Βγήκε η Ελλάδα από την κρίση; Μπορεί το 2020 να είναι μια κανονική και γόνιμη χρονιά; Αρκεί μια φιλοεπενδυτική ρητορεία για να έλθουν επενδύσεις; Σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα η απάντηση θα μπορούσε να είναι καταφατική, αλλά υπό όρους. Και τούτο διότι, τίποτε δεν είναι ακόμα δεδομένο στη χώρα.
Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Βγήκε η Ελλάδα από την κρίση; Μπορεί το 2020 να είναι μια κανονική και γόνιμη χρονιά; Αρκεί μια φιλοεπενδυτική ρητορεία για να έλθουν επενδύσεις; Σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα η απάντηση θα μπορούσε να είναι καταφατική, αλλά υπό όρους. Και τούτο διότι, τίποτε δεν είναι ακόμα δεδομένο στη χώρα.
Το μόνο που μπορεί να πει κανείς είναι ότι διαθέτει μια σταθερή κυβέρνηση που θέλει να τη βγάλει από την κρίση, αλλά είναι περικυκλωμένη από εσωτερικά και εξωτερικά αγκάθια. Από την άλλη πλευρά, κυβέρνηση και πολίτες θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι για να υπάρξει σοβαρή προσπάθεια εξόδου από την κρίση, είναι απαραίτητο να αναλυθούν σε βάθος και να αντιμετωπιστούν τα αίτια.
Στο επίπεδο αυτό, όμως, υπάρχει έλλειμμα και μάλιστα αρκετά σοβαρό. Γιατί η Ελλάδα ήταν σε κρίση πολύ πριν από το 2010 - ήδη από τη στιγμή που μπήκαμε στο ευρώ. Την κρύψαμε δανειζόμενοι. Διότι, το πραγματικό πρόβλημα, η κύρια αιτία της κρίσης, ήταν η τεράστια έλλειψη διεθνούς ανταγωνιστικότητας στην παραγωγή, σε συνδυασμό με «κλειστά» συστήματα αγορών που λειτουργούσαν με βάση τη συσσώρευση οικονομικού ενοικίου (rent seeking). Επρόκειτο δηλαδή για προσοδοθηρική παραγωγή εισοδήματος, η οποία είναι μέγας εχθρός της καινοτομίας, της εξωστρέφειας και της παραγωγικής ανασυγκρότησης. Αυτου του τύπου ο παρασιτισμός δεν αποδίδει πλέον και όχι μόνον στην Ελλάδα.
Η παγκόσμια κρίση του 2008 άλλαξε τα κόστη δανεισμού, όπως τη δομή και το μέγεθος της ζήτησης και οδήγησε στο ξέσπασμα και της ελληνικής κρίσης. Η αφορμή ήταν η δημοσιονομική κατάρρευση κατά κύριο λόγο, αλλά και η παραγωγική ανεπάρκεια στη συνέχεια. Το πρώτο μνημόνιο επικεντρώθηκε στο θέμα το δημοσιονομικό, μολονότι έδωσε μερικό βάρος και στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που όφειλε να υιοθετήσει η χώρα μας. Αυτό το πρώτο λάθος των δανειστών το εκμεταλλεύτηκαν ο πολιτικός κόσμος και τα συντεχνιακά συμφέροντα στο έπακρο - με καταστροφικές συνέπειες για τη χώρα.
Η περίοδος 2010-2015 έτσι χαρακτηρίζεται από προσπάθειες να περιορίσουμε την έκταση της δημοσιονομικής προσαρμογής και να αποφύγουμε την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων, μέσω οριζόντιων μέτρων που είχαν χαμηλή απόδοση. Η -ουσιαστικά υπηρεσιακή- κυβέρνηση Παπαδήμου απέφυγε τη χρεοκοπία, αλλά το ονομαστικό κούρεμα του χρέους κατά περίπου 100 δισ. ευρώ έφερε πραγματικό κούρεμα περίπου 37 δισ. και μαζί την τραπεζική κατάρρευση.
Η κυβέρνηση Σαμαρά (που στην ουσία «έριξε» την κυβέρνηση Παπαδήμου) προσπάθησε να ακολουθήσει τις δημοσιονομικές και μεταρρυθμιστικές επιταγές, αλλά μετά από 18 μήνες, με αφορμή την ήττα της στις ευρωεκλογές, έχασε την ψυχραιμία της και... παρέδωσε το πνεύμα.
Η κυβέρνηση Τσίπρα, αφού ανακάλυψε με τον πλέον επώδυνο για όλους τρόπο πως έπασχε από φαντασιοπληξία, έγινε βασιλικότερη του βασιλέα και επικεντρώθηκε με μονομέρεια στη δημοσιονομική προσαρμογή, περιστασιακά δε -τόσο για να αποφεύγει τη μήνη των δανειστών- στις μεταρρυθμίσεις. Η υπερφορολόγηση, εξάλλου, συμβάδιζε την ιδεολογία της και εξυπηρετούσε την πολιτική να αποκτήσει και ο ΣΥΡΙΖΑ αιχμάλωτο κομματικό ακροατήριο.
Στα 10 χρόνια της κρίσης δεν καταφέραμε (για την ακρίβεια ως κοινωνία δεν θελήσαμε) να αντιμετωπίσουμε τα αίτια της κρίσης: τη μη ανταγωνιστική παραγωγή, τα ανεπαρκή δίκτυα διανομής, τα κλειστά επαγγέλματα, την τεράστια γραφειοκρατία, την εκτεταμένη διαφθορά, την υπονομευμένη δικαιοσύνη, την ανίκανη τοπική αυτοδιοίκηση, το χρεοκοπημένο τραπεζικό σύστημα, τα οπισθοδρομικά συνδικάτα, την ανήθικη επιχειρηματική συμπεριφορά, την υποβαθμισμένη παιδεία. Αυτές είναι οι πραγματικές πληγές της χώρας από το 1821 και μετά!!!
Μέχρι να αντιμετωπίσουμε αυτά τα αίτια, από την κρίση δεν θα βγούμε - όσες μπουλντόζες κι αν μπουν στο Ελληνικό, όσες εμφανίσεις κι αν κάνουν στα κανάλια νεοεκλεγέντες βουλευτές και ανερχόμενοι υπουργοί, όσες ελπίδες κι αν προβάλουμε, με όσους επενδυτές και αν κουβεντιάσουμε.
Όπως ειπώθηκε σε πρόσφατη εκδήλωση του ΕΛΙΑΜΕΠ, από τον πρόεδρό του καθηγητή κ. Λούκα Τσούκαλη, η χώρα έχει ανάγκη από βαθύτατη αλλαγή κουλτούρας. Ίσως δε το αισιόδοξο μήνυμα να είναι ότι στη διαπίστωση αυτή, στην ίδια εκδήλωση, συμφώνησαν τρεις νέοι πολιτικοί από διαφορετικούς χώρους, όπως ο υφυπουργός Δημοσιονομικής Πολιτικής Θοδ. Σκυλακάκης, και οι προκάτοχοί του Γ. Χουλιαράκης και Φιλ. Σαχινίδης. Λέτε κάτι να αλλάζει; Αν όντως αυτό συμβαίνει, τότε το 2020 θα μπορούσε να είναι μια έγκυρη αφετηρία ελπίδας και συναφούς με αυτήν ανάπτυξης.
Η περίοδος 2010-2015 χαρακτηρίζεται από προσπάθειες να περιορίσουμε την έκταση της δημοσιονομικής προσαρμογής και να αποφύγουμε την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων, μέσω οριζόντιων μέτρων που είχαν χαμηλή απόδοση.
Το πρώτο μνημόνιο επικεντρώθηκε στο θέμα το δημοσιονομικό, μολονότι έδωσε μερικό βάρος και στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που όφειλε να υιοθετήσει η χώρα μας.