Πρακτικές οδηγίες για τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. σε πέντε τομείς δίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εν όψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, προβαίνοντας παράλληλα σε απολογισμό των εντατικών προπαρασκευαστικών εργασιών της Ε.Έ. για την περίπτωση αποχώρησης της Βρετανίας χωρίς συμφωνία.
Πρακτικές οδηγίες για τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. σε πέντε τομείς δίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εν όψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, προβαίνοντας παράλληλα σε απολογισμό των εντατικών προπαρασκευαστικών εργασιών της Ε.Έ. για την περίπτωση αποχώρησης της Βρετανίας χωρίς συμφωνία.
Οι τομείς αυτοί είναι: διαμονή και δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης των πολιτών, προστασία δεδομένων, φάρμακα και ιατροτεχνολογικά προϊόντα, δικαστική συνεργασία, και αλιεία.
Σε περίπτωση ενός Brexit χωρίς συμφωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να αντιμετωπίσει τρία βασικά ζητήματα σχετικά με την αποχώρηση ως προϋπόθεση για να εξετάσει η Ε.Ε. το ενδεχόμενο να ξεκινήσει τον διάλογο σχετικά με τη μελλοντική σχέση. Τα ζητήματα αυτά είναι τα εξής: 1) η προστασία και προάσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών που έχουν ασκήσει το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας τους πριν από το Brexit, 2) η τήρηση των οικονομικών υποχρεώσεων που έχει αναλάβει το ΗΒ ως κράτος μέλος και 3) ο σεβασμός του γράμματος και του πνεύματος της Συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής και η διαφύλαξη της ειρήνης στη νήσο της Ιρλανδίας, καθώς και της ακεραιότητας της εσωτερικής αγοράς.
1. Διαμονή και δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης των πολιτών
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επανειλημμένα καταστήσει σαφές ότι η προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ε.Ε. σε περίπτωση αποχώρησης χωρίς συμφωνία αποτελεί προτεραιότητά της και ότι τα κράτη-μέλη θα πρέπει να υιοθετήσουν γενναιόδωρη προσέγγιση όσον αφορά τα δικαιώματά τους. Το Ηνωμένο Βασίλειο αναμένεται να εφαρμόσει την ίδια προσέγγιση. Τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. έχουν προβλέψει εθνικά μέτρα έκτακτης ανάγκης για να διασφαλίσουν ότι οι πολίτες του Ηνωμένου Βασιλεόυ που διαμένουν νόμιμα στο έδαφός τους θα διατηρήσουν αυτό το δικαίωμα αμέσως μετά την αποχώρηση χωρίς συμφωνία. Το σημερινό έγγραφο καθοδήγησης παρέχει μια επισκόπηση των μέτρων έκτακτης ανάγκης της Ε.Ε., και ιδίως του κανονισμού έκτακτης ανάγκης για τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης. Η Επιτροπή έχει προτείνει στα κράτη-μέλη να υιοθετήσουν μονομερή συντονισμένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση ορισμένων ζητημάτων που δεν καλύπτονται από τον κανονισμό και, για να συμπληρωθεί αυτή η προσέγγιση, έχει προτείνει τομείς στους οποίους τα επιμέρους κράτη μέλη θα μπορούσαν να προβλέψουν περαιτέρω προστασία με δικά τους, μονομερή μέτρα σε εθνικό επίπεδο.
2. Αστυνομική και δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις
Σε περίπτωση αποχώρησης χωρίς συμφωνία, το νομικό πλαίσιο της Ε.Ε. σχετικά με την αστυνομική και δικαστική συνεργασία θα παύσει να ισχύει ως προς το Ηνωμένο Βασίλειο. Επομένως, η συνεργασία θα πρέπει να βασίζεται σε εναλλακτικά νομικά πλαίσια και μηχανισμούς συνεργασίας βάσει του διεθνούς και του εθνικού δικαίου. Το σημερινό έγγραφο καθοδήγησης περιγράφει τα σχετικά εφεδρικά μέσα στα οποία μπορούν να βασιστούν η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της για να διασφαλίσουν τη διατήρηση της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας , ώστε οι πολίτες να εξακολουθήσουν να απολαμβάνουν υψηλό επίπεδο ασφάλειας. Παρέχει επίσης καθοδήγηση στα κράτη μέλη σχετικά με την αποσύνδεση του Ηνωμένου Βασιλείου από διάφορες βάσεις δεδομένων, δίκτυα και συστήματα πληροφοριών της Ε.Ε.
3. Φάρμακα και ιατροτεχνολογικά προϊόντα
Ο ιατρικός τομέας αναδείχθηκε εξαρχής ως προτεραιότητα των εργασιών ετοιμότητας της Επιτροπής με την έκδοση κατευθυντήριων γραμμών ήδη τον Ιούλιο του 2017. Χάρη στα μέτρα ετοιμότητας, τα περισσότερα φάρμακα που επηρεάζονται από την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου θα πρέπει πλέον να έχουν συμμορφωθεί με τη νομοθεσία της Ε.Ε .από την ημερομηνία αποχώρησης και εξής. Ωστόσο, είναι πιθανό, παρά τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν, ορισμένα φάρμακα και ιατροτεχνολογικά προϊόντα να μη συμμορφωθούν εγκαίρως με τη νομοθεσία. Ως εκ τούτου, υπάρχει κίνδυνος να σημειωθούν ελλείψεις ορισμένων προϊόντων εάν οι οικονομικοί φορείς δεν ενεργήσουν γρήγορα για την επανόρθωση της κατάστασης. Το σημερινό έγγραφο καθοδήγησης αναδεικνύει τον μελλοντικό τρόπο συνεργασίας της Επιτροπής με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA) και τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές για τα φάρμακα με σκοπό την παρακολούθηση της κατάστασης εκ του σύνεγγυς και την αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων. Περιγράφει επίσης τις δυνατότητες χρήσης των διαθέσιμων εξαιρέσεων και παρεκκλίσεων από τους ισχύοντες κανόνες, ώστε να μετριαστεί ο κίνδυνος ελλείψεων φαρμάκων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων κρίσιμης σημασίας σε περίπτωση αποχώρησης χωρίς συμφωνία.
4. Προστασία δεδομένων
Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, της 13ης Νοεμβρίου 2018, σχετικά με την προετοιμασία για το Brexit, η Επιτροπή θεωρεί ότι τα υφιστάμενα εργαλεία που προβλέπονται στον γενικό κανονισμό για την προστασία των δεδομένων για την ανταλλαγή δεδομένων με τρίτες χώρες επαρκούν για την κάλυψη των άμεσων αναγκών διαβιβάσεων δεδομένων στο Ηνωμένο Βασίλειο σε περίπτωση αποχώρησης χωρίς συμφωνία. Το σημερινό έγγραφο καθοδήγησης παρέχει λεπτομέρειες σχετικά με τα εν λόγω εργαλεία, τις σαφώς καθορισμένες προϋποθέσεις για τη χρήση παρεκκλίσεων, καθώς και σχετικά με τα πρακτικά μέτρα που θα πρέπει να λάβουν οι εταιρείες και οι αρχές της Ε.Ε. για να διασφαλίσουν ότι εξακολουθούν να συμμορφώνονται με τους κανόνες της Ε.Ε. για την προστασία των δεδομένων.
5. Αλιεία
Η Ε.Ε. έχει εγκρίνει δύο μέτρα έκτακτης ανάγκης στον τομέα της αλιείας για να καλύψει όλα τα σενάρια της αποχώρησης χωρίς συμφωνία. Αφενός, η Ε.Ε. έχει δημιουργήσει το κατάλληλο νομικό πλαίσιο για να επιτρέπει στα σκάφη του Ηνωμένου Βασιλείου την αμοιβαία πρόσβαση στα ύδατα της Ε.Ε. καθ' όλη τη διάρκεια του 2019, εάν το Ηνωμένο Βασίλειο παραχωρήσει στα σκάφη της Ε.Ε. την ίδια πρόσβαση στα ύδατά του. Αφετέρου, η Ε.Ε. έχει επίσης προσαρμόσει τα κριτήρια επιλεξιμότητας του Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας για να διασφαλίσει ότι οι αλιείς που θα χρειαστεί να παύσουν τις δραστηριότητές τους, εάν το Ηνωμένο Βασίλειο δεν συνεχίσει να παραχωρεί πρόσβαση στα ύδατά του, μπορούν να λάβουν αποζημίωση. Σε αυτή την περίπτωση, θα ήταν εξαιρετικά σημαντικό τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν συντονισμένη προσέγγιση για τη διασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού μεταξύ των αλιέων της Ε.Ε. στα διάφορα κράτη μέλη και για την προστασία των θαλάσσιων πόρων. Το σημερινό έγγραφο καθοδήγησης παρέχει λεπτομέρειες σχετικά με αυτή τη συντονισμένη προσέγγιση. Η Επιτροπή συνεργάζεται με τα κράτη μέλη που επηρεάζονται περισσότερο για να καταρτίσει ένα πλαίσιο παρακολούθησης των αλλαγών στις αλιευτικές δραστηριότητες στα ύδατα της ΕΕ ώστε να αποφευχθούν τυχόν στρεβλώσεις.
Σενάριο αποχώρησης χωρίς συμφωνία
Εάν αποχωρήσει χωρίς συμφωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο θα καταστεί τρίτη χώρα χωρίς μεταβατικές ρυθμίσεις. Από τη στιγμή εκείνη, όλο το πρωτογενές και παράγωγο δίκαιο της Ε.Ε. θα παύσει να ισχύει για το Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν θα υπάρξει μεταβατική περίοδος, όπως προβλέπεται στη συμφωνία αποχώρησης. Όπως είναι αναμενόμενο, αυτό θα προκαλέσει σημαντικές διαταραχές για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
Σε αυτό το σενάριο, οι σχέσεις του ΗΒ με την Ε.Ε. θα διέπονται από το δημόσιο διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Η Ε.Ε. θα πρέπει να εφαρμόσει αμέσως τους κανόνες και τους δασμούς της στα σύνορά της με το Ηνωμένο Βασίλειο. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να ελέγχει την τήρηση των τελωνειακών, υγειονομικών και φυτοϋγειονομικών προτύπων και να επαληθεύει τη συμμόρφωση με τους κανόνες της Ε.Ε. Παρά τα σημαντικά μέτρα προετοιμασίας που έχουν λάβει οι τελωνειακές αρχές των κρατών μελών, οι έλεγχοι αυτοί ενδέχεται να προκαλέσουν σημαντικές καθυστερήσεις στα σύνορα. Οι οντότητες του Ηνωμένου Βασιλείου θα παύσουν επίσης να είναι επιλέξιμες για επιχορηγήσεις της Ε.Ε. και για συμμετοχή στις διαδικασίες προμηθειών της Ε.Ε. υπό τους τρέχοντες όρους.
Οι πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου δεν θα είναι πλέον πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα υποβάλλονται σε συμπληρωματικούς ελέγχους κατά τη διέλευση των συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σ' αυτόν επίσης τον τομέα, παρά τα σημαντικά μέτρα προετοιμασίας που έχουν λάβει τα κράτη μέλη σε λιμένες και αερολιμένες για να διασφαλίσουν την κατά το δυνατόν αποτελεσματικότερη διενέργεια των ελέγχων, ενδέχεται να προκληθούν καθυστερήσεις.
Οι εργασίες ετοιμότητας και έκτακτης ανάγκης της ΕΕ για την περίπτωση αποχώρησης χωρίς συμφωνία
Από τον Δεκέμβριο του 2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζεται για την περίπτωση της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου χωρίς συμφωνία. Μέχρι σήμερα, η Επιτροπή έχει υποβάλει 19 νομοθετικές προτάσεις, 18 από τις οποίες έχουν εγκριθεί ή συμφωνηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο (βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1). Μόνο μία πρόταση σχετικά με τον προϋπολογισμό της ΕΕ για το 2019 μένει να οριστικοποιηθεί από τους δύο συννομοθέτες σε εύθετο χρόνο. Θα ισχύει αναδρομικά από την ημερομηνία αποχώρησης, μόλις οριστικοποιηθεί. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε επίσης 92 τομεακές ανακοινώσεις ετοιμότητας, οι οποίες περιέχουν αναλυτική καθοδήγηση για τους διάφορους τομείς που επηρεάζονται από το Brexit.
Όπως επισημαίνεται στις ανακοινώσεις της Επιτροπής σχετικά με την ετοιμότητα για το Brexit, τα μέτρα έκτακτης ανάγκης της ΕΕ δεν θα μετριάσουν –και δεν μπορούν να μετριάσουν– τον συνολικό αντίκτυπο του σεναρίου αποχώρησης χωρίς συμφωνία, δεν αντισταθμίζουν κατά κανένα τρόπο την έλλειψη ετοιμότητας και δεν αναπαράγουν τα πλήρη οφέλη που απορρέουν από την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ ούτε τους ευνοϊκούς όρους ενδεχόμενης μεταβατικής περιόδου, όπως προβλέπεται στη συμφωνία αποχώρησης. Αυτές οι προτάσεις έχουν προσωρινό χαρακτήρα, περιορισμένο πεδίο εφαρμογής και θα εγκριθούν μονομερώς από την ΕΕ. Δεν πρόκειται για «μικρές συμφωνίες» ούτε έχουν αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης με το Ηνωμένο Βασίλειο.
Η Επιτροπή διεξήγαγε επίσης εκτενείς τεχνικές συζητήσεις με τα κράτη μέλη της Ε.Ε., με αντικείμενο τόσο γενικά θέματα ετοιμότητας και έκτακτης ανάγκης όσο και ειδικά τομεακά, νομικά και διοικητικά ζητήματα ετοιμότητας. Η Επιτροπή έχει επίσης ολοκληρώσει την περιοδεία της στις πρωτεύουσες των 27 κρατών μελών της Ε.Ε. Σκοπός αυτών των επισκέψεων ήταν να δοθούν όλες οι αναγκαίες διευκρινίσεις σχετικά με τις δράσεις ετοιμότητας και έκτακτης ανάγκης της Επιτροπής και να συζητηθούν τα εθνικά μέτρα προετοιμασίας και τα σχέδια έκτακτης ανάγκης. Το συμπέρασμα των επισκέψεων είναι ότι τα κράτη μέλη είναι καλά προετοιμασμένα για όλα τα σενάρια.
Τα κράτη μέλη έχουν επίσης πραγματοποιήσει εντατικές εργασίες προετοιμασίας σε εθνικό επίπεδο. Εδώ διατίθεται μια επισκόπηση των δικαιωμάτων διαμονής στα κράτη μέλη της ΕΕ-27, καθώς και απευθείας σύνδεσμοι προς τους εθνικούς ιστοτόπους για την ετοιμότητα.
Χρηματοδοτική στήριξη
Παρότι οι επιπτώσεις του σεναρίου αποχώρησης χωρίς συμφωνία θα γίνουν αισθητές σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι σαφές ότι ορισμένες περιφέρειες και ορισμένοι οικονομικοί τομείς θα επηρεαστούν πιο άμεσα. Η Επιτροπή έχει εξετάσει τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να κινητοποιηθούν τα τρέχοντα κονδύλια και προγράμματα της Ε.Ε. σε περίπτωση αποχώρησης χωρίς συμφωνία, καθώς και στην περίπτωση που το Ηνωμένο Βασίλειο δεν καταβάλει το ποσό που προβλέπεται στο πλαίσιο του κανονισμού έκτακτης ανάγκης για τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. Με τον αναπρογραμματισμό ορισμένων διαρθρωτικών ταμείων, την ενεργοποίηση μέτρων κατά της διατάραξης των γεωργικών αγορών και τη χρήση ειδικών μέσων, όπως το πρόγραμμα για την ανταγωνιστικότητα των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (COSME), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (ΕΤΠ), το Ταμείο Αλληλεγγύης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), θα μπορούσε να διατεθεί πρόσθετη ειδική χρηματοδότηση.
Μπορεί επίσης να διατεθεί τεχνική και χρηματοδοτική βοήθεια από την ΕΕ σε ορισμένους τομείς, όπως η κατάρτιση τελωνειακών υπαλλήλων στο πλαίσιο του προγράμματος «Τελωνεία 2020». Διάφορα άλλα προγράμματα μπορούν να συμβάλουν σε παρόμοιες ενέργειες κατάρτισης στον τομέα των υγειονομικών και φυτοϋγειονομικών ελέγχων. Όσον αφορά τη γεωργία, το δίκαιο της ΕΕ παρέχει ποικίλα μέσα για την αντιμετώπιση των πλέον άμεσων συνεπειών της αποχώρησης του ΗΒ, ιδίως στο πλαίσιο ενός σεναρίου μη επίτευξης συμφωνίας.
Για την παροχή αμεσότερης στήριξης στα ενδιαφερόμενα μέρη που θα επηρεαστούν, για παράδειγμα στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις με σημαντικό άνοιγμα στο ΗΒ, οι κανόνες της Ε.Ε. για τις κρατικές ενισχύσεις προσφέρουν ευέλικτες λύσεις για εθνικά μέτρα στήριξης.
Περισσότερες πληροφορίες
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πώς να προετοιμαστούν σε περίπτωση αποχώρησης χωρίς συμφωνία, οι πολίτες της ΕΕ μπορούν να επικοινωνούν με την υπηρεσία Europe Direct για να θέσουν τις ερωτήσεις τους. Μπορείτε να καλείτε δωρεάν το 00 800 6 7 8 9 10 11 από οποιαδήποτε περιοχή της Ε.Ε. και σε οποιαδήποτε επίσημη γλώσσα της Ε.Ε.