκλήματος και της παραβατικότητας εάν παραβιάζονται τα δικαιώματα. Τα δύο δεν πάνε χώρια. Πάνε πάντα μαζί. Το υπουργείο έχει μια στρατηγική επιλογή. Ασφάλεια στο σπίτι, ασφάλεια στην πόλη, ασφάλεια στη χώρα. Και προϋπόθεση απαράβατη για να πετύχουμε την ασφάλεια, είναι μια: Το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη είναι το υπουργείο προστασίας των δικαιωμάτων του πολίτη».

Η κατάσταση στα νησιά και οι ροές

Η κυβέρνηση προεκλογικά είχε διατυπώσει ορισμένες θέσεις, επιμένοντας στα κλειστά προαναχωρησιακά κέντρα και σε ένα στόχο επιτάχυνσης της διαδικασίας ασύλου, παράλληλα με ταχύτερες διαδικασίες επιστροφών και αυστηρότερη φύλαξη των συνόρων.

Ωστόσο, υπήρξε απότομη αύξηση των αφίξεων αιτούντων ασύλου τους πρώτους μήνες μετά τις εκλογές και ριζική επιδείνωση της κατάστασης στα νησιά με επίκεντρο τη Λέσβο, τη Χίο και τη Σάμο.

Υπήρξε αυξημένη προσπάθεια για διεθνοποίηση του θέματος, με τον Πρωθυπουργό να συμπεριλαμβάνει το μεταναστευτικό στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, ενώ υπήρξαν εξαγγελίες για μεγάλης κλίμακας μετεγκατάσταση αιτούντων ασύλου στην ενδοχώρα για να αποσυμφορηθούν τα νησιά, με την κατάσταση να παραμένει δύσκολη.

Παράλληλα, παρουσιάστηκε και το επιχειρησιακό σχέδιο της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών, σύμφωνα με το οποίο προβλέπεται η δημιουργία κλειστών προαναχωρησιακών κέντρων, αλλά και ανταποδοτικά μέτρα ενίσχυσης των τοπικών κοινωνιών, ενώ βασίζεται στους εξής πυλώνες: «Φύλαξη των συνόρων με τη συγκρότηση ενός Ενιαίου Φορέα Επιτήρησης Συνόρων, Επιτάχυνση των διαδικασιών χορήγησης ασύλου, Λειτουργία κλειστών κέντρων σε νησιά και Άμεσες επιστροφές».

Όμως για να μπορέσει να υλοποιηθεί θα πρέπει πρώτα να εξασφαλιστεί μια μεγάλης κλίμακας αποσυμφόρηση των νησιών με μετακινήσεις στην ενδοχώρα, αλλά και να απαντηθούν οι αντιρρήσεις αυτοδιοικητικών παραγόντων στη δημιουργία νέων δομών που θα παραπέμπουν -όπως τονίζουν- σε στρατόπεδα στην ενδοχώρα.

Την ίδια ώρα, παρουσιάστηκαν και άλλα μέτρα -σε πιλοτικό επίπεδο- όπως το αερόπλοιο-ζέπελιν που τέθηκε σε λειτουργία πάνω από τη Σάμο, για τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών, όμως σύμφωνα με πηγές «δεν έκανε το κάτι παραπάνω».

Αξίζει να σημειωθεί πως οι μετανάστες που βρίσκονται στα νησιά σχεδόν διπλασιάστηκαν από τον Σεπτέμβριο μέχρι σήμερα, καθώς σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Συντονιστικού Κέντρου Ελέγχου Συνόρων, Μετανάστευσης και Ασύλου στις 3 Σεπτεμβρίου 2019 στα νησιά παρέμεναν 23.671 πρόσφυγες και μετανάστες, ενώ στις 14 Ιανουαρίου καταγράφονται 41.728 άτομα.

Διαμαρτυρίες της τοπικής κοινωνίας

Με βάση και αυτή την εικόνα οι κάτοικοι και οι φορείς των νησιών του Βορείου Αιγαίου αποφάσισαν να διαμαρτυρηθούν για την πολιτική της κυβέρνησης στο μεταναστευτικό-προσφυγικό ζήτημα.

Στις 22 Ιανουαρίου στις 12 το μεσημέρι αποφασίστηκε να πραγματοποιηθούν και συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και στα τρία νησιά, ενώ σύμφωνα με την ίδια απόφαση, την Πέμπτη 23 Ιανουαρίου επιτροπή υπό τον περιφερειάρχη και δημάρχους θα βρεθεί στην Αθήνα, προκειμένου να υπάρξει διαβούλευση για το θέμα με τα αρμόδια υπουργεία.

Πλέον, με την ίδρυση ξεχωριστού υπουργείου, του οποίου τα ηνία αναλαμβάνει ο Νότης Μηταράκης, η κυβέρνηση θεωρεί πως στέλνει μήνυμα ότι ανεβάζει ταχύτητα στο ζήτημα του μεταναστευτικού/ προσφυγικού, την ώρα που σύσσωμη η αντιπολίτευση βάλλει κατά των χειρισμών του κυβερνητικού επιτελείου και του Κυριάκου Μητσοτάκη στο ζήτημα.