Πριν από 17 χρόνια, ένα βιβλίο ρίχτηκε στην πυρά και ο συγγραφέας του καταδικάστηκε σε θάνατο. Σήμερα, οι «Σατανικοί Στίχοι» του Σαλμάν Ρούσντι δίνουν τη θέση τους στα «σατανικά σκίτσα» μιας εφημερίδας στη Δανία, που κατηγορείται με τη σειρά της για βλασφημία.
Αν και χρονολογείται εδώ και τέσσερις μήνες, η υπόθεση έλαβε μέσα σε λίγες ημέρες την έκταση μιας κρίσης http://www.naftemporiki.gr/news/static/06/02/06/1150000.htm που αποκαλύπτει πολλαπλές συγκρούσεις.
Η πρώτη σύγκρουση είναι ανάμεσα σε δύο διαφορετικά συστήματα αξιών. Το ένα βασίζεται στην κοσμικότητα, που ανέχεται λίγο-πολύ ακόμη και τις πιο ακραίες επιθέσεις εναντίον της Εκκλησίας. Το άλλο έχει στον πυρήνα του τη θρησκεία, και κατά συνέπεια απαγορεύει κάθε επίθεση εναντίον της.
Μια δεύτερη σύγκρουση αφορά ένα από τα θεμέλια των δημοκρατικών κοινωνιών: την ελευθερία της έκφρασης. Η δύναμη της δημοκρατίας και της ελευθερίας, όμως, βρίσκεται ακριβώς στη δυνατότητα να μπορούν να εκφράζονται, σεβόμενοι βέβαια το νόμο, ακόμη και οι εχθροί τους. Η ατμόσφαιρα που επικρατεί γύρω από τα επίμαχα σκίτσα του Μωάμεθ δείχνει ότι είναι πλέον πολύ δύσκολο να θίγονται δημοσίως ορισμένα ζητήματα.
Τι θα μπορούσε να κάνει όμως η Ευρώπη; Να υπερασπιστεί την ελευθερία της έκφρασης ή να λογοκρίνει τα σκίτσα που προσβάλλουν τις θρησκείες; «Μόνο τα δικαστήρια μπορούν να θέτουν όρια, κι αυτό μετά τη δημοσίευση», σημειώνει ο γάλλος διανοητής Αντρέ Γκλικσμάν, σε συνέντευξή του στην Κοριέρε ντέλα Σέρα. «Στη δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρχει προληπτική λογοκρισία, η Ευρώπη θα πρέπει να το λέει και να το ξαναλέει με μια φωνή, μέχρι να σταματήσουν οι διαμαρτυρίες των εξτρεμιστών. Εκαναν πολύ καλά εφημερίδες όπως η Φρανς Σουαρ, η Ντι Βελτ, η Στάμπα και η Κοριέρε, που αναδημοσίευσαν τα επίμαχα σκίτσα σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους δανούς σκιτσογράφους. Ομως οι πολιτικοί δεν δείχνουν το ίδιο θάρρος. Οταν υποχωρείς μπροστά στις απειλές επιτρέπεις την επιβολή μιας εμβρυακού χαρακτήρα σαρίας στη δυτική Ευρώπη».
Μήπως όμως έχουν δίκιο και εκείνοι που λένε ότι κάποιες εφημερίδες δημοσίευσαν τα επίμαχα σκίτσα για να αυξήσουν την κυκλοφορία τους; Ενθυμούμαι και την εποχή της φάτουα κατά του Ρούσντι, που βρέθηκαν κάποιοι να κατηγόρησαν τον συγγραφέα ότι επιζητούσε τη δημοσιότητα.
Πηγές: Liberation, Corriere della sera