Ο θάνατος του διφορούμενου ηγέτη -κατά τον Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ-Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς σφραγίζει μία τραγική εποχή εντάσεων, κρίσεων και πολέμων που ταλάνισε τα Βαλκάνια σχεδόν για μία δεκαετία. Ο επίλογος μιας αμφιλεγόμενης δράσης ήταν η έξοδος από τα εγκόσμια με έναν αιφνίδιο και αμφιλεγόμενο τρόπο.
Τι ήταν ο Μιλόσεβιτς; Ενας αρχομανής, αδίστακτος και ιδιοτελής εγκληματίας με πλήρη επίγνωση των συνεπειών της πολιτικής του, που είχε ως στόχο αποκλειστικά και μόνο τη μονοπώληση της εξουσίας, όπως ισχυρίζονταν η Κάρλα Ντελ Πόντε για να εξασφαλίσει την καταδίκη του, δικαιώνοντας έτσι και τον θεσμό που υπηρετεί;
Ο Μιλόσεβιτς έχει αναμφισβήτητα μεγάλες ευθύνες απέναντι στην Ιστορία, το έθνος του και τους άλλους βαλκανικούς λαούς. Ανατρέποντας προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης συγκεντρωτικότητας την εύθραυστη ισορροπία που είχε εγκαταστήσει ο Τίτο στην πολυεθνική Γιουγκοσλαβία, έδωσε το έναυσμα που δικαιολόγησε κάθε είδους ακρότητες και εξωτερικές επεμβάσεις και οδήγησε στον κατακερματισμό της χώρας του.
Δεν είναι προφανώς ο μόνος υπεύθυνος. Η ευθύνη όμως του Μιλόσεβιτς ήταν καθοριστική. Κυρίως απέναντι στους Σέρβους, που μέσα σε αμφιλεγόμενες συνθήκες, αλλά εν πάση περιπτώσει με κάποια επίφαση ελεύθερης εκλογής, τού εμπιστεύθηκαν επανειλημμένα την τύχη τους.
Αρμόδιοι για να δικάσουν τον Μιλόσεβιτς δεν ήταν οι πρώην υπήκοοί του αλλά ένα δικαστήριο των νικητών ενός πολιτικού-στρατιωτικού παιγνίου, στο οποίο ο Μιλόσεβιτς ισότιμα συμμετείχε ως συνομιλητής και διαπραγματευτής;
Ο Μιλόσεβιτς βρέθηκε στο εδώλιο όχι γι' αυτά που κατά πάσαν πιθανότητα διέπραξε, αλλά όπως οι Μήλιοι απέναντι στους Αθηναίους, γιατί οι νικητές είχαν ανάγκη την τιμωρία του. «Η Δύση δεν απαίτησε ποτέ να εκδοθεί στη Χάγη και ο Φράνιο Τούτζμαν της Κροατίας παρά το ότι οι πράξεις του κατά των αμάχων Σέρβων στην Κράινα δεν ήταν λιγότερο "εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας" από τις πράξεις του Μιλόσεβιτς στη Βοσνία. Το θεμελιώδες στοιχείο της διεθνούς δικαιοσύνης είναι ότι ακόμη εξαρτάται από το με ποια πλευρά είσαι... Αμφιβάλλω αν οι αλβανοί γκάνγκστερ που πραγματοποίησαν εκκαθαρίσεις των Σέρβων και Τσιγγάνων στο Κοσσυφοπέδιο θεώρησαν ότι απειλούνται έστω και στο ελάχιστο από κάποιο δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου. Ο λόγος είναι ότι γνωρίζουν πως το ΝΑΤΟ είναι με το μέρος τους», έγραφε ο Simon Jenkins, στους «Times» του Λονδίνου.
Ο πρώην Πρόεδρος της Γιουγκοσλαβίας κλήθηκε τον Φεβρουάριο του 2002 να αντιμετωπίσει ένα κατηγορητήριο 163 σελίδων και να απολογηθεί για 66 κατηγορίες που κυμαίνονται από γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ως συνενοχή και ηθική αυτουργία σε μια σειρά εγκλήματα πολέμου.
Ο επίλογος γράφτηκε το περασμένο Σάββατο. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την πρώην Γιουγκοσλαβία δεν πρόλαβε να τόν κρίνει. Θα αναλάβει η Ιστορία.
K.T.