H διεθνής κοινότητα έκανε τον περασμένο μήνα στην Ινδονησία ένα σημαντικό βήμα προς τον έλεγχο των κλιματικών αλλαγών καταλήγοντας στο Σχέδιο Δράσης του Μπαλί.
Μπορεί το σχέδιο αυτό να μην καλύπτει τις προσδοκίες μας, αφού ουσιαστικά δεσμεύει τη διεθνή κοινότητα σε συνομιλίες και όχι σε συγκεκριμένες δράσεις, είμαι όμως αισιόδοξος για τρεις λόγους.
Καταρχήν, η διεθνής κοινότητα παρουσιάστηκε αρκετά ενωμένη ώστε να αναγκάσει τις ΗΠΑ να εγκαταλείψουν την αδιάλλακτη θέση τους.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο οδικός χάρτης βασίζεται σε μία λογική ισορροπία ενδιαφερόντων. Και τρίτον, καταδεικνύεται ότι υπάρχουν ρεαλιστικές λύσεις που θα επιτρέψουν να συνδυαστεί η οικονομική ανάπτυξη με τον περιορισμό εκπομπών ρύπων.
Το πρώτο βήμα στο Μπαλί ήταν να βγούμε από το αδιέξοδο, στο οποίο είχαμε παγιδευθεί εδώ και μία δεκαετία από την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Αυτή τη φορά τα κράτη ενωμένα, αποφασισμένα ακόμη και να αποδοκιμάσουν την εκπρόσωπο των ΗΠΑ έως ότου αλλάξει στάση, συμφώνησαν να υπογράψουν το Σχέδιο Δράσης του Μπαλί. Παρομοίως, η απροθυμία των μεγάλων αναπτυσσόμενων χωρών, όπως η Κίνα και η Ινδία, να δεσμευθούν σε κάποιο κείμενο, φαίνεται επίσης να κάμπτεται. Χρειάζεται, ωστόσο, σκληρή δουλειά για μία παγκόσμια συμφωνία, που θα δεσμεύει πλούσια και φτωχά κράτη.
Η επίτευξή της απαιτεί την εξισορρόπηση των διαφορετικών αναγκών και συμφερόντων. Πρώτα θα πρέπει να σταθεροποιήσουμε τις εκπομπές ρυπογόνων αερίων, ώστε να αποφύγουμε την επικίνδυνη ανθρώπινη εμπλοκή στο κλιματικό σύστημα. Πρόκειται για το βασικό στόχο της Συνθήκης Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Αλλαγές, η οποία υπεγράφη το 1992 και υπό την οποία διεξήχθησαν οι διεθνείς πραγματοποιήσεις στο Μπαλί. Θα πρέπει όμως να το πετύχουμε αυτό, αφήνοντας χώρο στη συνεχή οικονομική ανάπτυξη και την άμβλυνση της φτώχειας. Οι υποανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες δεν θα αποδεχθούν ένα σύστημα ελέγχου των κλιματικών αλλαγών, το οποίο θα τις καταδικάζει στη φτώχεια. Οφείλουμε ακόμη να βοηθήσουμε τις χώρες να αντιμετωπίσουν τις κλιματικές αλλαγές, που λαμβάνουν ήδη χώρα και οι οποίες θα ενταθούν στο μέλλον.
Το Σχέδιο Δράσης του Μπαλί αντιμετωπίζει και τις τρεις αυτές ανησυχίες. Στόχος του Σχεδίου είναι να δημιουργηθεί μία ad hoc Ομάδα Εργασίας, η οποία θα καταλήξει σε διεθνή συμφωνία το 2009 και θα θέσει «μετρήσιμες, ελέγξιμες και επαληθεύσιμες» δεσμεύσεις για τη μείωση των εκπομπών ρύπων, που συνδέονται με το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Τέτοιες δεσμεύσεις θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την έννοια της «βιώσιμης ανάπτυξης». Αυτό σημαίνει ότι η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και ο περιορισμός της φτώχειας θα παραμείνουν προτεραιότητα για τη διεθνή κοινότητα. Το σχέδιο προβλέπει επίσης μεταφορά γνώσης, η οποία θα επιτρέψει στις φτωχές χώρες να υιοθετήσουν φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες.
Το μεγάλο ερώτημα, φυσικά, είναι αν η σταθεροποίηση της εκπομπής ρυπογόνων αερίων, η αειφόρος ανάπτυξη και η προσαρμογή στις κλιματικές αλλαγές μπορούν να επιτευχθούν ταυτόχρονα. Με τις υπάρχουσες τεχνολογίες, όχι. Εάν όμως αναπτύξουμε και υιοθετήσουμε νέες τεχνολογίες -εντός των επιστημονικών μας δυνατοτήτων-, τότε η απάντηση είναι θετική.
Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να μειώσουμε και σταδιακά να εξαλείψουμε τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από την καύση ορυκτών καυσίμων, όπως το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και ο άνθρακας. Τα καύσιμα αυτά, βρίσκονται στον πυρήνα της παγκόσμιας οικονομίας, καλύπτοντας τα 4/5 των παγκόσμιων αναγκών ενέργειας. Μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτές τις εκπομπές είτε στρεφόμενοι στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είτε μειώνοντας τη χρήση ορυκτών καυσίμων.
Αυτό που έχει σημασία να αντιληφθούμε είναι ότι το 75% της ενέργειας ορυκτών καυσίμων κατευθύνεται σε λίγες μόνο χρήσεις: την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, την κίνηση των οχημάτων, τη θέρμανση των κτηρίων και τη λειτουργία βιομηχανιών, όπως είναι τα διυλιστήρια, οι πετροχημικές εταιρείες, οι τσιμεντοβιομηχανίες και οι χαλυβουργίες. Χρειαζόμαστε λοιπόν νέες φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες σε κάθε έναν από τους παραπάνω τομείς.
Οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος για παράδειγμα μπορούν να υιοθετήσουν την ηλιακή ενέργεια ή να εξουδετερώνουν με διάφορες μεθόδους ορυκτά καύσιμα- όπως και τα μεγάλα εργοστάσια. Τα αυτοκίνητα μπορούν να χρησιμοποιούν σε μεγαλύτερο βαθμό την υβριδική τεχνολογία σε συνδυασμό με ρεύμα από μπαταρία και βενζίνη. Στα κτήρια μπορεί να περιοριστεί η θέρμανση μέσω καλύτερης μόνωσης ή ακόμη μπορεί να αντικατασταθεί ή χρήση πετρελαίου θέρμανσης με στροφή σε ενέργεια παραγόμενη από τις λεγόμενες καθαρές τεχνολογίες.
Σύμφωνα με υπολογισμούς οικονομολόγων εάν σε κάθε βασικό οικονομικό τομέα αναπτυχθούν και υιοθετηθούν «πράσινες» τεχνολογίες τις επόμενες δεκαετίες, σε ολόκληρο τον κόσμο θα μπορέσει να μειωθεί σημαντικά η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα με κόστος μικρότερο του 1% του ετήσιου παγκόσμιου εισοδήματος. Με άλλα λόγια η υφήλιος μπορεί να συνδυάσει την οικονομική ανάπτυξη με τη μείωση των εκπομπών ρύπων. Και τα πλούσια κράτη έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν τα φτωχά να πληρώσουν για τις νέες, πιο καθαρές τεχνολογίες.
Για να μπορέσουμε όμως να καταλήξουμε σε μία συγκεκριμένη συμφωνία έως το 2009, πρέπει να ξεπεράσουμε τις τρέχουσες γενικότητες, στις οποίες καταφεύγουν πλούσιοι και φτωχοί ως προς το «τις πταίει» για τις κλιματικές αλλαγές και ποιος οφείλει να πληρώσει το κόστος. Χρειαζόμαστε ένα πραγματικό παγκόσμιο επιχειρησιακό σχέδιο, το οποίο θα καθορίζει ποιες νέες τεχνολογίες πρέπει να αναπτυχθούν, δοκιμαστούν και υιοθετηθούν και τί θα πρέπει να δαπανηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Οφείλουμε να διασφαλίσουμε ότι όλες οι χώρες θα υιοθετήσουν μία αξιόπιστη στρατηγική ανάπτυξης φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών, καθώς και ότι οι πλούσιες χώρες θα ανταποκριθούν στη δέσμευση, που ανέλαβαν μέσω του Σχεδίου Δράσης του Μπαλί, για «οικονομικά και άλλα κίνητρα» προς τα φτωχά κράτη για την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών.
Με όλες αυτές τις κρίσεις να ταλανίζουν τον πλανήτη μας, πολλοί αντιδρούν κυνικά, πιστεύοντας ότι ακόμη ένα διεθνές συνέδριο δεν πετυχαίνει κάτι παραπάνω από το να εξασφαλίσει τη συνέχιση των συζητήσεων για το θέμα. Ας δούμε όμως το θετικό μήνυμα του συνεδρίου: 190 χώρες συμφώνησαν σε ένα λογικό σχέδιο, το οποίο υπάρχουν ελπίδες να επιτευχθεί χάρη στα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Χρειάζεται αρκετή και σκληρή δουλειά. Την κατάσταση έχει όμως διευκολύνει η διάσκεψη στο Μπαλί. Τώρα έχει φτάσει η ώρα να σηκώσουμε τα μανίκια μας και να πετύχουμε τα όσα υποσχεθήκαμε.
Aρθρο του ΤΖΕΦΡΙ ΣΑΚΣ,
καθηγητή Οικονομίας και διευθυντή του Earth Institute στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια.
Copyright: Project Syndicate, 2007.