Ο «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου ανεβαίνει στο Θέατρο Επιδαύρου από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας, σε σκηνοθεσία Σταύρου Τσακίρη, στις 9 και 10 Αυγούστου, ενώ θ’ ακολουθήσουν επιλεγμένες στάσεις σ’ όλη την Ελλάδα.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Ο «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου ανεβαίνει στο Θέατρο Επιδαύρου από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας, σε σκηνοθεσία Σταύρου Τσακίρη, στις 9 και 10 Αυγούστου, ενώ θ’ ακολουθήσουν επιλεγμένες στάσεις σ’ όλη την Ελλάδα.
Ο επιδραστικός σκηνοθέτης τοποθετεί τους ήρωές του σ’ ένα παγωμένο τοπίο, όπου δεσπόζει ένας κόκκινος στύλος. Πάνω του είναι δεμένος ο Προμηθέας και γύρω του ένας δεκαοχταμελής θίασος, με προεξέχοντα έναν Αφηγητή, αναβιώνει τα πάθη του ήρωα, με ελπίδα να κρατήσει ζωντανό το μύθο του.
Ακούγονται μουσικές λαϊκές από τον Καύκασο, την Ελλάδα, την Ανατολή, αλλά και σύγχρονες. Συντεθειμένες και αυτοσχεδιαστικές, μοιάζουν με μια κιβωτό, απόηχο ενός κόσμου που επιμένει να υμνεί τη ζωή. Τον κεντρικό ρόλο του Αφηγητή κρατά ο πλέον εμβληματικός ηθοποιός του Αρχαίου Δράματος Νικήτας Τσακίρογλου, ο οποίος μάλιστα έχει υποδυθεί τον Προμηθέα δύο φορές.
Είχαμε τη χαρά και την τιμή να μιλήσουμε μαζί του.
Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για το έργο;
«Ο Προμηθέας Δεσμώτης είναι ένα από τα επτά διασωθέντα έργα του Αισχύλου. Αναφέρεται στην εξορία και τον βασανισμό που υπέστη ο Τιτάνας Προμηθέας, γιος της Γαίας και της Θέμιδος, γιατί με τεχνάσματα έκλεψε τη φωτιά από τον Δία και την χάρισε στους ανθρώπους.
Η φωτιά είναι το πάντεχνον σύμβολο μιας απέραντης σειράς πνευματικών και τεχνολογικών εφευρέσεων, για την πρόοδο και τον εκπολιτισμό της ανθρωπότητας. Η ενέργεια, όμως, αυτή του φιλεύσπλαχνου Προμηθέα, θα δημιουργήσει την οργή του πανίσχυρου Δία, που επιθυμεί να εξαφανίσει το ανθρώπινο είδος για να φτιάξει νέο και ικανό. Γι’ αυτό θα καταδικάσει τον ανυπάκουο Τιτάνα, θα τον καρφώσει σ’ έναν απόκρημνο βράχο για να βασανίζεται αλυσοδεμένος στα έρημα και απάτητα βουνά της Σκυθίας».
Ποιες διαχρονικές αλήθειες συναντούμε στον πυρήνα του;
«Η σύγκρουση που δημιουργεί ο Αισχύλος, σύμφωνα με τον μύθο, ανάμεσα στον Προμηθέα και τον Δία, μας παραπέμπει πάνω στα προβλήματα που υπήρχαν την εποχή εκείνη για τον καθορισμό της Πόλης, κάτι που απασχολούσε έντονα τον ευπατρίδη ποιητή, πάνω στη σύγκρουση των πνευματικών και πολιτειακών αρχών, για τις έννοιες που θα θεμελίωναν την ελεύθερη σκέψη στην Αθηναϊκή Δημοκρατία και την αντίσταση σε κάθε μορφή Τυραννίας».
Μιλήστε μας για τον κεντρικό ρόλο του Αφηγητή, που κρατάτε στην παράσταση.
«Ο Παρεμβατικός λόγος του αφηγητή κατά τη διάρκεια της παράστασης είναι ο ρόλος που θα συνδέει τις ενότητες του μύθου, θα σχολιάζει, θα κρίνει και θα συμπαρίσταται στον ήρωα όταν αυτός σε παραφορά, ανένδοτος, καταγγέλλει με οργή τον άδικο και σκληρό Τύραννο, Δία. Αποτελεί την έκφραση συνείδησης του θεατή και θα είναι αυτός που θα οδηγεί, θα μετέχει στην εξέλιξη του μύθου, και θα κρατά αποστάσεις από το πάθος και τις ακραίες συμπεριφορές του ήρωα και θα τον συμβουλεύει στο όνομα του μέτρου και της σοφίας, να αφήσει την αυθάδεια και να αναζητήσει τη σοφή ευθυκρισία. Είναι καθαρός, Αισχύλειος ο λόγος του Αφηγητή, που αποσπάται μερικές φορές από τον χορό, άλλες από τον Προμηθέα, για να βοηθήσει τον θεατή στην αμεσότερη και διαυγέστερη κατανόηση του έργου».
Κάποιο σχόλιό σας για τη σκηνοθετική προσέγγιση του Σταύρου Τσακίρη;
«Η σκηνοθετική προσέγγιση του έργου από τον Σταύρο Τσακίρη δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από την προσεκτική και με σεβασμό ανάγνωση αυτού του συμπαντικού έργου. Η ανάδειξη του Αισχύλειου λόγου και των υψηλών νοημάτων του, οι υπερβατικές καταστάσεις, η κάθοδος των θεών από τον ουρανό στη γη, κάνουν το έργο αυτό να έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον για τον σύγχρονο θεατή και προξενούν την περιέργεια για την επί σκηνής ερμηνεία του.
Με τη βοήθεια της εμπνευσμένης εικόνας που δημιουργείται από τον λόγο σε στοιχεία χορογραφικής πράξης, θα συμβούν ιντερμέδια και δρώμενα που θα λειτουργήσουν και θα έχουν στόχο να απαλύνουν τα επώδυνα βάσανα από τα οποία θα υποφέρει ο Προμηθέας. Το ίδιο θα συμβεί και προς το τέλος της πλοκής αυτής της Τραγωδίας, όταν η κατατρεγμένη παρθένα Ιώ, κυνηγημένη από την Ήρα, προσπαθεί να ξεφύγει από τη βάσανο της μύγας και από την ερωτική επιθυμία και τον βιασμό της από τον Δία.
Ο Αφηγητής επανέρχεται τακτικά με τη φράση “Όταν ο άνθρωπος ήταν ακόμη παιδί…”, γιατί θέλει να δηλώσει το ξεκίνημα και την απαρχή ενός νέου κεφαλαίου, από γεγονότα που θα συμβούν και θα αφορούν την προώθηση του έργου, σε μια λύση που δεν την έχουμε γιατί η περιπέτεια του Προμηθέα θα συνεχίζεται σε δύο ακόμη Τραγωδίες που, δυστυχώς , δεν σώζονται».
Σκέψεις και συναισθήματα όταν ερμηνεύετε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχει, πλέον, κάποιος βαθμός εξοικείωσης με τον χώρο;
«Με την Τραγωδία “Προμηθέας Δεσμώτης” του Αισχύλου, έχω συναντηθεί δύο ακόμη φορές. Η πρώτη ήταν το 1992 με το Αμφιθέατρο -σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου και μετάφραση Κώστα Γεωγουσόπουλου για το Φεστιβάλ Επιδαύρου, και η δεύτερη το 1997 που είχε ενταχθεί στις εκδηλώσεις “Πολιτιστική Πρωτεύουσα Θεσσαλονίκη”, σε μια απόπειρα σκηνοθεσίας δικής μου -σε μετάφραση πάλι του Κώστα Γεωργουσόπουλου, σκηνικά Γιώργου Ζιάκα, κοστούμια Γιάννη Μετζικώφ, μουσική Γιώργου Κουρουπού και χορογραφίες Έρσης Πήττα. Η παράσταση στάθηκε επιτυχημένη και μου έδωσε την ευκαιρία να μελετήσω ξανά, σε βάθος, το έργο και τον ρόλο. Με σημαντικές προσκλήσεις, ταξίδεψε στα Αρχαία Θέατρα της Ελλάδος, πήγε στο Μάντσεστερ και το Λονδίνο και αργότερα παρουσιάστηκε στη Μακρόνησο, σε εκδήλωση για τον εορτασμό μνήμης των 50 χρόνων εξορίας Ελλήνων Αντιφρονούντων. Ξεχωριστή παράσταση που παίχτηκε στην παραλία του νησιού, με το φως του ήλιου και που όταν αυτός θα έδυε, θα καταποντιζόταν και θα έπαιρνε μαζί του στα Τάρταρα, τον Πορφυροντημένο Προμηθέα!
Αξέχαστο θα μένει το τρακ που ένιωθα, και ομολογώ ότι το έχω και τώρα, όταν είναι να εμφανισθώ στην Επίδαυρο. Πέρασαν χρόνια από τότε, όταν πρωτοεμφανίστηκα ως κομπάρσος, ακόλουθος τότε του Θάνου Κωτσόπουλου στην Τραγωδία “Ιφιγένεια εν Ταύροις”. Πρωταγωνίστρια η Άννα Συνοδινού . Τότε ήταν που πρωτοπάτησα το πόδι μου στην ορχήστρα της Επιδαύρου. Κύλισε ο χρόνος και, με την ευλογία του Θεού, αξιώθηκα στον επαγγελματικό μου βίο να εμφανιστώ πολλές φορές σε αυτόν τον άγιο και ζωοδότη χώρο, που πάντα θα απαιτεί σκληρή δουλειά και καλή προετοιμασία για να βάλεις σε δοκιμασία την ύπαρξή σου στην περιπέτεια της υπέρβασης.
Η Επίδαυρος, όπως κάθε Αρχαίος χώρος, είναι χώρος φιλόξενος, ποτέ όμως οικείος. Απαιτεί αφοσίωση και σεβασμό από τους ανθρώπους του Θεάτρου».
Σκέψεις και συναισθήματά σας για τη σημερινή Ελλάδα;
«Η Ελλάδα έχει ανάγκη από την παράδοση και από τα τεκμήρια της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας. Το παρόν και το μέλλον, δύσκολα θα ξεπεράσουν το παρελθόν.
Είχα την τύχη να ταξιδέψω σε αρκετές χώρες του εξωτερικού με Αρχαία Τραγωδία. Σπουδαία υποδοχή και εκτίμηση για τον Έλληνα ηθοποιό, με αυτό το είδος του θεάτρου. Ο λόγος και οι πανανθρώπινες αξίες που προβάλλουν αυτά τα κείμενα, συγκινούν τον αναγνώστη και θεατή γιατί είναι μοναδικά και αξεπέραστα στον χρόνο. Ο θεατής από κάθε γωνιά της γης που θα βρεθεί στην Επίδαυρο, εάν είναι καλή η παράσταση, θα αισθανθεί και θα βιώσει κάτι ανεπανάληπτο, μεγάλο και αληθινό. Αξίζει η πολιτεία να δείξει μεγαλύτερη προσοχή και να αγκαλιάσει αυτό το πολιτιστικό αγαθό που προσφέρει εκπαίδευση, αναψυχή αλλά και είναι έτοιμο να συμβάλλει και στον Τουρισμό».
Κάτι που σας φτιάχνει τη διάθεση;
«Η διάθεσή μου φτιάχνει στην ιδέα ότι την παράσταση που ετοιμάζουμε, θα την μοιραστούμε με το κοινό της υπαίθρου, όταν θα το ανταμώσουμε αυτό το καλοκαίρι μέσα στους χώρους των Αρχαίων θεάτρων και θα έχουμε το ζεστό χειροκρότημά του».
Κάτι που τη χαλά;
«Θα μου την χάλαγε, εάν είχε συνέχεια αυτός ο άστατος ο καιρός για καλοκαίρι. Να ηρεμήσουν τα πράγματα με τους Τούρκους στο Αιγαίο και να μην επιβεβαιωθεί η άποψη, ότι το πετρέλαιο είναι η κατάρα των λαών».
Μια αγωνία σας;
«Η αγωνία μου -όπως κάθε Έλληνα γονιού, παππού, γιαγιάς- είναι να φτιάξουμε μια καλύτερη Ελλάδα, για να μην αναγκάζονται τα Ελληνόπουλα να εγκαταλείπουν την Πατρίδα».
Και μια ευχή σας;
«Εύχομαι από καρδιάς ειρήνη και αγάπη».
Ταυτότητα παράστασης
Σκηνοθεσία - Δραματουργική επεξεργασία: Σταύρος Σ.Τσακίρης
Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης
Σκηνική εγκατάσταση: Κώστας Βαρώτσος
Κοστούμια: Γιάννης Μετζικώφ
Κίνηση: Marcello Magni
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθοί σκηνοθέτη: Έφη Ρευματά, Μαρία Φλωράτου
Παίζουν: Kathryn Hunter, Νικήτας Τσακίρογλου, Δημήτρης Πιατάς, Πέγκυ Τρικαλιώτη, Αλέξανδρος Μπουρδούμης, Γεράσιμος Γεννατάς, Περικλής Βασιλόπουλος, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Αντιγόνη Φρυδά, Κώστας Νικούλι, Έφη Κιτσαντά, Μπέτυ Αποστόλου, Δημήτρης Παγώνης, Περικλής Σκορδίλης, Νίκος Μπακάλης, Αντώνης Βλάσσης.
ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑ 2019
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ
ΠΑΡ. 09/08 ΕΠΙΔΑΥΡΟΣ
ΣΑΒ. 10/08 ΕΠΙΔΑΥΡΟΣ
ΔΕΥ. 12/08 ΠΑΤΡΑ / ΡΩΜΑΙΚΟ ΩΔΕΙΟ
ΤΡ. 13/08 ΠΑΤΡΑ / ΡΩΜΑΙΚΟ ΩΔΕΙΟ
ΠΑΡ. 16/08 ΔΕΛΦΟΙ /ΘΕΑΤΡΟ ΦΡΥΝΙΧΟΣ
ΣΑΒ. 17/08 ΒΟΛΟΣ /ΘΕΡ. ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΒΟΛΟΥ ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ
ΚΥΡ. 18/08 ΦΙΛΙΠΠΟΙ /ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΟΛΥΜΠΟΥ ΚΑΙ ΘΑΣΟΥ /ΑΡΧ. ΘΕΑΤΡΟ ΦΙΛΙΠΠΟΥ
ΔΕΥ. 19/08 ΜΟΥΔΑΝΙΑ /ΑΝΟΙΧΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΝΕΩΝ ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ
ΤΡ. 20/08 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ / ΘΕΑΤΡΟ ΔΑΣΟΥΣ
ΤΕΤ. 21/08 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ / ΘΕΑΤΡΟ ΔΑΣΟΥΣ
ΠΕΜ. 22/08 ΛΑΡΙΣΑ / ΚΗΠΟΘΕΑΤΡΟ ΑΛΚΑΖΑΡ
ΠΑΡ. 23/08 ΔΙΟΝ /ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΟΛΥΜΠΟΥ / ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝ
ΣΑΒ.24/08 ΔΩΔΩΝΗ ή Ε.Η.Μ
ΠΕΜ. 29/08 ΗΡΩΔΕΙΟ
ΠΑΡ. 30/08 ΗΡΩΔΕΙΟ
ΣΑΒ. 31/08 ΠΑΠΑΓΟΥ / ΚΗΠΟΘΕΑΤΡΟ ΠΑΠΑΓΟΥ
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ
ΔΕΥ. 02/09 ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ / ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΑΛΣΟΥΣ Δ. ΚΙΝΤΗΣ
ΤΡ. 03/09 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ / ΘΕΑΤΡΟ ΠΕΤΡΑΣ
ΠΕΜ. 05/09 ΒΥΡΩΝΑΣ / ΘΕΑΤΡΟ ΒΡΑΧΩΝ
ΣΑΒ. 07/09 ΘΕΑΤΡΟ ΒΕΑΚΕΙΟ