Η ανάπτυξη νέων φαρμάκων είναι μια δαπανηρή και επικίνδυνη επιχείρηση όπως είχε αναφερθεί χαρακτηριστικά στο τελευταίο στο συνέδριο Cancer & Personalized Medicine Conference. Όπως είπαν οι ομιλητές, η ανάπτυξη φαρμάκων είναι μια δαπανηρή και επικίνδυνη επιχείρηση, ειδικά όταν πρόκειται για ογκολογικά φάρμακα, τα οποία έχουν τη χαμηλότερη πιθανότητα επιτυχίας στις κλινικές δοκιμές από ότι τα μη ογκολογικά φάρμακα.
Η ανάπτυξη νέων φαρμάκων είναι μια δαπανηρή και επικίνδυνη επιχείρηση όπως είχε αναφερθεί χαρακτηριστικά στο τελευταίο στο συνέδριο Cancer & Personalized Medicine Conference. Όπως είπαν οι ομιλητές, η ανάπτυξη φαρμάκων είναι μια δαπανηρή και επικίνδυνη επιχείρηση, ειδικά όταν πρόκειται για ογκολογικά φάρμακα, τα οποία έχουν τη χαμηλότερη πιθανότητα επιτυχίας στις κλινικές δοκιμές από ότι τα μη ογκολογικά φάρμακα.
Ωστόσο, η θνησιμότητα σε ολόκληρη την Ε.Ε. έχει μειωθεί σταθερά με την πάροδο του χρόνου. Τα φάρμακα, λοιπόν, είναι μερικά από τα ισχυρότερα εργαλεία αντιμετώπισης σοβαρών ασθενειών. Και παρότι αποτελεί επένδυση υψηλού κινδύνου το R & D των φαρμάκων, καθώς μόνο το 20%-30% των φαρμάκων που κυκλοφορούν στο εμπόριο είναι ικανά να αποδώσουν κέρδος λόγω της περίπλοκης φύσης της διαδικασίας έρευνας και ανάπτυξης, το περιορισμένο χρονοδιάγραμμα για την κάλυψη των εξόδων, της λήξης της πατέντας φαρμάκων κ.λπ., οι εταιρείες λαμβάνουν αυτό το ρίσκο.
Έτσι μόνο το τελευταίο 6μηνο του τρέχοντος έτους πολλά φάρμακα έχουν καταθέσει φάκελο για νέα έγκριση, ή για επέκταση ένδειξης, ή έχουν λάβει θετική γνωμοδότηση, ενώ αρκετά είναι και αυτά που έχουν θετικά αποτελέσματα στις μελέτες φάσης 3.
Για παράδειγμα:
Η Bayer έχει υποβάλει αίτηση στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) για επέκταση ένδειξης για τη ριβαροξαμπάνη για χρήση σε παιδιά με φλεβική θρομβοεμβολή. Μέχρι σήμερα η ριβαροξαμπάνη απευθυνόταν σε ενήλικους ασθενείς για πρόληψη ή θεραπεία παθήσεων που σχετίζονται με τι φλεβική θρομβοεβολή. Ενώ έλαβε και θετική γνωμοδότηση από την Επιτροπή Φαρμάκων Ανθρώπινης Χρήσης (CHMP) για αλλαγή στις πληροφορίες προϊόντος της θεραπείας με ιντερφερόνη βήτα για την πολλαπλή σκλήρυνση, σχετικά με την εγκυμοσύνη και τον θηλασμό.
Η UCB ανακοίνωσε μελέτη φάσης 3 για το bimekizumab, ένα σκεύασμα που θα αφορά την ψωρίαση και δείχνει να έχει σημαντικά μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα έναντι του εικονικού φαρμάκου και του ustekinumab. Το δε dupilumab της Sanofi έλαβε έγκριση για κυκλοφορία στην Ευρωπαϊκή Ένωση για ασθενείς με σοβαρή χρόνια ρινοκολπίτιδα με ρινικούς πολύποδες. Μία άλλη πιλοτική κλινική μελέτη Φάσης 3 αξιολόγησε το dupilumab και για τη θεραπεία της σοβαρής ατοπικής δερματίτιδας σε παιδιά ηλικίας 6 έως 11 ετών και έδειξε θετικά αποτελέσματα. Το dupilumab είναι ο πρώτος και μοναδικός βιολογικός παράγοντας που επιδεικνύει θετικά αποτελέσματα στο συγκεκριμένο παιδιατρικό πληθυσμό με ατοπική δερματίτιδα.
Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, ότι μέσα στο έτος έγινε και η πρώτη πανελλήνια πολυκεντρική μελέτη της GENESIS Pharma για την απρεμιλάστη, η οποία επιβεβαιώνει τη θεραπευτική αξία του φαρμάκου, σε ασθενείς της καθημερινής κλινικής πράξης με μέτρια ψωρίαση.
Από την άλλη, η MSD έλαβε θετική γνωμοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Φαρμάκων για Ανθρώπινη Χρήση (CHMP) αναφορικά με το ερευνητικό εμβόλιο V920 Ebola Zaire για τη προστασία κατά της νόσου του ιού Ebola ο οποίος τα τελευταία χρόνια έκανε δυναμικά την εμφάνισή του σε πολλές χώρες. Τα θετικά αποτελέσματα της μελέτης PREVENT που διήρκεσε 16 εβδομάδες και αφορούσε την σεκουκινουμάμπη της Novartis δίνουν ώθηση σε δυνητική νέα ένδειξη του φαρμάκου για ασθενείς με αξονική σπονδυλαρθρίτιδα. Θετικά όμως είναι και τα αποτελέσματα των δύο πολυκεντρικών μελετών φάσης III, για την αξιολόγηση της ομαλιζουμάμπης στη θεραπεία ενηλίκων με χρόνια ρινοκολπίτιδα με ρινικούς πολύποδες (CRSwNP), οι οποίοι δεν ανταποκρίθηκαν επαρκώς στη συνήθη θεραπεία (ενδορρινικά κορτικοστεροειδή).
Νέες ανακοινώσεις όμως έκανε και η Bristol-Myers Squibb στο πλαίσιο του Συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ιατρικής Ογκολογίας (ESMO 2019) δημοσιοποιώντας τα αποτελέσματα από 3 επιστημονικές μελέτες για το συνδυασμό nivolumab με ipilimumab για τον προχωρημένο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (CheckMate-227), για το μελάνωμα σταδίου ΙΙΙ ή IV, μετά από πλήρη χειρουργική εξαίρεση (CheckMate-238) και για το προχωρημένο μεταστατικό μελάνωμα (CheckMate-067).
Ωστόσο, από τις εξαιρετικά σημαντικές ανακοινώσεις της χρονιάς υπήρξε η έγκριση από τον FDA της φαρμακευτικής αγωγής Trikafta της Vertex, που αποτελεί τον πρώτο τριπλό συνδυασμό φαρμακευτικών ουσιών (elexacaftor/ivacaftor/tezacaftor) και απευθύνεται σε ασθενείς με Κυστική Ίνωση με την πιο συχνή γονιδιακή μετάλλαξη της νόσου. Το νέο φάρμακο αφορά ασθενείς ηλικίας άνω των 12 ετών, που έχουν τουλάχιστον μια μετάλλαξη F508del και αυτοί υπολογίζονται σε ποσοστό άνω του 90% του συνολικού ινοκυστικού πληθυσμού.
Μία ακόμα σημαντική είδηση της χρονιάς αποτέλεσε θεραπεία για τα βρέφη που πάσχουν από Νωτιαία Μυϊκή Ατροφία (SMA). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα από τη μελέτη NURTURE που παρουσιάστηκαν στο επιστημονικό συνέδριο Cure SMA Annual Conference του 2019 και στο 5ο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Νευρολογίας (ΕΑΝ 2019, Oslo), η θεραπεία με Nusinersen της Biogen είχε ως αποτέλεσμα την επιβίωση του 100% των βρεφών, χωρίς κανένα να απαιτεί μόνιμη αναπνευστική υποστήριξη.
Ένα ακόμα νέο φάρμακο που αναμένεται είναι η ριμποσικλίμπη της Novartis η οποία, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης MONALEESA-3 που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ESMO) 2019, πέτυχε στατιστικά σημαντική βελτίωση στη συνολική επιβίωση) σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ε HR+/HER2 - προχωρημένο καρκίνο του μαστού. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη χορήγηση του συνδυασμού pembrolizumab με αξιτινίμπη της MSD, ως θεραπεία 1ης γραμμής σε ασθενείς με προχωρημένο νεφροκυτταρικό καρκίνωμα. Εοίσης, διπλή επέκταση ένδειξης έλαβε το atezolizumab για ακόμη περισσότερους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα.
Και η Bayer όμως ανακοίνωσε ότι ο ΕΜΑ ενέκρινε πρόσφατα την κυκλοφορία της θεραπείας ακριβείας λαροτρεκτινίμπη στην Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία ενδείκνυται για ενήλικες και παιδιατρικούς ασθενείς με συμπαγείς όγκους.
Θετική ήταν και η γνωμοδότηση της Επιτροπής Φαρμάκων για την αναθεώρηση των πληροφοριών του Rebif® ιντερφερόνης βήτα-1α, της Merck, αναφορικά με τη χορήγησή του κατά τη διάρκεια της κύησης. Η γνωμοδότηση επισημαίνει ότι οι γυναίκες με πολλαπλή σκλήρυνση μπορούν να συνεχίσουν τη θεραπεία με ιντερφερόνη βήτα-1α κατά τη διάρκεια της κύησης και κατά τη γαλουχία. Σημαντικές, ωστόσο, ήταν και οι ανακοινώσεις της Merck τον ίδιο μήνα στο 35ο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη θεραπεία και την έρευνα στην Πολλαπλή Σκλήρυνση (ECTRIMS), όπου τα νέα δεδομένα από μεταγενέστερη ανάλυση έδειξαν ότι 75% των ασθενών που έλαβαν θεραπεία με δισκία κλαδριβίνης δεν παρουσίασε εξέλιξη της αναπηρίας στα πέντε έτη μετά τη θεραπεία.
Έγκριση όμως από τον ΕΜΑ πήρε και το atezolizumab σε συνδυασμό με nab - πακλιταξέλη ως αρχική θεραπεία ενηλίκων ασθενών με PD-L1-θετικό μεταστατικό τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού. Πρόκειται για την πρώτη ανοσοθεραπεία που λαμβάνει έγκριση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού, μία νόσο με μεγάλο θεραπευτικό κενό μέχρι σήμερα.
Στον θετικό κατάλογο αποζημιούμενων φαρμάκων στη χώρα μας μπήκε από τον Σεπτέμβριο του 2019 η καινοτόμος θεραπεία της CSL Behring για την Αιμορροφιλία Α. Το προϊόν lonoctocog alfa (rVIII-SingleChain) εντάχθηκε πρόσφατα στη θετική λίστα ολοκληρώνοντας επιτυχώς τη διαδικασία κλινικής και οικονομικής αξιολόγησης της Επιτροπής ΗΤΑ και της Επιτροπής Διαπραγμάτευσης και είναι πλέον διαθέσιμο στους Έλληνες ασθενείς.
Στην αναμονή για να μπει στη θετική λίστα είναι το pitolisant της bioprojet το οποίο στην Ελλάδα διατίθεται από την Brain Therapeuticals, έχει λάβει έγκριση από τον FDA τον Αύγουστο του 2019 και βοηθά τους ασθενείς με ναρκοληψία, μία σπάνια και επικίνδυνη ασθένεια που εμφανίζεται από την παιδική ηλικία, να λειτουργούν φυσιολογικά. Σήμερα στην Ελλάδα χορηγείται μέσω ΙΦΕΤ και έπειτα από πολύπλοκες διαδικασίες που δυσκολεύουν γιατρούς και ασθενείς.
H Novo Nordisk ανακοίνωσε επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την επέκταση της ένδειξης της ινσουλίνης aspart ταχείας δράσης για τη θεραπεία του διαβήτη σε εφήβους και παιδιά (ηλικίας ενός έτους και άνω). Αυτή η επέκταση έρχεται να συμπληρώσει την προηγούμενη ένδειξη, η οποία αφορούσε αποκλειστικά τους ενήλικες.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παραχώρησε άδεια κυκλοφορίας υπό όρους για το cemiplimab της Sanofi για τη θεραπεία ενηλίκων ασθενών με μεταστατικό ή τοπικά προχωρημένο πλακώδες καρκίνωμα του δέρματος (CSCC) οι οποίοι δεν είναι υποψήφιοι για χειρουργική επέμβαση ή ακτινοθεραπεία, που έχουν στόχο την ίαση.
Επιπλέον, από το καλοκαίρι του 2019, το εξαδύναμο παιδιατρικό εμβόλιο για την πρόληψη έναντι της διφθερίτιδας, του τετάνου, του κοκκύτη, της ηπατίτιδας Β, της πολιομυελίτιδας και των διεισδυτικών νόσων που προκαλούνται τον Αιμόφιλο γρίπης τύπου β (Hib), VAXELIS® (T/D/5Ap/IPV/Hib/HepB) είναι πλέον διαθέσιμο στη χώρα μας.
Ο ρόλος των νέων τεχνολογιών
Ωστόσο, εκτός των θεραπειών έχουμε και νεότερα στον τομέα των διαγνωστικών μεθόδων με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών . Οι ερευνητές του πανεπιστημίου Case Western Reserve University με τη βοήθεια των εργαλείων της Microsoft έχουν δημιουργήσει μία νέα μέθοδο διάγνωσης ασθενειών που ονομάζεται Magnetic Resonance Fingerprinting (MRF), η οποία αποτελεί την εξέλιξη της μαγνητικής τομογραφίας, καθώς χρησιμοποιεί πιο ευαίσθητες τεχνικές σάρωσης για να ανιχνεύσει εάν οι θεραπείες καρκίνου λειτουργούν μετά από μία μόνο δόση χημειοθεραπείας. Η GE Healthcare παρουσίασε πρόσφατα και μία καινοτομία στην ανίχνευση του καρκίνου του μαστού με τον υπέρηχο Invenia™ ABUS 2.0. Αυτή η λύση είναι ήδη διαθέσιμη σε πολλά νοσοκομεία και στην Ελλάδα, συμβάλλοντας στη διάγνωση του καρκίνου σε πρώιμο στάδιο.
Ένα ακόμα εξαιρετικό τεχνολογικό εύρημα που αφορά τους ασθενείς με Πάρκινσον κυκλοφόρησε από Ισπανούς επιστήμονες έπειτα από 10 χρόνια έρευνας στο Πολυτεχνικό Πανεπιστήμιο της Καταλονίας (UPC). Πρόκειται για μια φορητή συσκευή που βοηθά ασθενείς που έχουν προβλήματα κινητικότητας. Η συσκευή που μοιάζει με κινητό τηλέφωνο, το οποίο φορά ο ασθενής στη ζώνη του για 5 έως 7 ημέρες, διατίθεται και στην Ελλάδα. Επίσης, ένας νέος αλγόριθμος που ανακαλύφθηκε από τους ερευνητές στο Roswell Park Comprehensive Cancer Center μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της θεραπείας σε παιδιά με κίνδυνο νευροβλαστώματος. Σύμφωνα με την επικεφαλής ερευνήτρια Clare Twist, MD, πολλά βρέφη και μικρά παιδιά με αυτή την ασθένεια μπορεί να απαλλαγούν από τις δυσάρεστες παρενέργειες της παρατεταμένης θεραπείας.
Ένας άλλος αλγόριθμος που χρησιμοποιείται από το NHS (Δημόσιο Σύστημα Υγείας της Μεγάλης Βρετανίας) μπορεί να ανιχνεύσει την πιθανότητα σήψης και ενεργοποιεί ένα πρόγραμμα υπολογιστή «ειδοποίησης και δράσης». Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί μέρος του ψηφιακού συστήματος καταγραφής δεδομένων ασθενών στα νοσοκομεία Berkshire, Liverpool και Cambridge. Η άμεση αναγνώριση της σηψαιμίας και της θεραπείας παρέχει πολύ καλύτερα αποτελέσματα για τους ασθενείς, αφού οι ειδικοί εντοπίζουν ταχέως τη σήψη και το αντιμετωπίζουν πραγματικά άμεσα.
Επιπροσθέτως, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο «Annals of Emergency Medicine», και η οποία έγινε από τους επιστήμονες στο Νοσοκομείο Παίδων της Φιλαδέλφειας (CHOP), υπάρχει μία νέα τεχνική που μπορεί να μειώσει τα τρυπήματα από βελόνες στα παιδιά προκειμένου να τους χορηγηθεί ορός ή να ληφθεί δείγμα αίματος. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν υπερήχους για να καθοδηγήσουν την τοποθέτηση ενδοφλέβιων (IV) καθετήρων σε παιδιά με τεκμαιρόμενη δύσκολη πρόσβαση και διαπίστωσαν ότι είχαν υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας από την πρώτη κιόλας προσπάθεια.
Εξαιρετικά ευχάριστο νέο αποτέλεσε και η ανακοίνωση μιας ομάδας ερευνητών από το Ιατρικό Κέντρο Βαπτιστών του Wake Forest οι οποίοι διαπίστωσαν ότι οι πληροφορίες που βρίσκονται στο διαδίκτυο μπορούν να χρησιμεύσουν ως καλό μέσο για τη διάγνωση ατόμων που υποψιάζονται ότι έχουν σπάνια διαταραχή που δεν έχει εντοπιστεί από τους γιατρούς τους. Στη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Genetics in Medicine, οι ερευνητές ήθελαν να αξιολογήσουν την αυτοπαραπομπή τους από το διαδίκτυο για τη γενετική διάγνωση πολλών σπάνιων κληρονομικών νεφρικών νόσων.
Στη Γερμανία τώρα, ο συντονιστής του προγράμματος COMMITMENT που έχει χρηματοδοτηθεί από την Ε.Ε., Lars Kaestner από το Universitat des Saarlandes ανακοίνωσε ότι ανέπτυξαν μια πρωτότυπη συσκευή ανάλυσης κυττάρων αίματος με την ονομασία MeCheM, η οποία μπορεί να αναλύσει γρήγορα μερικές σταγόνες αίματος από ένα άτομο με σπάνια αναιμία για να δείξει πώς λειτουργούν τα άρρωστα κύτταρα του αίματος και αλληλεπιδρούν με άλλα κύτταρα. Μία ακόμα εφαρμογή της σύγχρονης τεχνολογίας έκαναν οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας οι οποίοι δημιούργησαν μια συσκευή με τίτλο «Speech synthesis from neural decoding of spoken sentences» και η οποία μπορεί να αποκωδικοποιήσει σήματα από τα κέντρα ομιλίας του εγκεφάλου για την παραγωγή ομιλίας.
Τέλος, στη χώρα μας ένα νέο βοήθημα το οποίο μπορεί να προσφέρει λειτουργική όραση σε ασθενείς με πολύ χαμηλή όραση, παρουσιάστηκε στο πρόσφατο Πανελλήνιο Οφθαλμολογικό Συνέδριο από τον οφθαλμίατρο κ. Τσαπάκη Στυλιανό και τον καθηγητή Οφθαλμολογίας κ. Δημήτριο Μπρούζα. Το βοήθημα, που λειτουργεί με τη χρήση γυαλιών εικονικής πραγματικότητας και με τη χρήση κατάλληλου λογισμικού, ενισχύει τη φωτεινότητα της εικόνας, την αντίθεση και το παράγοντα γάμμα έτσι ώστε, να αντιρροπήσει την μείωση της φωτο-ευαισθησίας του αμφιβληστροειδούς και την αντίστοιχη απώλεια όρασης. Επίσης, τη δημιουργία ενός πρωτοποριακού ηλεκτρονικού εργαλείου για τη νοητική ενδυνάμωση των ατόμων με Ήπια Νοητική Έκπτωση και Άνοια αρχικού σταδίου, στήριξε η Ελληνική Φαρμακοβιομηχανία ELPEN. Πρόκειται για μια καινοτόμα εξατομικευμένη υπηρεσία που έχει τη μορφή λογισμικού, λειτουργεί σε περιβάλλον διαδικτύου (web based software tool) και αναπτύχθηκε από την εταιρεία SingularLogic.