Πολλά γράφτηκαν και ειπώθηκαν για την -Γαλλίδα, αλλά με διαδρομή στην Αμερική, στο ΜΙΤ- Ester Duflo, δεύτερη γυναίκα Νομπελίστα Οικονομικών Επιστημών και νεότερο βραβευμένο με τη διάκριση αυτή στα 50 χρόνια αφότου καθιερώθηκε το εν λόγω Νόμπελ, αθλοθετημένο από την Κεντρική Τράπεζα της Σουηδίας/Sveriges Riksbank. (Τα άλλα 5 Νόμπελ είναι ηλικίας 118 ετών.)
Από την έντυπη έκδοση
Του Α.Δ. Παπαγιαννίδη
[email protected]
Πολλά γράφτηκαν και ειπώθηκαν για την -Γαλλίδα, αλλά με διαδρομή στην Αμερική, στο ΜΙΤ- Ester Duflo, δεύτερη γυναίκα Νομπελίστα Οικονομικών Επιστημών και νεότερο βραβευμένο με τη διάκριση αυτή στα 50 χρόνια αφότου καθιερώθηκε το εν λόγω Νόμπελ, αθλοθετημένο από την Κεντρική Τράπεζα της Σουηδίας/Sveriges Riksbank. (Τα άλλα 5 Νόμπελ είναι ηλικίας 118 ετών.)
Κυρίως τονίστηκε στα μίντια η σημασία του να δοθεί Νόμπελ Οικονομικών στην Ντιφλό για τη μελέτη της φτώχειας και των προσπαθειών αντιμετώπισής της, μαζί με τον Ινδό Άμπχιγιτ Μπάνεργι (καθηγητή της Ντιφλό στο διδακτορικό της, συν-μελετητή και ήδη σύζυγό της) και τον Αμερικανό Μάικλ Κρέμερ. Δηλαδή, η πιο «soft» τροπή του τεχνοκρατικού Νόμπελ Οικονομικών, αν και ήδη το 1998 είχε βραβευθεί ο (Ινδός επίσης) Αμάρτια Σεν για τη συμβολή του στα Οικονομικά της Ευημερίας, ή και το 1987 ο Ρόμπερτ Σόλοου για τα Οικονομικά της Ανάπτυξης - καθώς και το 2002 ο Ντάνιελ Κάνεμαν για τη συμμετοχή της ψυχολογίας στην οικονομική ανάπτυξη ή και, μόλις πέρυσι, ο Ουίλιαμ Νόρντχαους για την ενσωμάτωση της κλιματικής αλλαγής στα μακροοικονομικά.
Θα προτείνουμε όμως στον αναγνώστη να προσεγγίσει αρκετά διαφορετικά τη βράβευση της Ντιφλό - όχι δηλαδή πως η ενασχόληση της κορυφής της Οικονομικής Επιστήμης με την προβληματική της φτώχειας δεν έχει την σημασία της. Όμως, προτού ξεκινήσουμε τη δική μας ξενάγηση στο φαινόμενο Ντιφλό, μια ακόμη σημείωση: είναι η νεότερη Νομπελίστας Οικονομικών στα 47 - όμως είχε πρωτοσυζητηθεί πριν από 10 χρόνια κιόλας, στα 37 της! Τότε, το Νόμπελ είχε πάει για πρώτη φορά σε γυναίκα: την (Αμερικανίδα) Elinor Claire Ostrom, που ασχολείται με τα Θεσμικά Οικονομικά/Institutional Economics, και προτείνει μια προσέγγιση στην πρόκληση της διαχείρισης των κοινών πόρων με απόληξη μάλιστα αυτοδιαχείρισης. Και αυτή, δηλαδή, έξω από τη συνηθισμένη προσέγγιση των Νόμπελ Οικονομικών.
Όπως δείχνουν και τα δύο βιβλία της Ντιφλό που κυκλοφόρησαν στα ελληνικά -από τις Εκδόσεις Πόλις, το 2010 και το 2012 - «Γνώση εναντίον φτώχειας» και «Η πάλη κατά της φτώχειας»- το μεθοδολογικό στοίχημα της Γαλλίδας ερευνήτριας ξεχωρίζει. Είναι εκείνο που η ίδια περιγράφει ως «δημιουργικό πειραματισμό».
Τι είναι αυτό; Είναι η εφαρμογή μεθόδων έρευνας επί του πεδίου, οι οποίες ασφαλώς βασίζονται σε θεωρητικές «αναγνώσεις», υποβάλλονται όμως σε συνεχή και αυστηρή αξιολόγηση. Όταν η αξιολόγηση αποβαίνει θετική, τότε η θεωρία έχει επαληθευτεί. όταν είναι αρνητική, η δοκιμαζόμενη θεωρία μπορεί να διαψεύδεται, η πειραματική προσέγγιση όμως επαναλαμβάνεται διορθωμένη, και ούτω καθεξής.
Ξεκινά η Ντιφλό από βασικά, συγκεκριμένα ερωτήματα. Ερωτήματα κοντά στους ανθρώπους και τη μοίρα τους: Πώς οι εμβολιασμοί θα γίνουν πιο αποτελεσματικοί;
Πώς θα εξασφαλιστεί η καλύτερη συνεργασία των εκπαιδευτικών και των νοσοκόμων; Πώς θα βελτιωθεί η σχολική διδασκαλία, όταν λείπουν οι αναγκαίες πιστώσεις; Και ακόμη: Είναι το σύστημα των μικροπιστώσεων η θαυματουργή λύση χάρη στην οποία θα πλουτίσει ο εξαθλιωμένος αγρότης του Μπαγκλαντές; Τα τοπικά συμβούλια, στα χωριά της Ινδίας και της Αφρικής, επιτρέπουν πράγματι στις κοινότητες να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους;
Πίσω και πάνω από αυτά τα συγκεκριμένα ερωτήματα κινείται η επίγνωση ότι εννέα εκατομμύρια παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο πριν φτάσουν στο πέμπτο έτος της ηλικίας τους, από αρρώστιες που είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν. Στην Ινδία, το 50% των μαθητών δεν γνωρίζει ανάγνωση. Και ούτω καθεξής. Πράγμα που δημιουργεί το ερώτημα-ογκόλιθο: Γιατί έχουν αποτύχει οι έως τώρα ακολουθούμενες πολιτικές;
Εκεί, λοιπόν, η Esther Duflo προτείνει μια προσέγγιση που καταλήγει σε παρεμβατική άσκηση των Οικονομικών, δηλαδή σ’ έναν ρόλο του οικονομολόγου που τον καθιστά συντελεστή της αναζήτησης, του σχεδιασμού και της εφαρμογής οικονομικής πολιτικής.
Δηλαδή, αν οι μικροπιστώσεις δίνονται στις γυναίκες μάλλον, παρά στους άντρες, μήπως αξιοποιούνται καλύτερα για τον σκοπό τους; Δηλαδή, άμα μοιράζεις δωρεάν τις κουνουπιέρες για να αποφεύγονται οι αρρώστιες που μεταδίδουν τα κουνούπια, μήπως είναι πιθανότερο να παραμεληθούν, να χρησιμοποιηθούν για μεταφορά καρπών - ενώ άμα πληρώνονται με ένα μικρό ποσό, είναι πιθανότερο να χρησιμοποιηθούν σωστά; Και ποια διαδικασία συνεννόησης του χωριού θα οδηγήσει σε καλύτερη οργάνωση την ομάδα; Ποια καταπολέμηση της διαφθοράς;
Η Ντιφλό θεωρεί υποχρέωσή της να ασκεί τα οικονομικά «ως αληθινά κοινωνική επιστήμη: μια επιστήμη αυστηρή, δίκαιη, σοβαρή. Μια επιστήμη του ανθρώπου, με όλο τον πλούτο και την πολυπλοκότητά της. Αλλά και μια επιστήμη ανθρωπιστική, εύθραυστη και σεμνή. Μια επιστήμη ανθρώπινη, τελικά: γενναιόδωρη, φιλόδοξη, στρατευμένη».
Κι όλα αυτά, μαζί και με μια γραφή συνειδητά «απέναντι» στην τεχνοκρατικότητα/ερμητικότητα του συναφιού.
Εννέα εκατομμύρια παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο πριν φτάσουν στο πέμπτο έτος της ηλικίας τους, από αρρώστιες που είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν.