Το κάπνισμα αποτελεί, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τη δημόσια υγεία που έχει αντιμετωπίσει ποτέ η ανθρωπότητα, καθώς περίπου 7 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες που σχετίζονται με αυτό.
Της Ανθής Αγγελοπούλου
Το κάπνισμα αποτελεί, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τη δημόσια υγεία που έχει αντιμετωπίσει ποτέ η ανθρωπότητα, καθώς περίπου 7 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες που σχετίζονται με αυτό.
Συνδέεται με πολλές μορφές καρκίνου (καρκίνο του πνεύμονα, του λάρυγγα, του στόματος, της ουροδόχου κύστης), ενώ οι βλαβερές επιπτώσεις του καπνίσματος σχετίζονται με σοβαρές καρδιαγγειακές παθήσεις (έμφραγμα, στηθάγχη, εγκεφαλικό, κ.ά.), παθήσεις του αναπνευστικού (χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, εμφύσημα, βρογχίτιδα) κ.ά.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ) και οι παγκόσμιοι εταίροι του μετά από 30 χρόνια καθιέρωσης της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του Καπνίσματος, καλούν ακόμα τους καπνιστές σε όλο τον κόσμο να ανακλογισθούν την υγεία των πνευμόνων τους, καθώς το κάπνισμα εξακολουθεί να αποτελεί την κύρια αιτία για τις θανάσιμες πνευμονικές και αναπνευστικές νόσους.
Σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Global Burden of Disease και, η οποία διεξήχθη από το Institute for Health Metrics and Evaluation, από τους περισσότερους από 8 εκατομμύρια θανάτους που οφείλονταν στο κάπνισμα το 2017, τα 2,88 εκατομμύρια αυτών προήλθε από χρόνιες αναπνευστικές νόσους, όπως καρκίνο του φάρυγγα, του βρόγχου, του πνεύμονα και φυματίωση.
Ο Πρόεδρος του Foundation for a Smoke-Free World, Dr. Derek Yach επισημαίνει ότι εκατομμύρια άνθρωποι συνεχίζουν να πεθαίνουν από ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα οπότε, είναι σαφές ότι μία Παγκόσμια Ημέρα ενημέρωσης κατά του Καπνίσματος δεν είναι αρκετή. Όπως λέει, πρέπει να επεκταθεί το πεδίο της επιστημονικής γνώσης και της τεχνολογίας για τη διακοπή του καπνίσματος και τη μείωση των επιβλαβών συνεπειών για την υγεία, προκειμένου να οδηγηθούμε σε νέες λύσεις που θα συμβάλλουν στην εξάλειψη της χρήσης προϊόντων καπνού και στη διαφύλαξη ζωών.
Για την επίτευξη αυτού του σκοπού το Foundation for a Smoke Free World προσφέρει επιχορηγήσεις που θα επιτρέψουν σε περισσότερους από 100 ερευνητές να διευρύνουν τη μελέτη τους σε πολλαπλά πεδία για τη διακοπή του καπνίσματος και του περιορισμού της επιβλαβών συνεπειών, συμπεριλαμβανομένης της ανίχνευσης βιοδεικτών, των επιπτώσεων της διακοπής/αλλαγής στο μικροβίωμα και των καινοτόμων κλινικών δοκιμών για τις θεραπείες διακοπής. Με την υποστήριξη αυτή, πολλοί κορυφαίοι ερευνητικοί οργανισμοί του κλάδου της υγείας και πανεπιστήμια θα συνεργαστούν για την καταπολέμηση του καπνίσματος, εστιάζοντας στις λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπου ζουν οι περισσότεροι καπνιστές παγκοσμίως.
Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (Centers for Disease Control and Prevention, CDC) των ΗΠΑ, αναφερόμενο στη χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου από τους νέους και τους εφήβους επισημαίνει ότι αποτελεί πολύ σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας στις μέρες μας. Σχετική μελέτη του CDC έδειξε ότι, το ποσοστό εφήβων που χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά τσιγάρα αυξήθηκε σε επίπεδο συναγερμού τα τελευταία χρόνια. 3,6 εκατομμύρια μαθητές γυμνασίου και λυκείου στις ΗΠΑ έκαναν χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου το 2018, ενώ ο αντίστοιχος αριθμός το 2011 ήταν 280.000 μαθητές.
Οι επιστήμονες θεωρούν ότι τόσο τα συμβατικά τσιγάρα όσο και τα ηλεκτρονικά, αλλά και οι συσκευές θέρμανσης καπνού αποτελούν απειλή για την υγεία. Ιδιαίτερα, μεταξύ των νέων , οι οποίοι χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά τσιγάρα σε υψηλότερα ποσοστά από τους ενήλικες.
Τα διαθέσιμα στοιχεία αναφορικά με τη χρήση νέων προϊόντων καπνού στις νέες ηλικίες στην Ελλάδα, δείχνουν ότι είναι απαραίτητη η επαγρύπνηση σε ό,τι αφορά την εξάπλωση του ηλεκτρονικού τσιγάρου στους νέους και στους εφήβους. Επιπλέον, πρέπει να περιορισθεί η χρήση, η εμπορική προώθηση και η πώλησή τους μεταξύ των νέων και να εφαρμοστεί αποτελεσματικά, επιτέλους, η αντικαπνιστική νομοθεσία.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος το Ινστιτούτο Prolepsis επισημαίνει ότι οι μεγάλες βιομηχανίες καπνού κερδίζουν εις βάρος του ανθρώπου στοχεύοντας ιδιαίτερα ευάλωτους πληθυσμούς στις αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Μέσης Ανατολής, εκμεταλλευόμενες συνήθως την πιο χαλαρή αντικαπνιστική νομοθεσία.
Όπως αναφέρει από τα 1,1 δισ. άτομα στον κόσμο που καπνίζουν καθημερινά, το 80% ζει σε χώρες με χαμηλό και μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα. Στις χώρες του δυτικού κόσμου η καπνοβιομηχανία εξισορροπεί τις προκαλούμενες ζημίες (από την απαγόρευση διαφημίσεων, το πιο ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο και από ένα μεγαλύτερο ποσοστό ενημερωμένων πολιτών) και με την εμπορική προώθηση του ηλεκτρονικού τσιγάρου και των συσκευών θέρμανσης καπνού, στοχεύοντας στις νεότερες ηλικίες. Αυτή η εξάπλωση της χρήσης νέων προϊόντων καπνού έχει δημιουργήσει προκλήσεις για τη δημόσια υγεία.
Διακήρυξη για τη διακοπή του καπνίσματος
Πρόσφατα διεξήχθη στη χώρα μας και το «2nd Scientific Summit on Tobacco Harm Reduction: Novel products, Research & Policy», με συμμετοχή εξεχόντων διεθνών και ελλήνων ομιλητών με εξειδίκευση. Στο συνέδριο οι επιστήμονες υπέγραψαν σχετική Διακήρυξη με τίτλο «Η διακοπή του καπνίσματος είναι ένα από τα αποτελεσματικότερα μέτρα δημόσιας υγείας και η μείωση της βλάβης από το κάπνισμα μπορεί να αποτελέσει συμπληρωματική λύση στον έλεγχο του καπνίσματος».
Το κείμενο της Διακήρυξης
«Παρότι οι αρνητικές επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία είναι γνωστές εδώ και δεκαετίες, 1 δισεκατομμύριο άτομα παγκοσμίως είναι ακόμη καπνιστές και 7 εκατ. ετησίως βρίσκουν πρόωρο θάνατο από σχετιζόμενες με το κάπνισμα νόσους. Στη σύγχρονη εποχή, της ολοένα ταχύτερης τεχνολογικής εξέλιξης και καινοτομίας, η διακοπή καπνίσματος παραμένει μία από τις ιατρικές παρεμβάσεις με τον μεγαλύτερο αντίκτυπο και με τη μεγαλύτερη οικονομική αποδοτικότητα. Είναι απαραίτητο οι επαγγελματίες της υγείας και οι υπεύθυνοι για τη δημόσια υγεία να ευαισθητοποιούν συνεχώς τους καπνιστές και το σύνολο του πληθυσμού σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις του καπνίσματος· καθώς επίσης, να παρέχουν πολλαπλά και αποτελεσματικά εργαλεία στους καπνιστές για να έχουν τα εφόδια να διακόψουν το κάπνισμα το συντομότερο δυνατό.
Τα τελευταία χρόνια, η μείωση της βλάβης από το κάπνισμα συνιστά μία από τις πιο επίκαιρες συζητήσεις με έντονη αντιπαράθεση στο πεδίο της δημόσιας υγείας. Ένας προβληματισμός που τίθεται είναι η ενεργός συμμετοχή της καπνοβιομηχανίας στην προώθηση αυτών των προϊόντων, καθώς και ανησυχίες σχετικά με τη συνεχόμενη χρήση και εξάρτηση από τη νικοτίνη, και τη δυνητική υιοθέτηση της χρήσης των εναλλακτικών προϊόντων καπνού από νέους και μη καπνιστές. Η προσέγγιση της μείωσης της βλάβης έχει υιοθετηθεί σε πολλές περιπτώσεις στην ιατρική, στη δημόσια υγεία αλλά και στην καθημερινή ζωή. Τα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των προϊόντων μείωσης της βλάβης, όπως ο σουηδικός καπνός snus (υγρός καπνός για εισπνοή/μάσηση) και το ηλεκτρονικό τσιγάρο στη διακοπή του καπνίσματος διαρκώς αυξάνονται.
Επιπρόσθετα, αναπτύσσονται συνεχώς καινοτόμα προϊόντα καπνού χωρίς καύση, τα οποία μπορεί να είναι ελκυστικά σε περισσότερους καπνιστές και να τους βοηθήσουν να αντικαταστήσουν με αυτά το τσιγάρο, ενώ τα δεδομένα που υποστηρίζουν τον δυνητικά μειωμένο κίνδυνο των προϊόντων αυτών αυξάνονται. Παρότι η διακοπή του καπνίσματος χωρίς τη χρήση οποιουδήποτε εναλλακτικού προϊόντος ή με τη βοήθεια εγκεκριμένων φαρμάκων και ψυχολογικής υποστήριξης παραμένουν κύριες επιλογές, αναγνωρίζουμε ότι οι μέθοδοι αυτές δεν είναι δημοφιλείς και αποδεικνύονται αναποτελεσματικές για πολλούς καπνιστές. Αν και συχνά (αλλά όχι πάντα) η χρήση προϊόντων μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα καταλήγει στη συνέχιση της χρήσης νικοτίνης, οι επιπτώσεις τους είναι ελάχιστες συγκριτικά με τη συνέχιση του καπνίσματος τσιγάρου.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις καταστρεπτικές επιπτώσεις στην υγεία και την κοινωνία από το κάπνισμα και αναγνωρίζοντας ότι είναι απαραίτητη η διεξαγωγή μακροχρόνιων επιδημιολογικών μελετών με σκοπό την ποσοτικοποίηση του σχετικού κινδύνου από τη χρήση των νεώτερων καπνικών προϊόντων, θεωρούμε ότι τα προϊόντα μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα θα μπορούσαν να αποτελέσουν επιλογή για τους καπνιστές εκείνους που δεν επιθυμούν ή δεν μπορούν να διακόψουν το κάπνισμα με άλλες μεθόδους. Ένα κανονιστικό πλαίσιο το οποίο θα υιοθετήσει μια προσέγγιση σταθμισμένου κινδύνου, αφενός παρέχοντας στον πληθυσμό ισορροπημένη πληροφόρηση και εκπαίδευση και αφετέρου μια διαφοροποίηση και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στα προϊόντα μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα έναντι του τσιγάρου, θα μπορούσε να μεγιστοποιήσει τα οφέλη και να ελαχιστοποιήσει τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις για τη δημόσια υγεία.
Σε κάθε περίπτωση η συνέχιση του καπνίσματος αποτελεί τη χειρότερη δυνατή επιλογή για έναν καπνιστή. Η μείωση της βλάβης από το κάπνισμα μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά σε όλα τα υπόλοιπα μέτρα ελέγχου του καπνίσματος, ως επιπρόσθετο εργαλείο για τη μείωση της συχνότητας του καπνίσματος στον πληθυσμό».
Πηγές:
E-Cigarette Use Among Youth and Young Adults: A Report of the Surgeon General, 2016 U.S. DEPARTMENT OF HEALTH AND HUMAN SERVICES, Public Health Service, Office of the Surgeon General, Rockville, MD
Use of Electronic Cigarettes and Any Tobacco Product Among Middle and High School Students — United States, 2011–2018, November 16, 2018 Centers for Disease Control and Prevention, CDC
Public Health Consequences of E-Cigarettes, the National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, January 23 2018