Αναβάθμιση στη μάχη κατά του «μαύρου» χρήματος

Από την έντυπη έκδοση 

Της Έλενας Παπαδοπούλου,
γ.γ. Οικονομικής Πολιτικής

Σε μια περίοδο που το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα ταλανίζεται από μεγάλες υποθέσεις νομιμοποίησης «μαύρου» χρήματος και χρηματοδότησης της δράσης της διεθνούς τρομοκρατίας, είναι εντυπωσιακό ότι μια σημαντική δουλειά που έγινε στη χώρα μας ακριβώς πάνω σε αυτά τα ζητήματα πέρασε εντελώς απαρατήρητη. 

Πριν από λίγες μέρες ολοκληρώθηκε στο Ορλάντο των ΗΠΑ η αξιολόγηση της Ελλάδας από την Ομάδα Χρηματοοικονομικής Δράσης (Financial Action Task Force). 

Η FATF είναι το διακρατικό Όργανο που θέτει τα παγκόσμια πρότυπα συμμόρφωσης των χωρών ως προς την τεχνική τους επάρκεια και την αποτελεσματικότητά τους στην καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος (ΞΧ) και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (ΧΤ). Τα πρότυπα αυτά επιβάλλονται στην πράξη μέσω ενός από τους ισχυρότερους και αυστηρότερους μηχανισμούς ελέγχου συμμόρφωσης στη διεθνή πρακτική. 

Οι αξιολογήσεις της FATF διενεργούνται από ομάδες ειδικά εκπαιδευμένων τεχνοκρατών, σε κύκλους που διαρκούν περίπου 10 χρόνια, και καταλήγουν σε αναλυτικές εκθέσεις που περιγράφουν τα μέτρα και τους μηχανισμούς κάθε χώρας για την πρόληψη και την καταστολή του ΞΧ/ΧΤ.

Μετά την ολοκλήρωσή τους και ανάλογα με τον βαθμό συμμόρφωσης οι χώρες κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες:

• Χώρες υπό Κανονική Παρακολούθηση (Regular Follow-Up), με υψηλό βαθμό συμμόρφωσης και αποτελεσματικό σύστημα πρόληψης και καταστολής. 
• Χώρες υπό Ενισχυμένη Παρακολούθηση (Enhanced Follow-Up), με αποδεκτό βαθμό συμμόρφωσης, αλλά και προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουν στη βάση συγκεκριμένων συστάσεων, μέσα σε στενά χρονικά περιθώρια.
• Χώρες με στρατηγικές αδυναμίες στην καταπολέμηση του ΞΧ/ΧΤ, με χαμηλό βαθμό συμμόρφωσης, που υπόκεινται σε στενή εποπτεία και εφαρμόζουν αυστηρότατα και πολύ συγκεκριμένα σχέδια δράσης για την απένταξή τους. Οι χώρες αυτές αντιμετωπίζονται ως χώρες υψηλού κινδύνου και εντάσσονται σε «Γκρίζα Λίστα».
• Χώρες για τις οποίες η FATF εκδίδει δημόσια ανακοίνωση, ζητώντας την εφαρμογή μέτρων αυξημένης δέουσας επιμέλειας λόγω των κινδύνων που θέτουν για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα (Β. Κορέα, Ιράν). 

Η προηγούμενη αξιολόγηση της Ελλάδας είχε ως αποτέλεσμα το 2010 η χώρα να μπει σε Γκρίζα Λίστα, από την οποία κατάφερε να βγει τον Οκτώβριο του 2011 έπειτα από πολύ στενή επιτήρηση, στη διάρκεια της οποίας τα πιστωτικά ιδρύματα και οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί σε όλον τον κόσμο όφειλαν να αντιμετωπίζουν τις συναλλαγές τους με ελληνικές επιχειρήσεις και πιστωτικά ιδρύματα ως υψηλού κινδύνου, εφαρμόζοντας μέτρα αυξημένης δέουσας επιμέλειας, με μεγάλο κόστος για την οικονομία. Αυτήν τη φορά τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Χάρη στην πολύ σκληρή δουλειά που έγινε υπό τον συντονισμό του υπουργείου Οικονομικών με τη συμμετοχή 15 εθνικών Αρχών και δεκάδων εξειδικευμένων στελεχών από το δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, η οποία διήρκησε σχεδόν 3 χρόνια, η χώρα μας εντάχθηκε σε Κανονική Παρακολούθηση (πρώτη κατηγορία), μαζί με μόλις 7 άλλες χώρες παγκοσμίως, με ισχυρούς μηχανισμούς ενάντια στο ΞΧ/ΧΤ. Η διάκριση αυτή ίσως ξενίζει πολλούς. Πώς καταφέραμε να πάρουμε τα εύσημα της Παγκόσμιας Κοινότητας σε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο κρίσης, με περιορισμένους πόρους, μεγάλες μεταναστευτικές ροές και τεχνολογικές αδυναμίες που δυσχεραίνουν καθημερινά το έργο των αρμόδιων αρχών;  Η απάντηση στο ερώτημα αυτό έχει δύο σκέλη, που σχετίζονται άμεσα, αλλά ταυτόχρονα εκφεύγουν από το στενό πεδίο του συγκεκριμένου ζητήματος. 

Το πρώτο σκέλος έχει να κάνει με τη μεγάλη σημασία της αποτελεσματικής λειτουργίας του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Δεν φιλοδοξώ, φυσικά, να αναλύσω ένα τόσο δύσκολο και πολυσυζητημένο θέμα διά της τεθλασμένης, θεωρώ όμως υποχρέωση να επισημάνω τη σημαντική και πολύ υψηλού επιπέδου δουλειά που γίνεται από εξαιρετικά στελέχη των εθνικών αρχών σε κρίσιμα ζητήματα, όπως είναι το Ξέπλυμα Χρήματος. 

Το δεύτερο σκέλος έχει να κάνει με την πολιτική/στρατηγική βούληση επί ζητημάτων που είναι, ή θα έπρεπε να είναι, συστημικές προτεραιότητες. Το Ξέπλυμα Χρήματος και η Χρηματοδότηση της Τρομοκρατίας είναι φαινόμενα που αποκτούν διαρκώς νέες διαστάσεις, τόσο λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας και των νέων μεθόδων που χρησιμοποιούν οι εγκληματίες για να διοχετεύσουν παράνομα αποκτηθέντα κεφάλαια στην οικονομία (κρυπτονομίσματα, εμπλοκή μεγάλων τραπεζικών και επιχειρηματικών ομίλων σε υποθέσεις ξεπλύματος κ.λπ.) όσο και λόγω της διεθνούς τρομοκρατίας που επηρεάζει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων στον κόσμο. Για την αντιμετώπισή τους, ενέργειες όπως η πρόσφατη νομοθέτηση, από το υπουργείο Οικονομικών, του Κεντρικού Μητρώου Πραγματικών Δικαιούχων, μιας νέας ηλεκτρονικής πλατφόρμας που θα επιτρέπει στις Αρχές να ασκούν ουσιαστικό έλεγχο και να εντοπίζουν την ταυτότητα του φυσικού προσώπου που κατέχει μια εταιρεία, είναι κομβικές.

Η Έκθεση της FATF για την Ελλάδα θα δημοσιευτεί σε 5 εβδομάδες. Εκτός από τα θετικά της στοιχεία, μιλάει και για αδυναμίες, όπως οι καθυστερήσεις στις εισαγγελικές διώξεις, οι ελλείψεις πόρων, η ανεπαρκής εποπτεία υπόχρεων προσώπων του μη χρηματοπιστωτικού τομέα και ΜΚΟ κ.ά. Για να θωρακίσουμε ουσιαστικά την οικονομία μας, αλλά και τη δημόσια ζωή, πρέπει να συνεχίσουμε να δουλεύουμε στοχευμένα πάνω σε αυτά τα ζητήματα και να αναδεικνύουμε τη σημασία τους.