«Εχετε εναέριο χώρο 10 ναυτικά μίλια και θαλάσσιο 6. Δηλαδή άμα κολυμπώ στα εφτά το σώμα μου θα 'ναι στα διεθνή ύδατα και το κεφάλι μου στον εθνικό εναέριο χώρο σας;» «Ακυρο και άνευ περιεχομένου» (null and void) θεωρείται από την Αθήνα το σχετικό με την αυριανή τουρκική άσκηση έρευνας και διάσωσης, NOTAM, δήλωσε ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών, Γιώργος Κουμουτσάκος http://www.naftemporiki.gr/news/static/06/05/09/1185814.htm .
Ποιο είναι το ισχύον νομικό καθεστώς στο Αιγαίο;
Με την υπογραφή της Σύμβασης του Σικάγου περί Διεθνούς Πολιτικής Αεροπορίας τον Δεκέμβριο του 1944, ιδρύθηκε ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) και ετέθησαν τα όρια των «περιοχών ευθύνης για τον έλεγχο του εναερίου χώρου» από τις χώρες-μέλη του. Οι περιοχές αυτές στα αγγλικά ονομάζονται Flight Information Regions, εξ ου και ο όρος FIR. Το FIR Αθηνών οριοθετήθηκε σε διαδοχικές συνδιασκέψεις αεροναυτιλίας της Ευρώπης το 1950, 1952 και 1958. Σε αυτές συμμετείχε και η Τουρκία και αποδέχθηκε όσα είχαν αποφασιστεί για το FIR Αθηνών, το οποίο καλύπτει όλον τον ελληνικό εναέριο χώρο και διάσπαρτα τμήματα του διεθνούς εναέριου χώρου. Σύμφωνα με τους κανονισμούς του ICAO, η Ελλάδα απαιτεί για λόγους ασφαλείας των πολιτικών πτήσεων την υποβολή σχεδίων πτήσεως από όλα τα αεροσκάφη που εισέρχονται στο FIR Αθηνών. H Ελληνική Πολεμική Αεροπορία αναχαιτίζει για λόγους αναγνώρισης αγνώστων ιχνών αεροσκαφών, σύμφωνα με τις διατάξεις του ICAO, κάθε αεροσκάφος ξένης εθνικότητας που εισέρχεται στο FIR Αθηνών χωρίς υποβολή σχεδίου πτήσεως.
H ελληνική περιοχή έρευνας και διάσωσης σε περίπτωση αεροπορικού ατυχήματος, έχει καθορισθεί κατόπιν περιοχικής συμφωνίας στο πλαίσιο του ICAO (1952) και συμπίπτει με το FIR Αθηνών.
Η Ελλάδα κατά την υπογραφή της Σύμβασης του Αμβούργου του 1979 δήλωσε ότι η περιοχή ευθύνης της για τη ναυτική έρευνα και διάσωση συνέπιπτε με το FIR Αθηνών. Κατά την επικύρωση της προαναφερόμενης Σύμβασης το 1989, η χώρα μας επανέλαβε στο πλαίσιο του Διεθνούς Οργανισμού Ναυτιλίας (International Maritime Organization-IMO) ότι η ελληνική περιοχή ευθύνης για θαλάσσια ατυχήματα αντιστοιχεί στο FIR Αθηνών.
Η Τουρκία, αντιτασσόμενη στην ελληνική δήλωση, κατά τη διάρκεια σύσκεψης της υποεπιτροπής του ΙΜΟ για θέματα ασφάλειας της ναυσιπλοΐας, δήλωσε από πλευράς της ότι οι περιοχές ευθύνης για ναυτική έρευνα και διάσωση στην ανοιχτή θάλασσα πρέπει να οριοθετούνται με συμφωνία των ενδιαφερομένων παράκτιων κρατών και ταυτόχρονα κατέθεσε χάρτη με το Αιγαίο διαμοιρασμένο, ως ενδεικτικό των ορίων των επιχειρησιακών δυνατοτήτων των τουρκικών υπηρεσιών. Η τουρκική δήλωση απερρίφθη από την Ελλάδα.
Επιπλέον, η Τουρκία με τον Κανονισμό 88/1988 οριοθέτησε περιοχή ευθύνης της για παροχή υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης σε κινδυνεύοντα «αεροπορικά και θαλάσσια μέσα», η οποία περιλαμβάνει τμήμα του FIR Αθηνών μέχρι το μέσο περίπου του Αιγαίου, εγκλωβίζοντας μεγάλο τμήμα της ελληνικής επικράτειας εντός της τουρκικής περιοχής έρευνας και διάσωσης και αγνοώντας ότι οι περιοχές αεροπορικής έρευνας και διάσωσης απαιτούν απόφαση των αρμοδίων οργάνων του ICAO.
Εθνικός εναέριος χώρος και χωρικά ύδατα
Η διάβαση της γραμμής των συνόρων ή του εθνικού εναέριου χώρου των 10 ν.μ. χωρίς άδεια ορίζεται ως παραβίαση του εθνικού εναέριου χώρου.
Η Τουρκία κατά συστηματικό τρόπο απομονώνει το Αρθρο 3 της Σύμβασης του Σικάγου που αναφέρει ότι η απαγόρευση αυτή δεν αφορά κρατικά αεροσκάφη και υποστηρίζει ότι τα μαχητικά της, ως κρατικά αεροσκάφη, μπορούν να πετούν χωρίς σχέδιο πτήσεως στον διεθνή εναέριο χώρο. Οι κανόνες του ICAO χρησιμοποιούνται και εφαρμόζονται σε πολλές αεροπορικές ασκήσεις του ΝΑΤΟ, τα αεροσκάφη του οποίου σε περίοδο ασκήσεων οφείλουν να υποβάλλουν σχέδια πτήσεως.
Σύμφωνα με τα Αρθρα 1 και 2 της Σύμβασης του Σικάγου, ο εθνικός εναέριος χώρος ενός κράτους είναι αυτός που εκτείνεται πάνω από το χερσαίο έδαφός του και τα χωρικά του ύδατα (αιγιαλίτιδα ζώνη). Το εύρος των χωρικών υδάτων ενός παράκτιου κράτους διέπεται από το Αρθρο 3 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982), το οποίο προβλέπει ότι «κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίσει το εύρος της χωρικής του θάλασσας. Το εύρος αυτό δεν υπερβαίνει τα 12 ναυτικά μίλια».
H Ελλάδα έχει δύο αιγιαλίτιδες ζώνες: η μία εξ αυτών έχει έκταση 6 ναυτικών μιλίων και είναι γενικής εφαρμογής. Καθορίστηκε με τον A.N. 230 του 1936 και με βάση αυτή έχει οριστεί η «χωρική θάλασσα» 6 ν.μ., η οποία μετρείται από τη χαμηλότερη ρηχία κατά τη διαδρομή της φυσικής ακτογραμμής των ακτών του ηπειρωτικού εδάφους αλλά και των νησιών και των βράχων.
H δεύτερη είναι ειδικής εφαρμογής και το εύρος της καθορίστηκε στα 10 ν.μ., με το Προεδρικό Διάταγμα 6/18 Σεπτεμβρίου 1931, για τους σκοπούς της Αεροπορίας και της Αστυνομίας. H Ελλάδα απέφυγε εκείνη την εποχή να ορίσει μια ζώνη χωρικών υδάτων 10 ν.μ. γενικής εφαρμογής, για λόγους διευκόλυνσης της ναυσιπλοΐας. Ωστόσο με βάση αυτή την αιγιαλίτιδα ζώνη των 10 ν.μ. και κατ' απόλυτη εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου ορίζεται ο ελληνικός εναέριος χώρος. H χωρική θάλασσα των 6 ν.μ. και ο εθνικός εναέριος χώρος των 10 ν.μ. αποτελούν περιοχές «εθνικής κυριαρχίας».
Aξίζει να σημειωθεί ότι η Τουρκία ενώ μέχρι το 1975 και για 44 συνεχή έτη ανεγνώριζε και σεβόταν τη ρύθμιση αυτή των 10 ν.μ., έκτοτε προβάλλει αμφισβητήσεις της, προβαίνοντας σε συνεχείς παραβιάσεις του Ελληνικού Εναέριου Χώρου. Μάλιστα, σχηματισμοί Τουρκικών μαχητικών, συχνότατα οπλισμένων, όχι μόνο παραβιάζουν το αμφισβητούμενο πλέον από την Τουρκία τμήμα του ελληνικού εναερίου χώρου μεταξύ 10 και 6 ν.μ., αλλά διεισδύουν σε μεγάλο βάθος, και πέραν των 6 ν.μ., εντός δηλαδή του τμήματος του ελληνικού εναερίου χώρου που η Τουρκία αναγνωρίζει, ενώ συχνά σημειώνονται υπερπτήσεις του εδάφους των ελληνικών νήσων.
K.T.