Η νέα πρόταση για τον δεύτερο πυλώνα ασφάλισης και τα επικουρικά ταμεία

Του Στέλιου Παπαπέτρου
[email protected]

Η υποχρεωτική ένταξη όλων των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας από την 1η Ιανουαρίου του 2021 και μετά στον νέο κλάδο της κεφαλαιοποιητικής επικουρικής ασφάλισης με εισφορές που θα υπολογίζονται σε ποσοστό 6,5% επί του εισοδήματος των μισθωτών και των αυτοαπασχολουμένων, αλλά και η δυνατότητα συνταξιοδότησης μεταξύ του 62ου και του 70ού έτους ηλικίας αποτελούν δύο από τους βασικούς άξονες του «νέου ασφαλιστικού συστήματος» που επεξεργάζεται η κυβέρνηση και σύντομα αναμένεται να νομοθετήσει. Στον νέο χάρτη του ασφαλιστικού τοπίου για τον δεύτερο πυλώνα ασφάλισης που θα είναι καθολικός για όλους του νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας, προβλέπεται η δυνατότητα επένδυσης των κεφαλαίων που θα συσσωρεύονται από διαχειριστές επενδύσεων (ΑΕΔΑΚ) κατ’ εντολή και για λογαριασμό του ΕΤΕΑΕΠ.

Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πρόσφατη πρόταση της επιτροπής εμπειρογνωμόνων για το ασφαλιστικό, η οποία προβλέπει την ίδρυση ενός νέου ξεχωριστού κλάδου ασφάλισης εντός του σημερινού ΕΤΕΑΕΠ, ο οποίος θα αφορά αποκλειστικά την επικουρική ασφάλιση, ενώ τον βαθμό κινδύνου των επενδυτικών προϊόντων θα τον επιλέγει ο ίδιος ο ασφαλισμένος βάσει των ατομικών του αναγκών.

Αδήριτη ανάγκη η σύμπραξη του ιδιωτικού τομέα

Σύμφωνα με τον αρμόδιο υφυπουργό Κοινωνικής Ασφάλισης Νότη Μηταράκη, η κυβέρνηση εξετάζει την επαναφορά του συστήματος εισφορών με βάση τις «κλάσεις», αλλά με έναν τρόπο πολύ πιο φιλελεύθερο που θα εξασφαλίζει πολύ περισσότερα δικαιώματα επιλογών στους ασφαλισμένους. Θα είναι ένα σύστημα το οποίο δεν θα στηρίζεται ούτε στο εισόδημα ούτε στην ηλικία, αλλά στην ελεύθερη επιλογή του κάθε ελεύθερου επαγγελματία να επιλέξει το ασφαλιστικό εκείνο πακέτο που καλύπτει τις δικές του ανάγκες.

Στο νέο κεφαλαιοποιητικό σύστημα ασφάλισης στο οποίο θα εντάσσονται υποχρεωτικά όλοι οι νεοεισερχόμενοι και πρωτοασφαλισμένοι από 01.01.2021, θα δοθούν μια σειρά από δυνατότητες και επιλογές. Θα είναι αμιγώς κεφαλαιοποιητικό με τη σύμπραξη και του ιδιωτικού τομέα, ενώ η επικουρική σύνταξη θα χορηγείται λόγω γήρατος, αναπηρίας και θανάτου. Το ύψος της σύνταξης δεν θα εξαρτάται αποκλειστικά από τα έτη ασφάλισης και τις αποδοχές του ασφαλισμένου, αλλά και από την απόδοση του χαρτοφυλακίου του.

Ο κάθε ασφαλισμένος θα διατηρεί το δικό του ατομικό λογαριασμό με εισφορές εργαζόμενου- εργοδότη, όπου τα χρήματά του θα είναι διασφαλισμένα και θα προσαυξάνονται ανάλογα με το επενδυτικό προϊόν που ο ίδιος θα έχει επιλέξει, βάσει των ατομικών του αναγκών. Σε κάθε περίπτωση ο ασφαλισμένος δεν θα δεσμεύεται ισοβίως από την αρχική του επιλογή, αλλά θα μπορεί να αλλάζει τις επενδυτικές του επιλογές ανά προβλεπόμενα χρονικά όρια και μέσω συγκεκριμένων διαδικασιών.

Στο πλαίσιο αυτό, ο κάθε ασφαλισμένος θα μπορεί να επιλέγει μεταξύ επενδυτικής στρατηγικής χαμηλού, μεσαίου και υψηλού ρίσκου, ενώ η απουσία επιλογής επενδυτικού προϊόντος, θα τον κατατάσσει αυτομάτως στο πακέτο χαμηλού επενδυτικού κινδύνου. Στο πλαίσιο αυτό, προκειμένου ο ασφαλισμένος να κάνει την σωστή επιλογή επενδυτικού πακέτου, θα υποβοηθείται από τις απαραίτητες διαδικασίες χαρτογράφησης του επενδυτικού προφίλ του, όπως για παράδειγμα μέσω της χρήσης των κατάλληλων ερωτηματολογίων. 

Οι βασικοί άξονες του νέου επικουρικού συστήματος

• Όσον αφορά την ηλικία συνταξιοδότησης της επικουρικής σύνταξης, σε γενικές γραμμές διατηρούνται τα ίδια ηλικιακά όρια με αυτά που ισχύουν για την κύρια σύνταξη, με ένα εύρος ηλικίας από τα 62 έτη και πάνω.
• Το ΕΤΕΑΕΠ θα είναι ο μόνος υπεύθυνος φορές συλλογής των εισφορών, ενώ αυτές θα διατηρηθούν στο 6,5% για τους μισθωτούς καθώς και τους αυτοτελώς απασχολούμενους και ελεύθερους επαγγελματίες.
• Τα κεφάλαια που θα προκύπτουν θα μπορούν να επενδύονται από διαχειριστές επενδύσεων (ΑΕΔΑΚ -  ΦΚΑ) κατ’ εντολή και για λογαριασμό του ΕΤΕΑΕΠ, σε αυστηρά πλαίσια που θα ορίζονται από τους επενδυτικούς κανόνες που θα περικλείονται στη μεταξύ τους σύμβαση.
• Ως εναλλακτικοί διαχειριστές των επενδύσεων μπορούν να θεωρηθούν οι ΑΕΔΑΚ, οι ΕΠΕΥ, τα πιστωτικά ιδρύματα και οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις, υπό την προϋπόθεση της απαραίτητης αδειοδότησης από τις αρμόδιες αρχές.
• Ο ρόλος του ΕΤΕΑΕΠ θα είναι ενισχυμένος, καθώς έχει οριστεί ως ο θεματοφύλακας του συστήματος, και «εξοπλίζεται» με αυξημένες αρμοδιότητες εποπτείας.
• Η ύπαρξη της επιλογής εναλλακτικών επενδυτικών παρόχων θα προάγει τον υγιή ανταγωνισμό μεταξύ τους, κάτι το οποίο θα ωφελήσει τελικά και πάλι τους ασφαλισμένους.
• Προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες χρηματοδότησης του συστήματος και στο πνεύμα της κοινωνικής αλληλεγγύης, ενδέχεται να δημιουργηθεί ένας «κουμπαράς αλληλεγγύης», ο οποίος θα τροφοδοτείται με ειδική κράτηση επί των καταβαλλόμενων εισφορών του κάθε ασφαλισμένου.
• Τέλος, ως προς το κόστος μετάβασης, βάσει των μέχρι τώρα υπολογισμών, αυτό αναμένεται πλήρως διαχειρίσιμο. Ωστόσο, δεν μπορούμε να μιλήσουμε με συγκεκριμένα στοιχεία, πριν υλοποιηθούν και οι απαραίτητες αναλογιστικές αρχές. 

​​​ΣτΕ: Η αντισυνταγματικότητα των διατάξεων του νόμου Κατρούγκαλου

Εκτός από τις αλλαγές που θα επέλθουν στο σύστημα επικουρικής ασφάλισης, στον συνολικό ανασχεδιασμό ενός νέου ασφαλιστικού χάρτη της χώρας οδηγούν και οι πρόσφατες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο έκρινε ως αντισυνταγματικές ορισμένες από τις πλέον κομβικές διατάξεις του νόμου 4387/16, σχεδόν 40 μήνες από την έναρξη της ισχύος του, δηλαδή από τις 12 Μαΐου του 2016. Το Ανώτατο Δικαστήριο με μία σειρά αποφάσεων που εξέδωσε αποκαθηλώνει, μεταξύ άλλων ρυθμίσεων, ακόμη και τον «σκληρό πυρήνα» αυτού του νόμου που αφορά τον τρόπο υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών των αυτοαπασχολουμένων και τον τρόπο υπολογισμού των ποσοστών με τα οποία υπολογίζεται η ανταποδοτική σύνταξη όλων των ασφαλισμένων. Δηλαδή, το μέρος της σύνταξης που συνδέεται με τα χρόνια ασφάλισης και με το συνολικό ποσό των εισφορών που καταβλήθηκαν.

Συγκεκριμένα, το ΣτΕ με τις αποφάσεις του ξηλώνει τέσσερις βασικές διατάξεις του λεγόμενου νόμου Κατρούγκαλου οι οποίες αφορούν τον τρόπο υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών 1,5 εκατ. αυτοαπασχολουμένων (ασφαλισμένων σε ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ και ΟΓΑ), στο ποσό των 1.300 που είχε τεθεί ως πλαφόν (άθροισμα) στις κύριες και επικουρικές συντάξεις, στα ποσοστά αναπλήρωσης των συντάξεων που υπολογίζονται με βάση το νόμο 4387/16 και στον τρόπο με τον οποίο έγινε ο υπολογισμός των επικουρικών συντάξεων. Ωστόσο, το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε ότι είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα η ίδρυση του ΕΦΚΑ.

Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, νομικό αλλά και δημοσιονομικό, να επισημανθεί ότι στις αποφάσεις που εξέδωσε το Συμβούλιο της Επικρατείας στις 4 Οκτωβρίου του 2019, αναφέρεται ρητά ότι «η ισχύς αυτών των αποφάσεών του ξεκινά από την ημέρα της δημοσίευσής τους». Αυτή η απόφαση του ΣτΕ σημαίνει πως όταν θα νομοθετήσει εκ νέου η πολιτεία με βάση τις αποφάσεις του ΣτΕ, δεν θα είναι αντιμέτωπη με την καταβολή αναδρομικών ποσών σε συνταξιούχους.