Η τολμηρή επίσκεψη του Ρίτσαρντ Νίξον στην Κίνα το 1972 έσπασε δύο δεκαετίες σιωπής μεταξύ δύο εχθρών του ψυχρού πολέμου. Ο αμερικανός πρόεδρος την είχε αποκαλέσει «η εβδομάδα που άλλαξε τον κόσμο».
Η στιγμή είναι κατάλληλη για μια νέα στρατηγική πρωτοβουλία τύπου Νίξον, αυτή τη φορά προς το Ιράν, γράφει στο περιοδικό «Newsweek» ο Μαχμούντ Σαριολγκαλάμ, αναπληρωτής καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Εθνικό Πανεπιστήμιο του Ιράν.
Η δήλωση του Μαχμούντ Αχμαντινεζάντ ότι η χώρα του ανήκει πλέον στην παγκόσμια πυρηνική «οικογένεια» http://www.naftemporiki.gr/news/static/06/04/27/1182101.htm έγινε δεκτή με οργή στην Ουάσινγκτον, όπου πολλοί αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπους ζήτησαν την επιβολή κυρώσεων και μίλησαν για την ανάγκη να αλλάξει το καθεστώς. Παρά τις φήμες για πολεμικές προετοιμασίες των Αμερικανών, δεν επίκειται σύγκρουση. Αν όμως δεν επιτευχθεί κάποια συμφωνία;
Πρώτα απ' όλα, πρέπει να καταλάβουμε γιατί η ιρανική κυβέρνηση επιμένει στον εμπλουτισμό ουρανίου. Οι Ιρανοί διαισθάνονται ότι μπορούν να γίνουν ένας (αν όχι Ο) περιφερειακός πρωταγωνιστής στη Μέση Ανατολή. Η ιρανική ηγεσία θεωρεί ότι η απόκτηση πυρηνικών όπλων αποτελεί τη μοναδική εγγύηση ασφαλείας σε μια ταραγμένη και ασταθή γειτονιά. Εκτός από το θέμα της ασφάλειας, όμως, υπάρχει και ένας οικονομικός παράγων. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, μέχρι το 2018 ο πληθυσμός της χώρας θα έχει ξεπεράσει τα 100 εκατομμύρια, τα δύο τρίτα των οποίων θα είναι κάτω των 30 ετών.
Για να ικανοποιήσει τις ενεργειακές ανάγκες αυτού του πληθυσμού, και να εξασφαλίσει τη συνεχιζόμενη ανάπτυξή του, το Ιράν χρειάζεται πηγές ενέργειας πέρα από το πετρέλαιο. Με ή χωρίς πυρηνικά όπλα, έχει ανάγκη την πυρηνική ενέργεια.
Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι το Ιράν, περικυκλωμένο από αμερικανικές δυνάμεις στο Ιράκ, το Αφγανιστάν και τον Κόλπο, αισθάνεται να απειλείται από την Αμερική. Η αίσθηση σύγκρουσης και παράνοιας που ξεκίνησε με την ιρανική επανάσταση του 1979 δεν έχει υποχωρήσει. Οι ηγέτες της χώρας δίνουν έτσι έμφαση στο σχεδιασμό της ασφάλειάς τους, αντί να επιδιώκουν ένα μαλαισιανό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης. Την ίδια ώρα, όμως, έχουν απέναντί τους έναν πληθυσμό που ενδιαφέρεται για την οικονομική του πρόοδο και τη βελτίωση της καθημερινής του ζωής. Αυτό απαιτεί έναν εξωτερικό εχθρό - τις Ηνωμένες Πολιτείες. Χωρίς αυτόν, τόσο η κυβέρνηση όσο και η ιδεολογία της επανάστασης θα απειληθούν σοβαρά.
Το τρίτο πρόβλημα αφορά την επόμενη ημέρα. Η πραγματική δημοκρατία είναι κάτι περισσότερο από εκλογές. Είναι μια κοινωνία των πολιτών και ένα σύνολο θεσμών που στηρίζεται στο κράτος του νόμου και, κατά προτίμηση, τις ελεύθερες αγορές. Είναι δυνατή η δημοκρατία σε μια χώρα σαν το Ιράν, όπου το 90% της βιομηχανικής δραστηριότητας ελέγχεται από το κράτος; Η δημοκρατία απαιτεί ένα χώρο μεταξύ του κράτους και της κοινωνίας και αυτός ο χώρος λείπει σε όλη τη Μέση Ανατολή.
Η αναγνώριση αυτών των στοιχείων απαιτεί μια λύση, που μπορεί να αναζητηθεί στο περίφημο ανακοινωθέν της Σανγκάης που είχαν υπογράψει ο Νίξον και ο κινέζος πρωθυπουργός Τσου εν Λάι. Το ανακοινωθέν εκείνο αναγνώριζε την ύπαρξη ουσιαστικών διαφορών ανάμεσα στα κοινωνικά συστήματα και την εξωτερική πολιτική των δύο χωρών. Παρά τις διαφορές αυτές, όμως, οι δύο πλευρές συμφώνησαν να οικοδομήσουν τις σχέσεις τους με βάση τον σεβασμό της εθνικής ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας, τη μη επίθεση μεταξύ των κρατών, τη μη παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων κρατών, την ισότητα και την ειρηνική συνύπαρξη.
Αυτό δεν σημαίνει ότι ο πρόεδρος Μπους πρέπει να σπεύσει να επισκεφθεί την Τεχεράνη, καταλήγει ο Μαχμούντ Σαριολγκαλάμ. Η Ουάσινγκτον πρέπει να συνειδητοποιήσει όμως ότι το καθεστώς μπορεί να αλλάξει μόνο από μέσα. Η ευημερία και η αίσθηση εσωτερικής ασφάλειας θα οδηγήσουν μοιραία σε μια νέα γενιά ηγετών. Οσο για την τεχνολογία του εμπλουτισμού ουρανίου, η Τεχεράνη την έχει ήδη κατακτήσει. Μια καλή διπλωματία μπορεί να την περιορίσει σε ένα πιλοτικό επιστημονικό πρόγραμμα, ικανό να παράγει πυρηνικά καύσιμα, αλλά όχι και πυρηνικά όπλα. Για τη δική τους ασφάλεια, οι ηγέτες του Ιράν είναι υποχρεωμένοι να δεχθούν μια τέτοια λύση. Σε κάθε περίπτωση, η ένταση θα συνεχιστεί: την έχουν κι αυτήν ανάγκη.
* Στη φωτογραφία ο πρόεδρος του Ιράν Μαχμούντ Αχμαντινεζάντ.
Πηγή: Newsweek, AΠΕ-ΜΠΕ