Η λέξη «petronoia» από την ταινία «Συριάνα» -στην Ελλάδα δεν έχει προβληθεί ακόμη- αναφέρεται στον ανεξέλεγκτο φόβο για τις τιμές του πετρελαίου. Κατ' αναλογία αυτές τις μέρες στην Ευρώπη υπάρχει «energonoia», ενόψει της πλήρους απελευθέρωσης της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου, που είναι προγραμματισμένη για την 1η Ιουλίου 2007, οπότε οι προσπάθειες ελέγχου μιας αγοράς 450 εκατομμυρίων κατοίκων βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη.
«Στο τέλος της διαδικασίας αυτής, θα υπάρχει μια μικρή ομάδα ενεργειακών ομίλων που θα παίζουν ρόλο σε ευρωπαϊκό επίπεδο», προέβλεπε πριν από λίγες ημέρες με συνέντευξή του στους «Financial Times» ο Βουλφ Μπερνοτάτ, πρόεδρος της Ε.ΟΝ.
Ο Μπερνοτάτ δεν βλέπει παρά τρεις πραγματικούς πρωταγωνιστές: τη γαλλική EDF, την ιταλική Enel και, βέβαια, τη δική του εταιρεία, που φιλοδοξεί να κατακτήσει την πρώτη θέση στον κόσμο στον ηλεκτρισμό και το φυσικό αέριο. Η Ε.ΟΝ εξαγόρασε το 2003 τη γερμανική Ruhrgas, παρά την αντίθετη άποψη της γερμανικής αρχής για την ανταγωνιστικότητα. Είχε βέβαια την υποστήριξη του τότε καγκελάριου Σρέντερ.
Ολα τα στοιχεία οδηγούν προς τη συσσώρευση της ενέργειας σε λίγα χέρια, παρατηρεί ο Ζαν-Μισέλ Μπεζά στη «Le Μonde». Πρώτα απ'όλα, οι όμιλοι αυτοί έχουν τα μέσα να το κάνουν. Τα τελευταία χρόνια, πούλησαν τη συμμετοχή τους σε μη στρατηγικούς τομείς (τηλεφωνία, ακίνητα) και συγκέντρωσαν την προσοχή τους στο μεγάλο στοίχημα που είχαν μπροστά τους. Ο στόχος ήταν να μπορούν να κάνουν στους πελάτες μια διπλή προσφορά: και ηλεκτρισμός και φυσικό αέριο.
Υστερα από δέκα χρόνια υποτονικών επενδύσεων, οι ενεργειακοί όμιλοι πρέπει να επενδύσουν σημαντικά ποσά σε καινούργιους σταθμούς που θα αντικαταστήσουν τους παλιούς και θα ανταποκριθούν στην αυξημένη ζήτηση. Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ενεργείας, η κατανάλωση ηλεκτρισμού αναμένεται να διπλασιαστεί στον πλανήτη μέχρι το 2030. Οι επενδύσεις αυτές υπολογίζεται ότι θα φτάσουν στην Ευρώπη τα 700 δισεκατομμύρια ευρώ τα επόμενα 25 χρόνια. Αν η κατασκευή μονάδων που χρησιμοποιούν φυσικά καύσιμα (πετρέλαιο, άνθρακας, φυσικό αέριο) είναι εφικτή για μικρές εταιρείες, το κόστος ενός καινούργιου πυρηνικού σταθμού ή μιας μονάδας γραμμών υψηλής τάσης δεν μπορεί να το αναλάβει παρά ένας μεγάλος όμιλος.
Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί και μια πολιτική διάσταση. Πολλές κυβερνήσεις, ακόμη κι αν έχουν φιλελεύθερο προσανατολισμό, υποστηρίζουν τον «οικονομικό πατριωτισμό», θέλοντας να εξασφαλίσουν τον εφοδιασμό ακόμη κι αν αυτό είναι εις βάρος της ανταγωνιστικότητας. Με εξαίρεση την πολύ φιλελεύθερη Βρετανία, όλες οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν το εθνικό τους σύμβολο: η Γαλλία έχει την EDF, η Γερμανία την Ε.ΟΝ και τη RWE, η Ιταλία την
Enel. Ο πρόεδρος Σιράκ και ο πρωθυπουργός Ντε Βιλπέν γνωστοποίησαν ότι θεωρούν το ενδιαφέρον της Enel για τη Suez «επιθετική κίνηση». Οπως η γαλλική EDF έγινε δεύτερη εταιρεία στην Ιταλία μετά την αγορά του 50% της Edison το 2005, έτσι και η Enel θέλει να κατακτήσει τη δεύτερη θέση στη Γαλλία. Για να σταματήσει την Enel, η Gaz de France -το 80% των μετοχών της οποίας ανήκει στη γαλλική κυβέρνηση- ανακοίνωσε εσπευσμένα τη συγχώνευση της Suez.
Την ίδια γραμμή τηρεί και η Ισπανία. Θέλοντας να υπερασπιστεί το «εθνικό συμφέρον» και την επιρροή της χώρας του στη Λατινική Αμερική, ο ισπανός πρωθυπουργός αντιτάχθηκε στην εξαγορά της Endesa από την Ε.ΟΝ.
Οι Βρυξέλλες, από την πλευρά τους, επιθυμούν την ύπαρξη περισσοτέρων ανταγωνιστών. Η επίτροπος Νίλι Κρους υποστηρίζει την αλλαγή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας ώστε να ενισχυθεί ο έλεγχος στις συγχωνεύσεις. Κατά την άποψή της, οι νέες εταιρείες είναι λιγοστές και οι «ιστορικοί παροχείς» εκμεταλλεύονται αυτό το γεγονός για να αυξάνουν τις τιμές.
Είναι αλήθεια ότι η συγκρότηση μεγάλων ομίλων πλήττουν την ανταγωνιστικότητα, σε μια στιγμή μάλιστα ανόδου της τιμής της ενέργειας. Ο πόλεμος του φυσικού αερίου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, όμως, έφερε και πάλι στην επιφάνεια το θέμα του εφοδιασμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Απέναντι σ'ένα γίγαντα όπως η Gazprom, που έχει το μονοπώλιο στο ρωσικό φυσικό αέριο και επιδιώκει να εξαγοράσει
διάφορες ευρωπαϊκές εταιρείες, δύσκολα η Ευρωπαϊκή Ενωση θα ταχθεί με το μέρος των μεσαίων εταιρειών. Ο ανταγωνισμός θα ενταθεί, αλλά θα αφορά τους ενεργειακούς γίγαντες.
Πηγή: Le Monde, FT, ΑΠΕ-ΜΠΕ