Τα τελευταία χρόνια η δυναμική της κάνναβης, τόσο της βιομηχανικής όσο και της φαρμακευτικής που επεκτείνεται σε ένα μεγάλο εύρος χρήσεων (από την διατροφή και την υγεία, την ένδυση, έως και τον κατασκευαστικό κλάδο), έχει αρχίσει να προσελκύει το έντονο ενδιαφέρον των αγορών. Δεν είναι τυχαίο πως φέτος στην οικονομική ελίτ του πλανήτη που συναντήθηκε στο Νταβός, στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, συμμετείχαν και στελέχη επιχειρήσεων που εμπλέκονται στην αναπτυσσόμενη και νόμιμη βιομηχανία της κάνναβης.
Της Δανάης Αλεξάκη
[email protected]
Τα τελευταία χρόνια η δυναμική της κάνναβης, τόσο της βιομηχανικής όσο και της φαρμακευτικής που επεκτείνεται σε ένα μεγάλο εύρος χρήσεων (από την διατροφή και την υγεία, την ένδυση, έως και τον κατασκευαστικό κλάδο), έχει αρχίσει να προσελκύει το έντονο ενδιαφέρον των αγορών. Δεν είναι τυχαίο πως φέτος στην οικονομική ελίτ του πλανήτη που συναντήθηκε στο Νταβός, στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, συμμετείχαν και στελέχη επιχειρήσεων που εμπλέκονται στην αναπτυσσόμενη και νόμιμη βιομηχανία της κάνναβης. Το γεγονός αυτό αφενός απενοχοποιεί την κάνναβη από όλες τις προκαταλήψεις που ακολουθούν το φυτό, ενώ ταυτόχρονα στέλνει το μήνυμα σχετικά με τις προοπτικές που αναμένεται να συνοδεύσουν την καλλιέργεια και την εμπορία του.
Η πρόσφατη νομιμοποίηση της καλλιέργειας και της φαρμακευτικής κάνναβης στην Ελλάδα, μετά τη νομιμοποίηση το 2016 της βιομηχανικής, ισοδυναμεί με μια μεγάλη αναπτυξιακή ευκαιρία για την εγχώρια παραγωγή.
Από πλευράς των παραγωγών τονίζεται ότι πρέπει να αξιοποιηθεί στο έπακρο η ευκαιρία που δίνει το νομικό πλαίσιο στη χώρα και δη σε επίπεδο εξαγωγών. «Με τη στοχευμένη καλλιέργεια και την ανάπτυξή της πρέπει να συμπράξει και η μεταποίηση. Πρέπει να διεκδικήσουμε παρουσία στις διεθνείς αγορές. Πρέπει να μπορούμε να δημιουργήσουμε προστιθέμενη αξία ποιότητας στην εγχωρίως παραγόμενη κάνναβη. Και αυτό πρέπει από την αρχή να γίνει μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Δεν πρέπει να χαθεί η ταυτότητα της ελληνικής κάνναβης» τονίζουν εκπρόσωποι των παραγωγών, υπογραμμίζοντας ότι «πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην ανάδειξη των χαρακτηριστικών της ελληνικής κάνναβης, ώστε όταν αρχίσουν και άλλες αγορές να παράγουν, όπως π.χ. η Τουρκία, να μπορούμε να κρατήσουμε τα μερίδια αγοράς στις ξένες αγορές. Έχει σημασία να μην έχει η εξαγωγή κάνναβης την ίδια αντιμετώπιση που έχει σήμερα το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, που δίνεται σε τεράστιες ποσότητες χύμα και εντέλει την υπεραξία του την απολαμβάνει κάποια άλλη χώρα που απλά το συσκευάζει».
Να σημειωθεί ότι στην Ευρώπη η αγορά της βιομηχανικής κάνναβης αναμένεται να φτάσει τα 180 εκατ. ευρώ έως το 2028 και της φαρμακευτικής τα 55,2 δισ. ευρώ, ενώ μέσα στα επόμενα έξι χρόνια ο παγκόσμιος κύκλος επιχειρηματικότητας της κάνναβης αναμένεται να ξεπεράσει τα 145 δισ. δολάρια.
Ο αριθμός των χρηστών κάνναβης παγκοσμίως είναι ιδιαίτερα υψηλός, λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό των χωρών που δεν έχουν ακόμη νομιμοποιήσει τη χρήση της. Σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών, περίπου 238 εκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποίησαν κάνναβη το 2017. Παρά τη μεγάλη παγκόσμια παρουσία, το τμήμα της Βόρειας Αμερικής αντιπροσώπευσε μόνο το 22% των παγκόσμιων χρηστών. Η περιοχή της Βόρειας Αμερικής κυριαρχεί στις παγκόσμιες πωλήσεις κάνναβης. Επισημαίνεται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δώσει στις πολιτείες τους το δικαίωμα και τη δικαιοδοσία να αποφασίζουν για τη νομιμότητα της κάνναβης. Επί του παρόντος, οι περισσότερες αμερικανικές πολιτείες έχουν νομιμοποιήσει την ιατρική χρήση, ενώ το ένα πέμπτο της χώρας επιτρέπει την ψυχαγωγική χρήση. Με γνώμονα τη διεύρυνση της λίστας των χωρών που κινούνται στην κατεύθυνση της νομιμοποίησης της χρήσης κάνναβης, εκτιμάται ότι οι προοπτικές της αγοράς θα ενισχυθούν με σημαντικό ρυθμό ανάπτυξης.
Μόνο η παγκόσμια αγορά των τροφίμων από κάνναβη αποτιμάται στα 200 εκατ. ευρώ, ενώ η αντίστοιχη ευρωπαϊκή στα 40 εκατ. ευρώ, με σταθερά αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια. Κύριες χώρες καλλιέργειας στην Ευρώπη είναι η Γαλλία, η Ολλανδία και η Ρουμανία. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση Βιομηχανικής Κάνναβης (ΕΙΗΑ), τα τελευταία χρόνια, τα τρόφιμα με κάνναβη έχουν μπει δυναμικά στην κατανάλωση μέσω των σούπερ μάρκετ σε Αυστρία, Γερμανία και Ολλανδία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο τομέας των ινών κάνναβης επεκτείνεται, προκειμένου να καλύψει την αυξανόμενη ζήτηση της αυτοκινητοβιομηχανίας.
Ήδη, η γερμανική και γαλλική αυτοκινητοβιομηχανία επιλέγουν τις ίνες κάνναβης για βιοσύνθετα υλικά. Ταυτόχρονα, Γαλλία, Ιταλία και Ολλανδία επενδύουν στη χρήση της κάνναβης στον κατασκευαστικό τομέα, αλλά και ως μονωτικού υλικού (σε εδαφοκαλύμματα για κήπους και καλλιέργειες, επιφάνειες για καλλιέργεια κάρδαμου και τάπητες για χοιρίδια).
Τη δυνατότητα της Ελλάδας να εξελιχθεί σε διεθνές κέντρο παραγωγής και μεταποίησης φαρμακευτικής και βιομηχανικής κάνναβης ενισχύει το έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον που καταγράφεται το τελευταίο διάστημα. Ήδη, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι οι κατατεθειμένες προτάσεις στη Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας φέρονται να είναι τριάντα, με τους ενδιαφερόμενους επενδυτές να προέρχονται εκτός από Ελλάδα, από Ισραήλ, Καναδά, Σαουδική Αραβία, Γερμανία, Βέλγιο, Γαλλία και Ρωσία. Σύμφωνα με τα όσα γνωστοποιήθηκαν πρόσφατα από τις 30 κατατεθειμένες επενδυτικές προτάσεις στη Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας, οι δύο έχουν εγκριθεί ήδη, δύο έχουν απορριφθεί και οι υπόλοιπες 26 βρίσκονται σε διαδικασία έγκρισης.
Ιδιαίτερα σημαντικό κρίνεται το συνολικό ύψος των επενδύσεων που υπερβαίνουν τα 350 εκατ. ευρώ κα θα οδηγήσουν σύμφωνα με τις εκτιμήσεις στη δημιουργία 1.436 νέων θέσεων εργασίας. Υπενθυμίζεται ότι από τους 30 φακέλους για άδεια εγκατάστασης μονάδων καλλιέργειας και επεξεργασίας τελικών προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης, που έχουν κατατεθεί στη Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας, οι δύο πρώτες εγκρίσεις δόθηκαν τον περασμένο Νοέμβριο (BIOMECANN AE και BIOPROCANN AE) αντιπροσωπεύοντας συνολικό ύψος επένδυσης 22 εκατ. ευρώ, ενώ οι 2 αιτήσεις που έχουν απορριφθεί ήταν γιατί η μία εταιρεία δεν είναι ενεργή και η άλλη δεν υπέβαλε απαντήσεις σε σχετικό ερωτηματολόγιο.
Ως προς τους υπόλοιπους 26 φακέλους, οι 12 πρώτοι είχαν κατατεθεί μέχρι τον Νοέμβριο του 2018, ενώ στο διάστημα που μεσολάβησε μέχρι σήμερα, όπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές, έχουν κατατεθεί επιπλέον 14 φάκελοι επενδύσεων με εκτιμώμενο ύψος επένδυσης 159,1 εκατ. ευρώ. Ήδη, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, έχουν «ξεχωρίσει» οι 12 πιο «ώριμοι» φάκελοι -για ορισμένους εκ των οποίων έχουν ζητηθεί πρόσθετα δικαιολογητικά-, με τους 7 να διαθέτουν βεβαίωση χρήσεων γης.
Σημειώνεται ότι οι 26 φάκελοι αφορούν αθροιστικά εκτάσεις άνω των 1.100 στρεμμάτων, οι έξι αφορούν εγκατάσταση σε περιοχές υποδοχής βιομηχανίας, σε έξι περιπτώσεις δεν έχει κατατεθεί ακόμη το σύνολο των δικαιολογητικών ως προς τις χρήσεις γης, που έχουν ζητηθεί από τις υπηρεσίες, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η συμπλήρωση 16 φακέλων με τα απαραίτητα δικαιολογητικά, βάσει των προβλεπόμενων διαδικασιών.
Η γεωγραφική κατατομή των επενδυτικών προτάσεων, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν κατατεθεί στο υπουργείο Οικονομίας έχει ως εξής:
Κορινθία: 1 (+ 1 εγκεκριμένη), Θήβα: 7, Κιλκίς: 5, Σέρρες: 1, Αττική: 2, Καστοριά: 3, Σπάρτη: 1, Ηλεία: 1, Μεσολόγγι: 1, Μαγνησία: 1, Χαλκιδική: 1, Φωκίδα: 1 Πρέβεζα:1 και έχει εγκριθεί ένας φάκελος στη Λάρισα.
Μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον, όμως, έχει επικεντρωθεί στη φαρμακευτική κάνναβη και από πλευράς Κίνας, που αποτελεί τον κορυφαίο εξαγωγέα βιομηχανικής κάνναβης στις Ηνωμένες Πολιτείες, με την παραγωγή της να αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο της βιομηχανικής κάνναβης που διακινείται παγκοσμίως. Στο σημείο αυτό να επισημανθεί ότι στην Κίνα η χρήση και το εμπόριο κάνναβης επισύρουν τη θανατική ποινή.
Αντίστοιχα, στις αρχές του έτους ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε την έναρξη της παραγωγής κάνναβης στην Τουρκία, λέγοντας ότι η παραγωγή θα γίνεται στο πλαίσιο της εκστρατείας για μη χρήση πλαστικής σακούλας. «Εξαλείψαμε την κάνναβη. Εχθροί που παρουσιάζονταν ως φίλοι μας ξερίζωσαν την κάνναβη από τη Ρίζε και την πήραν. Εμείς τώρα εισάγουμε κάνναβη από το εξωτερικό. Αν εδώ παράγουμε κάποια πράγματα που φτιάχνονται με κάνναβη είναι από εκείνες που εισάγουμε. Αλλά τώρα, πρώτα ο Αλλάχ, το υπουργείο Γεωργίας μας ξεκινά μια εργασία και θα κάνουμε τα απαραίτητα βήματα για να προχωρήσουμε ξανά στην παραγωγή της» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Τούρκος πρόεδρος, μιλώντας σε συμπόσιο για την τοπική αυτοδιοίκηση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας με επίσημη επιστολή του προς τον ΟΗΕ γνωμοδοτεί ότι η κάνναβη δεν μπορεί πλέον να νοείται ως μια «ιδιαίτερα επικίνδυνη και χωρίς θεραπευτική αξία ουσία». Στην πρόσφατη, ιστορική, τεκμηρίωσή του, τον φετινό Ιανουάριο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοινώνει τη σύστασή του προς τον ΟΗΕ να διαγράψει την κάνναβη από την κατηγορία IV της Ενιαίας Σύμβασης του 1961 για τα Ναρκωτικά.
Η σύσταση αυτή του WHO θα τεθεί σε ψηφοφορία κατά τη διάρκεια της 62ης συνόδου της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά (CND) που θα πραγματοποιηθεί στη Βιέννη της Αυστρίας τον Μάρτιο.
Ταυτόχρονα, η αυξανόμενη δραστηριοποίηση στο πεδίο της καλλιέργειας κάνναβης έχει ήδη οδηγήσει σε κινήσεις «προστασίας» του φυτού. Συγκεκριμένα, περί τους 21.500 σπόρους της ευρύτερης οικογένειας της κάνναβης φυλάσσονται στο αποθεματικό σπόρων της Παγκόσμια Τράπεζα Σπόρων «Doomsday Vault».
Οι εν λόγω σπόροι έχουν κατατεθεί από επιστημονικά σωματεία από 17 διαφορετικές χώρες όπως η Αυστρία, η Ολλανδία, η Γερμανία, η Νορβηγία, η Σουηδία, η Πολωνία, και η Βόρεια Κορέα.
Σύμφωνα με τους αρμόδιους φορείς, «τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί αύξηση της THC στην κάνναβη η οποία οφείλεται στην επιλογή κατά την καλλιέργεια, και η οποία έχει κάνει την κάνναβη “πιο δυνατή”. Πράγμα που σημαίνει πως η μετάλλαξη της κάνναβης έχει ήδη ξεκινήσει. Είναι καλό να γνωρίζουμε πως οποιαδήποτε στιγμή στο μέλλον θα υπάρχει πρόσβαση στην αρχική μορφή των σπόρων της κάνναβης».
Σημειώνεται ότι η Παγκόσμια Τράπεζα Σπόρων, γνωστή και ως «Doomsday Vault», σχεδιάστηκε για να προστατεύσει την ποικιλία των φυτών, κρατώντας αποθηκευμένη μια μεγάλη ποσότητα από διάφορους φυσικούς σπόρους. Η ανησυχία είναι πως η γενετική τροποποίηση καθώς και οι διάφορες καταστροφές μεγάλης κλίμακας θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη φυσική ποικιλία των φυτών και ενδεχομένως να αφανίσουν φυτά που είναι χρήσιμα για τον άνθρωπο. Έτσι, σε ένα κομμάτι γης που ανήκει στη Νορβηγία κατασκευάστηκε το 2008 μια τεράστια αποθήκη μέσα στη γη, προκειμένου να υπάρχει αποθεματικό για την όποια καταστροφή.
Πέρα από τους σπόρους της κάνναβης, στην Τράπεζα φιλοξενούνται στο σύνολο 4,5 εκατομμύρια διαφορετικά είδη σπόρων. Για κάθε τέτοιο σπόρο φυλάσσονται 500 κομμάτια μέσα σε ένα αεροστεγές κουτί αλουμινίου. Η έλλειψη οξυγόνου μαζί με τη χαμηλή θερμοκρασία έχουν σκοπό να κρατήσουν τους σπόρους αναλλοίωτους στον χρόνο.
Με τις συνθήκες σε παγκόσμιο επίπεδο να προμηνύουν ότι η αγορά της κάνναβης θα διευρυνθεί, η είσοδος της Ελλάδας στο «παιχνίδι» αποτελεί ένα σημαντικό στοίχημα για τους παραγωγούς.
Στην κατεύθυνση της σωστής οργάνωσής τους, στα τέλη του περασμένου Δεκέμβρη συγκροτήθηκε η Πανελλαδική Ένωση Παραγωγών Κάνναβης (ΠΕΠΚΑΝΝ), με βασικό στόχο τη δημιουργία ομάδων παραγωγών.
Η οργάνωση των καλλιεργητών κάνναβης έχει ιδιαίτερη σπουδαιότητα, καθώς το περιβάλλον της αγοράς συνεχώς αλλάζει. Είναι ενδεικτικό ότι πρόσφατο δημοσίευμα του αμερικανικού ιστότοπου Marijuana Business Daily η Ουάσιγκτον εμφανίζεται να εξετάζει το ενδεχόμενο να επιτρέψει σε μικρούς παραγωγούς κάνναβης να πουλήσουν απευθείας στους καταναλωτές, όπως και σε οινοποιεία, ζυθοποιεία και οινοπνευματοποιίες, σύμφωνα με την ανώτατη κρατική ρυθμιστική αρχή για τη μαριχουάνα.
Στον βαθμό που αυτή η πρόταση εγκριθεί από τις ρυθμιστικές αρχές, θα δοθεί η δυνατότητα στους μικρότερους καλλιεργητές να ενισχύσουν τα έσοδά τους, ενώ θα μπορούσε να ωθήσει άλλα κράτη να ακολουθήσουν το παράδειγμα αυτό.
Ήδη, όπως αναφέρει το δημοσίευμα, αντίστοιχη πρακτική έχουν υιοθετήσει κάποιες περιοχές στο Καναδά. Η Ουάσιγκτον θα ακολουθήσει επίσης την καθοδήγηση μερικών καναδικών επαρχιών που επιτρέπουν στους μικρούς παραγωγούς να πωλούν μαριχουάνα στους καταναλωτές στις εγκαταστάσεις της καλλιέργειας.
Καλλιέργεια κάνναβης από το 450 π.X.
Σημειώνεται ότι στη χώρα μας η καλλιέργεια της κάνναβης έχει μακρά ιστορία, και δη στην παραγωγή σκοινιών και υφασμάτων - με την πρώτη αναφορά μάλιστα σε αυτήν να συναντάται το 450 π.X. στον Ηρόδοτο. Στα μέσα του 20ού αιώνα, η κάνναβη αποτελούσε βασική γεωργική καλλιέργεια και εξαγώγιμο προϊόν. Είναι χαρακτηριστικό ότι, μέχρι το 1957, οπότε με νόμο απαγορεύθηκε η καλλιέργεια του φυτού, λειτουργούσαν στην Ελλάδα επτά κανναβουργεία που επεξεργάζονταν την ίνα για τη δημιουργία σκοινιών.
Σήμερα στην Έδεσσα, το υδροκινούμενο κανναβουργείο της, που λειτούργησε 40 χρόνια δίπλα στους καταρράκτες, αποτελεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο της βιομηχανικής κληρονομιάς της περιοχής. Η καλλιέργεια της κάνναβης άρχισε να εγκαταλείπεται διεθνώς τη δεκαετία του 1980. Από 10,9 εκατ. στρέμματα, μέση ετήσια έκταση παγκοσμίως, την πενταετία 1948 - 1952, υποχώρησε στο 1,5 εκατ. στρέμματα την πενταετία 1987 - 1991, με κυριότερες χώρες καλλιέργειας την Κίνα, τον Καναδά, τις Iνδίες, την Αυστραλία, τη Ρωσία και την Ουγγαρία. Στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, όμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση άρχισε να επιδοτεί τις νέες καλλιέργειες και άρχισε η περίοδος αναβίωσης της κλωστικής κάνναβης γιατί μπορεί να αναπτυχθεί σε μεγάλο φάσμα αγροκλιματικών συνθηκών με αύξηση της βιωσιμότητας σε οικονομικό, περιβαλλοντικό, αγρονομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Επιπλέον δημιουργήθηκαν νέες πολύ παραγωγικές ποικιλίες με πολύ χαμηλή περιεκτικότητα στην ψυχροτρόπο ουσία τετραϋδρακανναβινόλη (THC), ενώ αναπτύχθηκε και νέα τεχνολογία για την επεξεργασία της ίνας με χαμηλότερο κόστος (Struik et al. 2000). Στην Ελλάδα, από το 2016 η καλλιέργεια της κλωστικής κάνναβης επιτρέπεται για ποικιλίες κλωστικής κάνναβης που έχουν περιεκτικότητα σε THC, ενώ από πέρυσι άνοιξε και ο δρόμος για την καλλιέργεια της φαρμακευτικής.