Μία από τις πλουσιότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής, με τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου, βιώνει τη χειρότερη οικονομική καταστροφή που έχει ποτέ βιώσει χώρα εκτός πολέμου. Πολλοί – ειδικοί και μη – κατηγορούν τον πρόεδρο Νικολάς Μαδούρο, αλλά και τον πολιτικό του μέντορα Ούγκο Τσάβες. Η πολιτική τους, υποστηρίζουν, αντί να βοηθήσει τους φτωχούς και να εξαλείψει τις ανισότητες, βύθισε την οικονομία στην ύφεση και άφησε αχαλίνωτη την πολιτική διαφθορά. Πρακτικά, τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής βρίσκουν εφαρμογή στην καθημερινή ζωή εκατομμυρίων Βενεζουελάνων τα τελευταία χρόνια: υπερπληθωρισμός, εκτεταμένες διακοπές ρεύματος, σοβαρές ελλείψεις σε τρόφιμα και φάρμακα.
Της Μάρως Βακαλοπούλου
[email protected]
Μία από τις πλουσιότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής, με τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου, βιώνει τη χειρότερη οικονομική καταστροφή που έχει ποτέ βιώσει χώρα εκτός πολέμου. Πολλοί – ειδικοί και μη – κατηγορούν τον πρόεδρο Νικολάς Μαδούρο, αλλά και τον πολιτικό του μέντορα Ούγκο Τσάβες. Η πολιτική τους, υποστηρίζουν, αντί να βοηθήσει τους φτωχούς και να εξαλείψει τις ανισότητες, βύθισε την οικονομία στην ύφεση και άφησε αχαλίνωτη την πολιτική διαφθορά.
Πρακτικά, τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής βρίσκουν εφαρμογή στην καθημερινή ζωή εκατομμυρίων Βενεζουελάνων τα τελευταία χρόνια: υπερπληθωρισμός, εκτεταμένες διακοπές ρεύματος, σοβαρές ελλείψεις σε τρόφιμα και φάρμακα.
Εν μέσω αυτής της πολιτικής – και όχι μόνο – κρίσης, ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Χουάν Γκουαϊδό αυτοανακηρύχθηκε μεταβατικός πρόεδρος. Οι ΗΠΑ και αρκετές ακόμη χώρες της Λατινικής Αμερικής, επίσης τον αναγνώρισαν αμέσως, ενώ μερικές μέρες αργότερα ακολούθησε και η Ευρωπαϊκή Ένωση, πιέζοντας ταυτόχρονα τον Μαδούρο να προκηρύξει πρόωρες, «ελεύθερες», προεδρικές εκλογές.
Από τις 21 Ιανουαρίου, οπότε οι Βενεζουελάνοι βγαίνουν τακτικά στους δρόμους αξιώνοντας αλλαγή, τουλάχιστον 40 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους. Περισσότεροι από τρία εκατομμύρια πολίτες έχουν μεταναστεύσει τα τελευταία χρόνια, σε μία προσπάθεια «να δραπετεύσουν» από την πείνα, την έλλειψη στοιχειώδους ιατροφαρμακευτικής φροντίδας, την ανεργία και την εγκληματικότητα. Ο ΟΗΕ έχει ήδη κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου ότι σύντομα η κατάσταση μπορεί να βρίσκεται εντελώς εκτός ελέγχου.
Η κρίση, όπως αποτυπώνεται στην καθημερινή ζωή των πολιτών, θα μπορούσε να συνοψιστεί σε επτά κεφάλαια, σύμφωνα με το BBC.
1. Υπερπληθωρισμός
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες στην καθημερινότητά τους είναι ο υπερπληθωρισμός. Σύμφωνα με μελέτη της Εθνοσυνέλευσης, η οποία ελέγχεται από την αντιπολίτευση, ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού έφθασε το 1.300.000% τους 12 μήνες έως τον Νοέμβριο του 2018.
Έως τα τέλη του περασμένου έτους, οι τιμές διπλασιάζονταν κατά μέσο όρο κάθε 19 ημέρες, με αποτέλεσμα οι πολίτες να δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν ακόμη και την καθημερινή τους τροφή ή τα είδη καθημερινής υγιεινής.
Η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία του μπολιβάρ, του εθνικού νομίσματος, έχει επί της ουσίας χάσει την αξία του σε σχέση με τα διεθνή νομίσματα.
2. Συρρίκνωση του ΑΕΠ
Το ΑΕΠ έχει συρρικνωθεί κατά τουλάχιστον 50%, ποσοστό διπλάσιο από εκείνο της Μεγάλης Ύφεσης, στις ΗΠΑ, διπλάσιο από την ελληνική κρίση, διπλάσιο και από την οικονομική κατάρρευση κατά τον Ισπανικο΄Εμφύλιο, σύμφωνα με τον επικεφαλής του Κέντρου Διεθνούς Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ Ρικάρντο Χάουσμαν.
Η συνέπεια αυτής της καταστροφής φαίνεται στους μισθούς, που κυμαίνονται περίπου στα 6 δολάρια μηνιαίως. Αυτό σημαίνει ότι ο μέσος μισθός δεν αρκεί για κάποιον να αγοράσει περίπου δύο αυγά την ημέρα. Και αυτό με τη σειρά του, σύμφωνα με τον Χάουσμαν, έχει ως αποτέλεσμα, οι πολίτες να χάνουν κάθε χρόνο βάρος – με ό,τι επίσης αυτό συνεπάγεται για την ανάπτυξη των παιδιών.
Από πιο πλούσια οικονομία της Λατινικής Αμερικής, η Βενεζουέλα κατρακύλησε στην οικονομική καταστροφή υπό τον πρώην πρόεδρο Τσάβες, ο οποίος πέθανε το 2013, και στη συνέχεια με τον Μαδούρο, εξαιτίας κυρίως της διαφθοράς, της κακοδιαχείρισης και του υψηλού χρέους.
Ο Τσάβες εκμεταλλεύτηκε την πετρελαϊκή έκρηξη της δεκαετίας του 2000 για να εξασφαλίσει μεγάλα δάνεια. Οι δημόσιες δαπάνες αυξήθηκαν.
Κατά την πρώτη θητεία του Μαδούρο, η οικονομία της χώρας βρέθηκε σε ελεύθερη πτώση. Ο ίδιος κατηγορεί πάντα τους «ιμπεριαλιστές» - ΗΠΑ και Ευρώπη – για τον οικονομικό πόλεμο που έχουν εξαπολύσει εναντίον της χώρας του επιβάλλοντας κυρώσεις σε πολλά μέλη της κυβέρνησής του.
3. Δραματικές ελλείψεις σε τρόφιμα
Οι Βενεζουελάνοι πεινούν. Σε έρευνα για τις συνθήκες διαβίωσης (Encovi 2017), οκτώ στους 10 δήλωσαν ότι τρώνε λιγότερο, διότι δεν έχουν αρκετά τρόφιμα στο σπίτι τους. Έξι στους 10 επίσης, δήλωσαν ότι πέφτουν για ύπνο νηστικοί, επειδή δεν έχουν χρήματα για να αγοράσουν τρόφιμα.
Οι περισσότεροι Βενεζουελάνοι (το 64,3%) δήλωσαν ακόμη ότι έχασαν βάρος το 2017 – 11,4 κιλά κατά μέσο όρο, αλλά οι πιο φτωχοί περισσότερο.
Σίδηρος, βιταμίνες και άλλα βασικά συστατικά λείπουν από την καθημερινή διατροφή των πολιτών, με αποτέλεσμα να στρέφονται σε «ξεχασμένες» τροφές, που άλλοτε θεωρούνταν «η τροφή των φτωχών».
Μεταξύ αυτών και η κασάβα (αλλιώς yucca), ένα φθηνό αμυλούχο και παραδοσιακό υποκατάστατο της πατάτας. Τρώγεται βραστή ή τηγανητή. Γνωστή αλυσίδα φαστ φουντ μάλιστα άλλαξε το μενού της στη Βενεζουέλα το 2015, αντικαθιστώντας τις τηγανητές πατάτες με τηγανητά yucca.
4. Δραματικές ελλείψεις και σε φάρμακα.
Τα τελευταία χρόνια, καταγράφεται επίσης τεράστια αύξηση κρουσμάτων ελονοσίας – σε αντίθεση με τις γειτονικές χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπου τα αντίστοιχα κρούσματα παρουσιάζουν ύφεση. Αν και ήταν από τις πρώτες χώρες που περιόρισαν τη νόσο το 1961, σήμερα καταγράφονται κρούσματα σε τουλάχιστον 10 από τις 24 πολιτείες της Βενεζουέλας, εν μέρει εξαιτίας των σοβαρών ελλείψεων σε φάρμακα για την καταπολέμηση της νόσου.
Ειδικοί εκτιμούν ότι τα κρούσματα αυξήθηκαν κατά 50% το 2018, συγκριτικά με το 2017 και τονίζουν ότι το φαινόμενο είναι εκτός ελέγχου.
«Δυναμική» επιστροφή έχουν κάνει επίσης η ιλαρά και η διφθερίτιδα.
5. Σε ύφεση οι εξαγωγές πετρελαίου
Η Βενεζουέλα κατέχει τα μεγαλύτερα αποθέματα αργού πετρελαίου και τα πετρελαϊκά προϊόντα αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα των εξαγωγών της χώρας.
Η παραγωγή παρέμεινε ουσιαστικά σταθερή από το 2002 - λίγο πριν από την εθνική απεργία - έως το 2008, όταν οι παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου έφθασαν στο ζενίθ τους. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΠΕΚ, το πετρέλαιο έφερε στη χώρα τη χρονιά εκείνη 60 δισ. δολάρια.
Η κατάρρευση όμως των τιμών του πετρελαίου περί τα τέλη του 2014 - ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Τσάβες από καρκίνο – ήταν το τελειωτικό χτύπημα στην ήδη αιμορραγούσα οικονομία της Βενεζουέλας. Το ΑΕΠ μειώθηκε το επόμενο έτος σχεδόν κατά 6% και ο πληθωρισμός αυξήθηκε. Η παραγωγή πετρελαίου μειώνεται έκτοτε.
Τα πετρελαϊκά έσοδα της Βενεζουέλας εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις ΗΠΑ (41% των εξαγωγών). Το 25% των εξαγωγών αφορά την Κίνα, το 22% την Ινδία και το υπόλοιπο 12% άλλες χώρες.
Στις 29 Ιανουαρίου, οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις στη κρατική εταιρεία πετρελαίου PDVSA. Ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών Στίβεν Μνούτσιν δήλωσε ότι η εταιρεία θα μπορούσε να αποφύγει τις κυρώσεις, εφόσον αναγνωρίσει ως μεταβατικό πρόεδρο τον ηγέτη της αντιπολίτευσης Χουάν Γκουαϊδό.
6. Η έξοδος των Βενεζουελάνων
Περίπου τρία εκατομμύρια πολίτες άφησαν πίσω τη χώρα τους από το 2014, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ. Η πλειονότητα αυτών έχουν βρει καταφύγιο στη γειτονική Κολομβία, και στη συνέχεια κάποιοι εγκαταστάθηκαν στον Ισημερινό, το Περού και τη Χιλή. Άλλοι έχουν κατευθυνθεί νότια προς τη Βραζιλία. Το καθεστώς του Μαδούρο αμφισβητεί τα νούμερα του ΟΗΕ, επιμένοντας ότι είναι δάκτυλος «εχθρικών χωρών», με σκοπό να δικαιολογηθεί μία στρατιωτική επέμβαση στη Βενεζουέλα.
7. Διαιρεμένη η παγκόσμια κοινότητα
ΗΠΑ, πλήθος χωρών της Λατινικής Αμερικής και ο Καναδάς ήταν από τις πρώτες χώρες που έβαλαν στο περιθώριο τον Μαδούρο και αναγνώρισαν τον Χουάν Γκουαϊδό ως προσωρινό πρόεδρο. Ακολούθησε η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ισπανία και άλλες χώρες της Ε.Ε. αφότου ο Μαδούρο δεν δέχτηκε το τελεσίγραφό τους να προκηρύξει εντός οκτώ ημέρων πρόωρες εκλογές.
Η Ρωσία έχει καταδικάσει σε όλους τους τόνους την ξένη υποστήριξη στον Γκουαϊδό, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για καθαρή παραβίαση της διεθνούς νομοθεσίας. Η Τουρκία επίσης στηρίζει με σθένος το καθεστώς Μαδούρο. Αυτή που δεν είναι πλέον απολύτως ξεκάθαρη είναι η στάση της Κίνας.
Σύμφωνα με πηγές της «Wall Street Journal», το Πεκίνο βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με την αντιπολίτευση της Βενεζουέλας, σε μία προσπάθεια να θωρακίσει την έκθεσή του στο άλλοτε πλουσιότερο κράτος της Λατινικής Αμερικής.
Κινέζοι διπλωμάτες, ανήσυχοι για το μέλλον των πετρελαϊκών project του «δρακου» στη χώρα, αλλά και για την εξόφληση του χρέους ύψους 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που οφείλει το Καράκας, έχουν πραγματοποιήσει τις τελευταίες εβδομάδες συνομιλίες με εκπροσώπους του Χουάν Γκουαϊδό.
Ο ίδιος ο Γκουαϊδό, βρίσκοντας γόνιμο έδαφος σε μία δήλωση του Πεκίνου, σύμφωνα με την οποία η Κίνα «θα συνεχίσει να συνεργάζεται με το Καράκας ανεξάρτητα από το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση», έχει τονίσει ότι είναι προς συμφέρον της να βοηθήσει στην ανοικοδόμηση της οικονομίας της Βενεζουέλας.
Το υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας ωστόσο έσπευσε σήμερα να διαψεύσει το δημοσίευμα της «Wall Street Journal» κάνοντας λόγο για fake news. Η κατάσταση στη Βενεζουέλα πρέπει να λυθεί μέσω του διαλόγου υπογράμμισε η Χουά Τσουνγίνγκ, εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας, επαναλαμβάνοντας τη θέση του Πεκίνου.