Εμανουέλ Μακρόν: Για μια ευρωπαϊκή Αναγέννηση

Από την έντυπη έκδοση

Του Εμανουέλ Μακρόν*

Πολίτες της Ευρώπης, αν παίρνω την ελευθερία να απευθυνθώ απευθείας σε σας, δεν είναι μόνο στο όνομα της ιστορίας και των αξιών που μας ενώνουν. Είναι γιατί είναι απόλυτη ανάγκη. Σε μερικές εβδομάδες οι ευρωπαϊκές εκλογές θα είναι αποφασιστικές για το μέλλον της ηπείρου μας.

Ποτέ, από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν είχαμε τόσο ανάγκη την Ευρώπη. Παρόλα αυτά ποτέ η Ευρώπη δεν βρέθηκε μπροστά σε έναν τόσο μεγάλο κίνδυνο.

Το Brexit είναι το σύμβολο του κινδύνου αυτού. Το σύμβολο της κρίσης της Ευρώπης που δεν κατάφερε να ανταποκριθεί στις ανάγκες προστασίας των λαών απέναντι στις μεγάλες ανακατατάξεις του σύγχρονου κόσμου. Καθώς επίσης και το σύμβολο της ευρωπαϊκής παγίδας. Η παγίδα όμως δεν είναι το γεγονός ότι ανήκουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. είναι το ψέμα και η ανευθυνότητα που μπορούν να την καταστρέψουν. Ποιος είπε στους Βρετανούς την αλήθεια για το μέλλον τους μετά το Brexit; Ποιος τους μίλησε για το ότι δεν θα έχουν πλέον πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά; Ποιος ανέφερε τους κινδύνους για την ειρήνη στην Ιρλανδία με την επιστροφή των συνόρων του παρελθόντος; Η εθνικιστική αναδίπλωση δεν προτείνει τίποτα. Είναι μια στάση απορριπτική χωρίς προοπτική. Και η παγίδα αυτή απειλεί όλη την Ευρώπη: αυτοί που εκμεταλλεύονται την οργή και στηρίζονται από τις ψευδείς ειδήσεις, υπόσχονται ανενόχλητοι τα πάντα στους πάντες.

Μπροστά στη χειραγώγηση αυτή πρέπει να υψώσουμε ανάστημα. Με περηφάνια και οξυδέρκεια. Να πούμε καταρχήν τι είναι η Ευρώπη. Είναι μια ιστορική επιτυχία: η συμφιλίωση μιας ρημαγμένης ηπείρου, μέσα από ένα πρωτοφανές οικοδόμημα ειρήνης, ευημερίας και ελευθερίας. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε ποτέ. Και το οικοδόμημα αυτό εξακολουθεί να μας προστατεύει και σήμερα: ποια χώρα μπορεί να αναλάβει δράση μόνη της απέναντι στις επιθετικές στρατηγικές των μεγάλων δυνάμεων; Ποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι κυρίαρχος, μόνος, απέναντι στους γίγαντες της πληροφορικής; Πώς θα αντιστεκόμασταν στις κρίσεις του χρηματοοικονομικού καπιταλισμού χωρίς το ευρώ, που είναι ένα δυνατό στοιχείο για όλη την Ένωση; Η Ευρώπη είναι επίσης και τα χιλιάδες σχέδια της καθημερινότητας που άλλαξαν την όψη του χώρου που ζούμε, το λύκειο που ανακαινίστηκε, ο δρόμος που κατασκευάστηκε, το γρήγορο ίντερνετ που γίνεται επιτέλους πραγματικότητα. Ο αγώνας αυτός αποτελεί καθημερινή δέσμευση, γιατί η Ευρώπη και η ειρήνη δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση αυτονόητα κεκτημένα. Στο όνομα της Γαλλίας, ξεκίνησα έναν αγώνα για την Ευρώπη και την προάσπιση του μοντέλου της. Αποδείξαμε ότι αυτό που μας έλεγαν πως ήταν αδύνατο, η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής άμυνας ή η προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων, ήταν εφικτό.

Πρέπει όμως να κάνουμε περισσότερα και με ταχύτερους ρυθμούς. Γιατί υπάρχει και η άλλη παγίδα, η παγίδα του status quo και της αδράνειας. Μπροστά στα μεγάλα σοκ του κόσμου, οι πολίτες μάς λένε πολύ συχνά: «Πού είναι η Ευρώπη; Τι κάνει η Ευρώπη».

Η Ευρώπη αντιπροσωπεύει γι’ αυτούς μια άψυχη αγορά. Η Ευρώπη όμως δεν είναι μόνο αγορά, είναι ένα σχέδιο. Η αγορά έχει τη χρησιμότητά της, αλλά δεν πρέπει να μας κάνει να ξεχνάμε την ανάγκη των συνόρων που προστατεύουν και των αξιών που ενώνουν. Οι εθνικιστές κάνουν λάθος όταν ισχυρίζονται ότι υπερασπίζονται την ταυτότητά μας απομακρυνόμενοι από την Ευρώπη. γιατί εκείνο που μας ενώνει, μας απελευθερώνει και μας προστατεύει είναι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός. Αλλά και εκείνοι που δεν θέλουν καμία αλλαγή κάνουν επίσης λάθος, γιατί αγνοούν τους φόβους που διατρέχουν τους λαούς μας και τις αμφιβολίες που ναρκοθετούν τις δημοκρατίες μας. Βρισκόμαστε σε μια αποφασιστική στιγμή για την ευρωπαϊκή μας ήπειρο. μια χρονική στιγμή κατά την οποία πρέπει να επινοήσουμε μία ακόμη φορά, συλλογικά, σε πολιτικό αλλά και πολιτιστικό επίπεδο, τις μορφές του πολιτισμού μας σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται. Ήρθε η στιγμή για την ευρωπαϊκή Αναγέννηση. Γι’ αυτό, μακριά από τον πειρασμό της αναδίπλωσης και του διχασμού, σας προτείνω να οικοδομήσουμε μαζί την Αναγέννηση αυτή γύρω από τρεις φιλόδοξους άξονες: την ελευθερία, την προστασία και την πρόοδο.

Η προάσπιση της ελευθερίας μας

Το ευρωπαϊκό μοντέλο στηρίζεται στην ελευθερία του ατόμου, την ποικιλότητα των απόψεων, τη δημιουργία. Η πρώτη ελευθερία, την οποία εξασφαλίζει ο θεσμός της δημοκρατίας, είναι η ελεύθερη επιλογή των κυβερνώντων, κάθε φορά που σε μια ψηφοφορία ξένες δυνάμεις προσπαθούν να επηρεάσουν την ψήφο μας. Προτείνω τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Οργανισμού Προστασίας των Δημοκρατιών που θα παρέχει Ευρωπαίους εμπειρογνώμονες σε κάθε κράτος-μέλος για την προστασία των εκλογικών του διαδικασιών από τις κυβερνοεπιθέσεις και τη χειραγώγηση των συμπεριφορών. Στο πλαίσιο αυτού του πνεύματος ανεξαρτησίας, πρέπει επίσης να απαγορέψουμε τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων από ξένες δυνάμεις. Πρέπει να απαλλάξουμε το ίντερνετ, μέσα από ευρωπαϊκούς κανόνες, από κάθε ρητορική μίσους και βίας, γιατί ο σεβασμός του ατόμου είναι και η βάση του πολιτισμού αξιοπρέπειας που πρεσβεύουμε.

Η προστασία της ηπείρου μας

Θεμελιωμένη στην εσωτερική συμφιλίωση, η Ευρωπαϊκή Ένωση ξέχασε να κοιτάξει τον κόσμο όπως είναι. Όμως, καμία κοινότητα δεν δημιουργεί στα μέλη που την απαρτίζουν την αίσθηση ότι ανήκουν σε αυτή αν δεν διαθέτει όρια τα οποία προστατεύει. Τα σύνορα είναι η ελευθερία με ασφάλεια. Πρέπει επίσης να επανεξετάσουμε τη ζώνη Σένγκεν: όλοι αυτοί που επιθυμούν να λάβουν μέρος πρέπει να ανταποκρίνονται σε υποχρεώσεις ευθύνης (αυστηρός έλεγχος των συνόρων) και αλληλεγγύης (ενιαία πολιτική ασύλου, με τους ίδιους κανόνες υποδοχής και άρνησης χορήγησης). Μια κοινή αστυνομία συνόρων και μια ευρωπαϊκή υπηρεσία ασύλου, αυστηρές υποχρεώσεις ελέγχου, ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στην οποία συμβάλλει κάθε χώρα, υπό την αιγίδα ενός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εσωτερικής Ασφάλειας: όσον αφορά το μεταναστευτικό, πιστεύω σε μια Ευρώπη που μπορεί να προστατεύσει και τις αξίες της και τα σύνορά της.

Οι ίδιες απαιτήσεις πρέπει να εφαρμοστούν και για την άμυνα. Τα δύο τελευταία χρόνια σημειώθηκε σημαντική πρόοδος, αλλά η γραμμή που καλούμαστε να χαράξουμε πρέπει να είναι σαφής: μια συνθήκη άμυνας και ασφάλειας πρέπει να καθορίζει τις αναγκαίες υποχρεώσεις μας, σε σχέση με το ΝΑΤΟ και τους Ευρωπαίους συμμάχους μας: αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, ρήτρα αμοιβαίας άμυνας με διασφαλισμένη αποτελεσματικότητα, ένα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ασφαλείας, στο οποίο θα συμμετέχει και το Ηνωμένο Βασίλειο για την προετοιμασία των συλλογικών μας αποφάσεων.

Τα σύνορά μας πρέπει επίσης να διασφαλίζουν έναν δίκαιο ανταγωνισμό. Ποια δύναμη στον κόσμο θα δεχόταν να εξακολουθεί να συναλλάσσεται με εκείνους που δεν σέβονται κανένα κανόνα της; Δεν μπορούμε να υπομένουμε αγόγγυστα. Πρέπει να μεταρρυθμίσουμε την πολιτική ανταγωνισμού που εφαρμόζουμε, να αναμορφώσουμε την εμπορική πολιτική μας: τιμωρώντας ή απαγορεύοντας στην Ευρώπη τις επιχειρήσεις που θίγουν τα στρατηγικά μας συμφέροντα και τις θεμελιώδεις αξίες μας, όπως τα περιβαλλοντικά πρότυπα, την προστασία των δεδομένων και τη δίκαιη πληρωμή των φόρων. και να αποδεχθούμε συνειδητά, για τις στρατηγικές βιομηχανίες και τις δημόσιες προμήθειές μας, την προτίμηση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, όπως κάνουν οι Αμερικανοί και οι Κινέζοι ανταγωνιστές μας.

Η επάνοδος στο πνεύμα προόδου

Η Ευρώπη δεν είναι δύναμη δεύτερης κατηγορίας. Η Ευρώπη πρωτοπορεί σε όλη της την επικράτεια: είναι ο γεωγραφικός εκείνος χώρος που όριζε πάντοτε τους κανόνες της προόδου. Αυτός είναι και ο λόγος που το σχέδιο που θα κληθεί να εφαρμόσει πρέπει να είναι σχέδιο σύγκλισης και όχι ανταγωνισμού: η Ευρώπη, στην οποία γεννήθηκε η κοινωνική πρόνοια, πρέπει να δημιουργήσει για κάθε εργαζόμενο, από την Ανατολή έως τη Δύση και από τον Βορρά έως τον Νότο, μια κοινωνική ασπίδα που θα εγγυάται την ίδια αμοιβή στον ίδιο χώρο εργασίας, και έναν ελάχιστο ευρωπαϊκό μισθό που θα προσαρμόζεται σε κάθε χώρα και θα αποτελεί αντικείμενο συλλογικής συζήτησης σε ετήσια βάση.

Η επάνοδος στο πνεύμα της προόδου σημαίνει επίσης ότι θα πρωτοστατήσουμε και στον οικολογικό αγώνα. Θα μπορέσουμε να κοιτάξουμε τα παιδιά μας κατάματα αν δεν καταφέρουμε να απορροφήσουμε το κλιματικό «παθητικό» μας; Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να καθορίσει τις φιλοδοξίες της -μηδέν άνθρακα το 2050, μείωση των φυτοφαρμάκων στο μισό το 2025- και να προσαρμόσει τις πολιτικές της στην απαίτηση αυτή: Ευρωπαϊκή Τράπεζα Κλίματος για τη χρηματοδότηση της οικολογικής μετάβασης. Ευρωπαϊκή Υγειονομική Δύναμη για την ενίσχυση των ελέγχων στα τρόφιμα. ενάντια στην απειλή που αποτελούν οι ομάδες πίεσης, ανεξάρτητη επιστημονική αξιολόγηση των ουσιών που είναι επικίνδυνες για το περιβάλλον και την υγεία ... Η επιτακτική αυτή ανάγκη πρέπει να καθοδηγεί όλες μας τις δράσεις: από την Κεντρική Τράπεζα έως την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό έως το Επενδυτικό Σχέδιο για την Ευρώπη, η δέσμευση για το κλίμα πρέπει να είναι υπόθεση όλων των θεσμών.

Πρόοδος και ελευθερία σημαίνει να μπορεί κανείς να εξασφαλίζει τα προς το ζην από την εργασία του: για να δημιουργήσει θέσεις εργασίας, η Ευρώπη πρέπει να προεξοφλήσει το μέλλον. Γι’ αυτό πρέπει όχι μόνο να προχωρήσει σε ρυθμίσεις για τους γίγαντες της πληροφορικής με τη δημιουργία ευρωπαϊκής εποπτείας για τις μεγάλες πλατφόρμες (επιταχυνόμενες κυρώσεις για προσβολή του ανταγωνισμού, διαφάνεια των αλγορίθμων τους…), αλλά και σε χρηματοδοτήσεις της καινοτομίας εξασφαλίζοντας στο νέο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας έναν προϋπολογισμό συγκρίσιμο με τον προϋπολογισμό που οι ΗΠΑ αφιερώνουν στον συγκεκριμένο τομέα, προκειμένου να πάρει τα ηνία των νέων τεχνολογικών ρήξεων, όπως η τεχνητή νοημοσύνη.

Μία Ευρώπη που φιλοδοξεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο, πρέπει να στραφεί προς την Αφρική, με την οποία πρέπει να συνάψουμε ένα σύμφωνο για το μέλλον, αποδεχόμενοι συνειδητά ένα κοινό πεπρωμένο και στηρίζοντας την ανάπτυξή της με φιλόδοξο και μη αμυντικό τρόπο: επενδύσεις, πανεπιστημιακές συμπράξεις, διαπαιδαγώγηση των νεαρών κοριτσιών…

Ελευθερία, προστασία, πρόοδος. Στα θεμέλια αυτά πρέπει να οικοδομήσουμε την ευρωπαϊκή Αναγέννηση. Δεν μπορούμε να αφήσουμε την εκμετάλλευση της οργής των λαών σε εθνικιστές που δεν έχουν να προτείνουν καμία λύση. Δεν μπορούμε να είμαστε οι υπνοβάτες μιας αποχαυνωμένης Ευρώπης. Δεν μπορούμε να παραμείνουμε βυθισμένοι στη ρουτίνα και τη μαγγανεία. Ο ευρωπαϊκός ουμανισμός απαιτεί δράση. Παντού οι πολίτες ζητούν να λάβουν μέρος στην αλλαγή. Γι’ αυτό, λοιπόν, μέχρι το τέλος του έτους, με τους εκπροσώπους των ευρωπαϊκών θεσμών και των κρατών, ας διοργανώσουμε μια Συνδιάσκεψη για την Ευρώπη για να προτείνουμε όλες τις αλλαγές που είναι αναγκαίες στο πολιτικό μας σχέδιο, χωρίς ταμπού, ακόμα και για την αναθεώρηση των συνθηκών. Στη συνδιάσκεψη αυτή θα πρέπει να λάβουν μέρος και πάνελ πολιτών, να υποβληθούν σε ακρόαση πανεπιστημιακοί παράγοντες, κοινωνικοί εταίροι, θρησκευτικοί και πνευματικοί εκπρόσωποι. Έτσι θα εκπονηθεί το φύλλο πορείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα μεταφράσει σε συγκεκριμένες δράσεις τις μεγάλες αυτές προτεραιότητες. Δεν θα συμφωνήσουμε σε όλα, αλλά τι είναι προτιμότερο, μια μαρμαρωμένη Ευρώπη ή μια Ευρώπη που πάει μπροστά, έστω και με ρυθμό που διαφέρει, παραμένοντας ανοιχτή σε όλους; Σε μία τέτοια Ευρώπη, οι λαοί θα ξαναπάρουν πραγματικά τον έλεγχο του πεπρωμένου τους. στην Ευρώπη αυτή το Ηνωμένο Βασίλειο, είμαι σίγουρος, θα βρει τη θέση του.

Πολίτες της Ευρώπης, το αδιέξοδο του Brexit είναι ένα μάθημα για όλους μας. Ας βγούμε από αυτή την παγίδα. Στις εκλογές που έρχονται και στο σχέδιό μας, ας δώσουμε ένα νόημα. Εσείς είστε εκείνοι που θα αποφασίσετε αν η Ευρώπη, και οι προοδευτικές αξίες που πρεσβεύει, θα είναι κάτι παραπάνω από μια απλή παρένθεση στην ιστορία. Είναι η επιλογή που σας προτείνω, για να χαράξουμε μαζί τον δρόμο της ευρωπαϊκής Αναγέννησης.

Copyright: Project Syndicate, 2019.
www.project-syndicate.org

*Ο Εμανουέλ Μακρόν είναι Πρόεδρος της Γαλλίας