Είναι εντυπωσιακός πλέον ο τρόπος με τον οποίο οι δημοκρατίες εκτρέφουν τους εχθρούς τους. Υπάρχει όντως ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα στη σύγχρονη οικονομία. Ενώ παράγει πλούτο πιο εύκολα απ’ ό,τι στο παρελθόν, αυτός ο τελευταίος κατανέμεται όλο και πιο άνισα.
Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Είναι εντυπωσιακός πλέον ο τρόπος με τον οποίο οι δημοκρατίες εκτρέφουν τους εχθρούς τους. Υπάρχει όντως ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα στη σύγχρονη οικονομία. Ενώ παράγει πλούτο πιο εύκολα απ’ ό,τι στο παρελθόν, αυτός ο τελευταίος κατανέμεται όλο και πιο άνισα. Έτσι, για παράδειγμα, ενώ στην πρώτη και τη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση οι εργαζόμενοι κάλυπταν συνεχώς τη διαφορά που χώριζε τις αμοιβές τους από αυτές των ιδιοκτητών και των διευθυντών τους, σήμερα, στην εποχή της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, αυτό δεν συμβαίνει πλέον.
Και το μεγάλο ερώτημα είναι «γιατί;». Μια πρώτη απάντηση στο ερώτημα αυτό πηγάζει από τις διαρθρωτικές αλλαγές που πραγματοποιούνται στους κόλπους της βιομηχανίας αφ’ ενός αλλά και στον χώρο των υπηρεσιών αφ’ ετέρου. Οι τρόποι παραγωγής αλλάζουν και οι αναπτυσσόμενες συνεχείς τεχνολογίες μεταβάλλουν και αυτό το ίδιο το εργασιακό περιβάλλον. Τα αποκαλούμενα… μπλε κολάρα, ήτοι οι απλοί και ανειδίκευτοι βιομηχανικοί εργάτες, αποτελούν από χρόνια τώρα σχεδόν παρελθόν για τη βιομηχανία και ως ποσοστό στο σύνολο των εργαζομένων στη βιομηχανική παραγωγή. Το ποσοστό τους στις βιομηχανικές χώρες δεν ξεπερνά το 5%, από 70% που αντιπροσώπευαν στις πρώτες φάσεις των βιομηχανικών επαναστάσεων.
Θα πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι στο μέτρο που άλλαζαν οι διαρθρωτικές συνθήκες στη μεταποίηση, σοβαρές μεταβολές σημειώνονταν και στις γενικότερες οικονομικές λειτουργίες, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται άμεσα και η λειτουργία των επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, η διόγκωση της χρηματοοικονομίας από την πρώτη πετρελαϊκή κρίση του 1973 και μετά επηρέασε βαθύτατα τους τρόπους και τις πηγές της κερδοφορίας των επιχειρήσεων. Οι οργανωμένες επιχειρήσεις, έτσι, όλο και περισσότερο άρχισαν να έχουν ως καλή πηγή κερδοφορίας τη χρηματοοικονομική τους δραστηριότητα και τις συναφείς με αυτήν διεθνείς κινήσεις κεφαλαίου.
Το γεγονός αυτό επηρέασε σε μεγάλο βαθμό και τους τρόπους αμοιβής της εργασίας στις επιχειρήσεις, δημιουργώντας παράλληλα και σοβαρά προβλήματα ανοίγματος στη ψαλίδα των αμοιβών. Από την άλλη πλευρά, το άνοιγμα των επιχειρήσεων στον αποκαλούμενο «λαϊκό καπιταλισμό» δημιούργησε νέες κατηγορίες υπεραμειβομένων στελεχών, αρκεί αυτά να έφερναν κέρδη από τις επιδόσεις της επιχείρησης στη χρηματοοικονομία. Ακόμα χειρότερα ο λαϊκός καπιταλισμός, προσφέροντας φθηνά κεφάλαια σε κομπλεξικούς και ανεύθυνους επιχειρηματίες, τους έδωσε την ευκαιρία να καβαλήσουν το καλάμι και να ρίξουν έξω τις εταιρείες τους. Καταστρέφοντας βέβαια και κάποιες χιλιάδες μικρούς και μεσαίους μετόχους που είχαν επενδύσει σε αυτές. Για να γίνουμε δε πιο σαφείς, αρκεί να επισημάνουμε ότι για παράδειγμα σε μεγάλο όμιλο παραγωγής φαρμάκων και καλλυντικών, όταν τα πράγματα πάνε καλά οι αμοιβές των στελεχών του που απασχολούνται στον χρηματοοικονομικό τομέα είναι δέκα και πλέον φορές υψηλότερες από τις αντίστοιχες του τμήματος έρευνας και ανάπτυξης ή διακίνησης της παραγωγής. Το ίδιο συμβαίνει και με τους CEO.
Ενώ στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια οι αμοιβές τους ήταν 10-15 φορές υψηλότερες από τη μέση αμοιβή στην εταιρεία, σήμερα μιλάμε για διαφορές που φτάνουν και 200 φορές πιο πάνω. Πολύ θα θέλαμε να μάθουμε, για παράδειγμα, με ποια κριτήρια ο κ. Κάρλος Γκοσν, πρώην CEO του ομίλου Renault-Nissan, ασχέτως των λόγων που προφυλακίστηκε από τους… Ιάπωνες εισαγγελείς, είχε επίσημη ετήσια αμοιβή 36 εκατ. δολάρια, όταν η μέση αμοιβή στον όμιλό του είναι 296.000 δολάρια τον χρόνο.
Για την ιστορία σημειώνουμε ότι ο κ. Γκοσν, σύμφωνα με τις γιαπωνέζικες αρχές, στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας σχημάτισε περιουσία η οποία σήμερα εκτιμάται σε 2,6 δισ. ευρώ. Μέσω αμειβόμενης εργασίας έτσι, ο διάσημος των αλαζών μάνατζερ, πραγματοποιεί ακόμη και σήμερα μια πρωτοφανή συσσώρευση κεφαλαίου, η οποία δεν έχει και κανένα ιστορικό προηγούμενο.
Κατά κύριο δε λόγο η συσσώρευση αυτή δεν οφείλεται τόσο στην εν γένει παραγωγική δραστηριότητα, αλλά στην αντίστοιχη χρηματοοικονομική και στις προσόδους που αυτή η τελευταία εξασφαλίζει. Πρόσοδοι όμως που είναι η αφετηρία για την παγκόσμια υπερχρέωση, κρατών και ιδιωτών, με τα κράτη να έχουν τον πρώτο λόγο και με μεγάλη διαφορά. Για την υπερχρέωση όμως αυτή κατηγορείται ο καταναλωτισμός. Η βασική πηγή της ωστόσο θα πρέπει να αναζητηθεί στον κρατισμό, ιδιαίτερα δε στις πιο απεχθείς πηγές του, που είναι τα… διαφορά ολοκληρωτικά καθεστώτα. Αυτά που πρώτα άρχισαν να δανείζονται κατά κόρον για να μπορούν να επιβιώσουν. Από τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου προκύπτει ότι τα αυταρχικά καθεστώτα στον πλανήτη μας καλύπτουν το 60% του δημόσιου παγκόσμιου χρέους. Είναι δε γελοίο το γεγονός ότι από αυτά τα καθεστώτα εκπορεύονται και οι κριτικές κατά του συστήματος που τα δανείζει. Και το οποίο αν σταματούσε να τους δίνει λεφτά, οι καραγκιόζηδες δικτάτορες θα κατέρρεαν μέσα σε λίγες ώρες. Δυστυχώς, όμως, στο όνομα της δημοκρατίας αυτό δεν συμβαίνει.
Οι δημοκρατίες βάλλονται έτσι από αυτούς που συντηρούν. Κατά τα λοιπά, το σημερινό πρόβλημα των ανισοτήτων μόνο μέσα από τις επιχειρήσεις μπορεί να αντιμετωπισθεί σοβαρά και αποτελεσματικά. Η σύγχρονη επιχείρηση θα πρέπει έτσι εκ βάθρων να επανεξετάσει τον ρόλο της και να πρωτοπορήσει σε κοινωνικές καινοτομίες, τόσο απαραίτητες στην εποχή μας.