Στην παγκόσμια αγορά της ενέργειας, με πρωτοπόρο την Ευρώπη, συντελείται μια κοσμογονία. Αλλάζουν τα πάντα: από τον τρόπο που παράγεται και μεταφέρεται η ενέργεια μέχρι τον τρόπο που καταναλώνεται. Αιχμή του δόρατος αυτών των αλλαγών αποτελούν οι πολιτικές, για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Άλλωστε διαχρονικά ο ενεργειακός κλάδος έχει σηκώσει το μεγαλύτερο βάρος των πολιτικών για το κλίμα και αυτό θα συνεχίσει να συμβαίνει τουλάχιστον για τις επόμενες 3 δεκαετίες, μέχρι το 2050.
Του Γιάννη Γιαρέντη*
Στην παγκόσμια αγορά της ενέργειας, με πρωτοπόρο την Ευρώπη, συντελείται μια κοσμογονία. Αλλάζουν τα πάντα: από τον τρόπο που παράγεται και μεταφέρεται η ενέργεια μέχρι τον τρόπο που καταναλώνεται. Αιχμή του δόρατος αυτών των αλλαγών αποτελούν οι πολιτικές, για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Άλλωστε διαχρονικά ο ενεργειακός κλάδος έχει σηκώσει το μεγαλύτερο βάρος των πολιτικών για το κλίμα και αυτό θα συνεχίσει να συμβαίνει τουλάχιστον για τις επόμενες 3 δεκαετίες, μέχρι το 2050. Μέχρι τότε, εκτιμάται ότι θα έχει συντελεστεί αυτό που σήμερα αποκαλείται ενεργειακή μετάβαση σε ένα περιβάλλον παραγωγής ενέργειας με αρνητικό ισοζύγιο εκπομπών ρύπων. Όμως για να φτάσουμε εκεί χρειάζεται να τεθούν ενδιάμεσοι στόχοι. Ήδη βρισκόμαστε μια ανάσα πριν από το πρώτο χρονικό ορόσημο, το 2020 και αυτήν την περίοδο θεσπίζονται οι στόχοι για το 2030.
Ο στόχος
Ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε από το βήμα του ΟΗΕ το νέο εθνικό δεσμευτικό στόχο για μερίδιο των ΑΠΕ στο 35%. Ο στόχος αυτός αναμένεται να επισημοποιηθεί με το νέο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα που θα κατατεθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρακτικά ο στόχος αυτός μεταφράζεται σε 14000 MW νέων μονάδων πράσινης ενέργειας που θα πρέπει να εγκατασταθούν μέσα σε διάστημα 10 ετών, ή αλλιώς 1,4 GW ετησίως.
Ακολούθως, το βασικό ερώτημα που προκύπτει είναι πως μπορεί να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες ώστε ο στόχος αυτός να μην αποδειχθεί γράμμα κενό περιεχομένου. Τι χρειάζεται ώστε σε 10 χρόνια από σήμερα η Ελλάδα να βρίσκεται στην πρωτοπορία της Ευρώπης όσον αφορά την πράσινη ενέργεια. Διότι είναι αλήθεια ότι στο παρελθόν δε μας έλειψαν οι φιλόδοξοι στόχοι και τα μεγαλόπνοα σχέδια. Εκεί που αποδείχθηκε ότι πάσχουμε είναι στην εφαρμογή.
Επενδύσεις
Είναι σαφές ότι για να πιαστεί ο στόχος απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις τόσο για την κατασκευή νέων μεγάλων έργων ΑΠΕ όσο και την υλοποίηση έργων διασυνδέσεων, τόσο στο ηπειρωτικό σύστημα όσο κυρίως στη νησιωτική χώρα. Επίσης πρέπει να δημιουργηθεί το κατάλληλο πλαίσιο που θα καταστήσει εφικτή τη υλοποίηση έργων αποθήκευσης ενέργειας. Παράλληλα χρειάζεται ουσιαστική απελευθέρωση και αποτελεσματική λειτουργία των αγορών.
Ωστόσο εκτός από το γενικό πλαίσιο, θα πρέπει κατά προτεραιότητα να δοθεί έμφαση σε δύο βασικά ζητούμενα γύρω από τα οποία θα πρέπει να εστιαστούν οι πολιτικές πρωτοβουλίες, σε συνεργασία και με την υποστήριξη της αγοράς:
Αδειοδότηση
Το πρώτο είναι το θέμα των αδειοδοτήσεων και της μείωσης της γραφειοκρατίας και το δεύτερο είναι το θέμα της χρηματοδότησης.
Σε ό,τι αφορά τη γραφειοκρατία: προ ημερών εγκαινιάστηκε το μεγαλύτερο αιολικό πάρκο της χώρας, μετά από πολυετείς καθυστερήσεις, εμπόδια και πισωγυρίσματα. Δεν είναι δυνατόν σήμερα η πιο αδικημένη από πλευράς χρονοβόρων διαδικασιών αδειοδότησης να είναι η πράσινη ενέργεια. Δεν είναι δυνατόν ένας θερμικός σταθμός να παίρνει πιο γρήγορα άδεια παραγωγής από ό,τι ένα αιολικό πάρκο. Η τάση πανευρωπαϊκά είναι να υπάρχει ένα σημείο επαφής του επενδυτή με τη δημόσια διοίκηση, οι διαδικασίες να είναι γρήγορες και οι υπηρεσίες να έχουν συγκεκριμένες ρητές προθεσμίες ανταπόκρισης. Χρειάζεται ένα focal point που θα αποτελέσει τον καταλύτη για τη διευκόλυνση και όχι για την παρεμπόδιση όπως συμβαίνει τώρα των επενδύσεων. Πρέπει ο όρος fast track, ειδικά για τις μεγάλες επενδύσεις ΑΠΕ που απαιτούνται για την επίτευξη του στόχου εγκατάστασης 14GW μέχρι το 2030, να σταματήσει να αποτελεί ανέκδοτο και να αποκτήσει ουσία και περιεχόμενο.
Χρηματοδότηση
Το δεύτερο βασικό ζητούμενο είναι η χρηματοδότηση. Υπολογίζοντας και πάλι με βάση το στόχο των 14GW θα πρέπει κάθε χρόνο να χρηματοδοτηθούν επενδύσεις άνω του 1,2 δισ. ευρώ στις ΑΠΕ. Ποιες είναι οι πιθανότητες, ειδικά τώρα που βρισκόμαστε στη γραμμή της εκκίνησης του στόχου, να βρεθούν αυτά τα χρήματα με τους συμβατικούς και καθιερωμένους τρόπους χρηματοδότησης των επενδύσεων; Η απάντηση είναι πολύ λίγες. Επομένως θα πρέπει να βρεθούν εναλλακτικοί τρόποι χρηματοδότησης και φυσικά αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων που δίνονται από Ευρωπαϊκούς Χρηματοδοτικούς Οργανισμούς όπως η ΕΤΕΠ και η EBRD καθώς και των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων. Στην πράξη θα χρειαστεί να υπάρξουν συμπράξεις που θα περιλαμβάνουν ιδιωτικά κεφάλαια, κοινοτικές χρηματοδοτήσεις και αξιοποίηση, όπου αυτό είναι δυνατό επιδοτήσεων.
Πράσινα ομόλογα
Ταυτόχρονα θα πρέπει να αξιοποιηθούν και άλλα καινοτόμα εργαλεία όπως είναι τα πράσινα ομόλογα. Τα πράσινα ομόλογα, αποτελούν έναν νέο τρόπο άντλησης κεφαλαίων από επενδυτές που έχουν εντάξει στα επενδυτικά τους κριτήρια την αειοφορία και την περιβαλλοντική ευθύνη. Το εργαλείο είναι ευρύτατα διαδεδομένο και είναι χαρακτηριστικό ότι το 2018 εκδόθηκαν πράσινα ομόλογα αξίας 167,3 δισ. δολαρίων. Τα ομόλογα αυτά μπορούν να εκδοθούν είτε από κράτη, είτε από χρηματοδοτικούς οργανισμούς είτε ακόμη και από εταιρείες. Μάλιστα πολλές γνωστές μεγάλες ευρωπαϊκές αλλά και μία ελληνική εταιρεία έχουν με επιτυχία αντλήσει κεφάλαια για τη χρηματοδότηση έργων ΑΠΕ μέσω δημόσιας προσφοράς πράσινων ομολόγων. Η μόχλευση των αντληθέντων κεφαλαίων, λειτούργησε πολλαπλασιαστικά και βοήθησε για την υλοποίηση σημαντικών έργων πράσινης ενέργειας. Το κυριότερο, οι πετυχημένες εκδόσεις έδειξαν ότι διαρκώς αυξάνονται οι επενδυτές που επιδιώκουν να αυξήσουν τις αποδόσεις τους με περιβαλλοντικά υπεύθυνο τρόπο.
Συμπερασματικά, ο στόχος τέθηκε, τα εργαλεία για την επίτευξή του είναι γνωστά και διαθέσιμα. Εκείνο που χρειάζεται είναι δουλειά και ταχύτητα. Ο χρόνος δεν περισσεύει...