Η αγροτική δραστηριότητα έχει χαρακτηριστεί ως η μεγαλύτερη παγκόσμια βιομηχανία, με ιδιαίτερα ισχυρό οικονομικό και κοινωνικό αποτύπωμα. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η σημασία της γεωργίας είναι ιδιαίτερα υψηλή καθώς αποτελεί κύρια πηγή της οικονομικής ανάπτυξης και της επισιτιστικής ασφάλειας, ενώ ταυτόχρονα θεωρείται από τις πιο αποτελεσματικές προσεγγίσεις στην κατεύθυνση της μείωσης της φτώχειας, συγκριτικά με το μη γεωργικό Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ).
Της Δανάης Αλεξάκη
[email protected]
Η αγροτική δραστηριότητα έχει χαρακτηριστεί ως η μεγαλύτερη παγκόσμια βιομηχανία, με ιδιαίτερα ισχυρό οικονομικό και κοινωνικό αποτύπωμα. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η σημασία της γεωργίας είναι ιδιαίτερα υψηλή καθώς αποτελεί κύρια πηγή της οικονομικής ανάπτυξης και της επισιτιστικής ασφάλειας, ενώ ταυτόχρονα θεωρείται από τις πιο αποτελεσματικές προσεγγίσεις στην κατεύθυνση της μείωσης της φτώχειας, συγκριτικά με το μη γεωργικό Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στην Αφρική περίπου 30% έως 40% του ΑΕΠ οφείλεται σε γεωργία και σχεδόν το 60% του συνόλου των εσόδων από τις εξαγωγές.
Στις αναπτυγμένες χώρες, μολονότι η συμμετοχή της γεωργικής δραστηριότητας στο ΑΕΠ βαίνει μειούμενη με γνώμονα ότι δίνεται έμφαση στον δευτερογενή και τον τριτογενή τομέα, τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται πολύ το πεδίο της αειφόρου γεωργίας (sustainable agriculture) που αφορά το σύστημα επιχειρηματικής παραγωγής γεωργικών προϊόντων που λαμβάνει υπόψη του και κοινωνικοοικονομικές παραμέτρους.
Παράλληλα, υπό το πρίσμα της συνεχιζόμενης αύξησης του πληθυσμού, οι εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) αναφέρουν ότι προκειμένου να εξασφαλιστεί επισιτιστική επάρκεια πρέπει να υπάρξει μια σημαντική παγκόσμια «μεταμόρφωση» προκειμένου η παραγωγή τροφίμων να αυξηθεί κατά 70% έως το 2050.
Η βελτίωση της παραγωγικότητας του γεωργικού τομέα αποτελεί επομένως βασικό στόχο τόσο για αναπτυσσόμενες όσο και για αναπτυγμένες χώρες.
Το στοίχημα, ωστόσο, δεν είναι εύκολο καθώς η αγροτική δραστηριότητα βρίσκεται πάντα αντιμέτωπη με δυνητικούς μη προβλέψιμους φυσικούς κινδύνους.
Τα δυσμενή καιρικά φαινόμενα και εν γένει η κλιματική αλλαγή είναι ο πρωταρχικός λόγος απώλειας καλλιέργειας. Σε περιπτώσεις δε ακραίων γεγονότων, όπως ξηρασία και πλημμύρες, οι παραγωγοί αντιμετωπίζουν την προοπτική ολικής καταστροφής, με τον αντίκτυπο των ζημιών να ξεπερνά μία ή δύο ή και περισσότερες καλλιεργητικές περιόδους.
Την εικόνα επιβαρύνουν επίσης: το συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον σε επίπεδο αλυσίδας εφοδιασμού αγροτικών προϊόντων, οι αναπροσαρμογές των τιμών παραγωγού λόγω της μεταβολής της διάρθρωσης της αγοράς, η ύφεση που πλήττει ορισμένες οικονομίες και τον άμεσο και έμμεσο αντίκτυπο αυτής στον πρωτογενή τομέα.
Η αγροτική ασφάλιση έρχεται να συνδράμει στην προσπάθεια βελτίωσης της παραγωγικότητας της γεωργίας, βοηθώντας τους παραγωγούς να θωρακιστούν συμβάλλοντας κυρίως στον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών. Και αυτό γιατί η διαχείριση των αγροτικών κινδύνων αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της εξασφάλισης μακροπρόθεσμης σταθερότητας και της ανάπτυξης του γεωργικού τομέα.
«Η αγροτική ασφάλιση είναι ένα από τα κυριότερα οικονομικά εργαλεία διαχείρισης των αγροτικών κινδύνων η οποία ενισχύει την ευημερία του αγροτικού τομέα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση και εκτός αυτής λειτουργούν κλασικά ασφαλιστικά σχήματα, με εξαίρεση την Ελλάδα όπου η αγροτική ασφάλιση είναι επί το πλείστον δημόσια και υποχρεωτική, ανάλογα με την πολιτική που ασκεί κάθε χώρα κάτω από την ομπρέλα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής» αναφέρει μιλώντας στη «Ν» η επικεφαλής Αγροτικών Ασφαλίσεων & Bancassurance του Ομίλου INTERAMERICAN Έφη Κοκορέλη.
Στην Ελλάδα, ο πρωτογενής τομέας κατέχει ουσιαστικό ρόλο στην εγχώρια οικονομία, τον οποίο, μάλιστα, καλείται στη μεταμνημονιακή περίοδο να τον ενισχύσει συμβάλλοντας καθοριστικά στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Βασική παράμετρο προς αυτή την κατεύθυνση αποτελεί ο μετασχηματισμός του μοντέλου λειτουργίας του κλάδου σε αυτό της αγροδιατροφικής επιχειρηματικότητας, γεγονός που έχει αναγνωριστεί τόσο από την πολιτεία όσο και από τους ίδιους τους παραγωγούς.
Η προοπτική ανάπτυξης των αγροτικών ασφαλίσεων εξαρτάται από την ταχύτητα εκσυγχρονισμού των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και τη συμμετοχή του κράτους σε κοινή προσπάθεια ασφάλισης, όπως γίνεται σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη. Η επιδότηση του ασφαλίστρου και η αντασφαλιστική προστασία αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για τη διεύρυνση των αγροτικών ασφαλίσεων.
«Η έννοια της βιομηχανοποιημένης γεωργίας μπορεί να ακούγεται ίσως αδόκιμος προσδιορισμός, πλην όμως ο κάθε σύγχρονος Έλληνας αγρότης αποτελεί ίσως μια τέτοια “βιομηχανικής έντασης παραγωγής” μονάδα. Πέραν των νέων τεχνολογιών και μεθόδων, νέες καλλιέργειες σε αγροτικά προϊόντα, άγνωστα μόλις την περασμένη δεκαετία, αλλάζουν την εικόνα του αγροτικού τομέα στην Ελλάδα οδηγώντας τον με ασφάλεια και όραμα ανάπτυξης στον 21ο αιώνα. Ασφάλεια, βεβαίως, η οποία πέραν της αδιαμφισβήτητα σημαντικότατης συνδρομής της Πολιτείας μέσω του ΕΛΓΑ και των κοινοτικών και εγχωρίων αναπτυξιακών προγραμμάτων χρειάζεται και τη συνδρομή τις ιδιωτικής ασφάλισης» αναφέρει μιλώντας στη «Ν» ο κ. Νίκος Σπυράτος, διευθυντής Ανάληψης Κινδύνων Ασφαλίσεων Ζημιών της ERGO Ασφαλιστικής.
Η εγχώρια ασφάλιση της γεωργικής παραγωγής ξεκινάει το 1963 από τον Οργανισμό Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΟΓΑ), ενώ το 1988 ιδρύεται ο Οργανισμός Ελληνικών Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΕΛΓΑ) ο οποίος αποτελεί μέχρι σήμερα τον κεντρικό φορέα ασφαλιστικής κάλυψης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στη χώρα, με βασική επιδίωξή του τη στήριξη του γεωργικού εισοδήματος των ασφαλισμένων του. Σημαντική παρουσία στις αγροτασφαλίσεις στην Ελλάδα έχει από το 1980 η Αγροτική Ασφαλιστική η οποία επικεντρώνει το χαρτοφυλάκιό της στις ασφαλίσεις φυτικού και ζωικού κεφαλαίου.
Σε ό,τι αφορά τη σημερινή εικόνα «η ασφαλιστική αγορά δεν έχει μεγάλη παρουσία στον συγκεκριμένο χώρο (σ.σ. αγροτικές ασφαλίσεις) ο οποίος αντιπροσωπεύει σε επίπεδο ασφαλίστρων σημαντικά κάτω του 1% της ελληνικής ασφαλιστικής παραγωγής» αναφέρει ο κ. Σπυράτος, συμπληρώνοντας παράλληλα ότι «ο εγχώριος αγροτικός τομέας απασχολεί περί το 13% του ενεργού εργατικού δυναμικού στην Ελλάδα και η σημασία του ενισχύεται από τις έμμεσες επιπτώσεις που έχει στη βιώσιμη αγροτική και περιβαλλοντική ανάπτυξη, καθώς και σε άλλους τομείς όπως η μεταποίηση τροφίμων και ο τουρισμός. Η συμμετοχή του αγροτικού τομέα στο ΑΕΠ είναι περίπου 3,5%, όταν όμως αντιστοίχως το 1995 ήταν 10%. Παρά τη σημαντική συμβολή του αγροτικού τομέα στην ελληνική οικονομία, οι διαφορές μεταξύ Ελλάδος και Ε.Ε.-25 είναι εμφανείς. Συγκεκριμένα, η Ελλάδα συνεισφέρει λιγότερο από 3% στο ΑΕΠ του αγροτικού τομέα της Ε.Ε.-25, ένα ποσοστό χαμηλό συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία, με συνεισφορά πάνω από 19% ή άλλες μεσογειακές χώρες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, οι οποίες συνεισφέρουν 15% και 12,2% αντίστοιχα, στοιχεία το οποία καταδεικνύουν τα περαιτέρω περιθώρια ανάπτυξης που υπάρχουν και μπορεί να διεκδικήσει η ιδιωτική ασφάλιση στον συγκεκριμένο χώρο, όταν μάλιστα πολύ λίγες ασφαλιστικές εταιρείες στην Ελλάδα ασκούν τον συγκεκριμένο κλάδο ασφάλισης».
Ερωτηθείς να σχολιάσει τις προκλήσεις με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπες οι εταιρείες που εισέρχονται στο κομμάτι των αγροτικών ασφαλίσεων, ο κ. Σπυράτος επισημαίνει ότι «η βασική πρόκληση είναι η εξειδίκευση και η υποδομή την οποία απαιτεί η άσκηση του κλάδου και η δυστοκία κάποιου νέου παίχτη να επενδύσει σε αυτή όταν η υφιστάμενη παραγωγή του κλάδου ενδεχομένως δεν τη δικαιολογεί. Επίσης στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται πολλές ασφαλιστικές εταιρείες θυγατρικές ξένων εταιρειών οι οποίες δεν ασκούν τον κλάδο σε επίπεδο μητρικής εταιρείας, κάτι το οποίο αποτελεί σαφέστατα σημαντικό εμπόδιο στην απαιτούμενη έγκριση για την άσκηση του κλάδου στην Ελλάδα. Τα guidelines αρκετών θυγατρικών ξένων εταιρειών δεν περιλαμβάνουν τον Κλάδο Αγροτικών Ασφαλίσεων, εμποδίζοντας συνακόλουθα την άσκησή του, όχι λόγω κακών αποτελεσμάτων ή προσδοκιών, αλλά απλά γιατί δεν τον ασκούν οι μητρικές εταιρείες. Η λειτουργία του ΕΛΓΑ, ανεξαρτήτως της αδιαμφισβήτητα μεγάλης σημασίας της, μειώνει επίσης την ασφαλιστέα ύλη αφήνοντας συμπληρωματικό και επομένως μικρό πεδίο δράσης στην ασφαλιστική αγορά, περιορίζοντας συνακόλουθα το ενδεχόμενο ενδιαφέρον νέων παιχτών».
Από την πλευρά της η κ. Κοκορέλη εξηγεί ότι «η αγροτική ασφάλιση είναι ειδική κατηγορία ασφάλισης περιουσίας ή/και απώλεια εισοδήματος. Μια τεχνικά δύσκολη ασφαλιστική δραστηριότητα με χαρακτηριστικά και πολυπλοκότητα τα οποία την κατατάσσουν σε ειδική κατηγορία ασφαλίσεων, με ιδιαιτερότητες αν όχι δυσκολίες κατά την αποδοχή της κάλυψης του εκάστοτε αγροτικού κινδύνου από τις ασφαλιστικές εταιρείες, από τις οποίες απαιτείται συνεχής τεχνική κατάρτιση και εξειδίκευση σε όλα τα επίπεδα διαχείρισης: underwriter, εκτιμητή ασφάλισης, διακανονιστή ζημίων, αντασφαλιστών και ανάπτυξης προϊόντων. Γι’ αυτό κάθε αγροτικό ασφαλιστικό προϊόν θα πρέπει να είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να είναι κατάλληλο για τον συγκεκριμένο υποτομέα του αγροτικού κόσμου».
Όσον αφορά τις προοπτικές ανάπτυξης των αγροτικών ασφαλίσεων, ο κ. Σπυράτος εκτιμά ότι «σαφέστατα υπάρχουν, καθότι η οικονομική ανάπτυξη του αγροτικού τομέα στην Ελλάδα είναι μια αναγκαιότητα η οποία συνδέεται και με τη διατήρηση του αγροτικού πληθυσμού στην ύπαιθρο, με τη δημιουργία θέσεων εργασίας και ενός ευρέως φάσματος οικονομικών δραστηριοτήτων σε αγροτικές, ορεινές και νησιωτικές περιοχές, η οποία σε συνδυασμό με την ενίσχυση της εκπαίδευσης και τη δημιουργία συνεχούς ροής γνώσης και πληροφορίας στους απασχολούμενους και ιδιαίτερα στους νέους αγρότες θα καταστήσει δυνατή την επίτευξη του παραπάνω στόχου».
Σε παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Orbis Research, το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς ασφάλισης γεωργικών προϊόντων αναμένεται να αυξηθεί σε 2,8% κατά την περίοδο μεταξύ 2017 και 2025 (Global Agriculture Insurance Market, 2017-2025). Αυτό αποδίδεται στο γεγονός ότι η κρατική στήριξη αυξήθηκε με τη μορφή επιδοτήσεων καθώς και στην αυξανόμενη ζήτηση για αντασφάλιση. Ταυτόχρονα η έρευνα επισημαίνει ότι η αυξανόμενη ανάγκη επισιτιστικής ασφάλειας αναμένεται να αυξήσει τη ζήτηση για ασφαλιστήρια συμβόλαια. Επίσης, οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ενισχύουν την περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς γεωργικής ασφάλισης, ενώ και η άνοδος των τιμών των βασικών αγροτικών προϊόντων ενισχύει την ανάπτυξη της γεωργικής αγοράς. Σύμφωνα με τους αναλυτές της Orbis Research «xώρες όπως η Ινδία, η Κίνα και η Βραζιλία πραγματοποίησαν σημαντική επένδυση στον τομέα της γεωργίας τις τελευταίες δεκαετίες. Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες αποτελούν μια σημαντική ευκαιρία για ανάπτυξη, με σημαντικές επενδύσεις που πραγματοποιούνται από τους τοπικούς φορείς για την παροχή ασφάλισης έναντι ενδεχόμενου κινδύνου για απώλειας καλλιέργειας».
Εταιρείες - προγράμματα
Η διατήρηση του θεσμού της υποχρεωτικής ασφάλισης και του κοινωνικού χαρακτήρα του ΕΛΓΑ, παρέχει οικονομική και ηθική στήριξη στους πληττόμενους από ακραία καιρικά φαινόμενα παραγωγούς και αυτό αποτελεί σημαντικό παράγοντα διατήρησης της αγροτικής δραστηριότητας. Ταυτόχρονα, όμως, ένα πιο διευρυμένο πλαίσιο γεωργοασφαλίσεων επιτρέπει την ανάπτυξη νέων ασφαλιστικών προϊόντων, απαραίτητων για τη λειτουργία και ανάπτυξη των δυναμικών γεωργικών επιχειρήσεων και την αξιοποίηση μηχανισμών και μέσων διαχείρισης νέων κινδύνων, όπως οι κίνδυνοι των αγορών από τις διακυμάνσεις των τιμών, που σταδιακά με τη μείωση των ενισχύσεων θα είναι καθοριστικής σημασίας και υπαίτιοι σοβαρών κρίσεων στην αγροτική οικονομία.
Σε αυτό το πλαίσιο, ενδεικτικά αναφέρονται δύο εταιρείες που διαθέτουν ενεργά χαρτοφυλάκια αγροτικών ασφαλίσεων στην εγχώρια αγορά: η ERGO Ασφαλιστική και η Interamerican.
Συνεχίζοντας την καταξιωμένη πορεία της Αγροτικής Ασφαλιστικής στον συγκεκριμένο χώρο, η ERGO Ασφαλιστική παρέχει προγράμματα ασφάλισης στους αγρότες τόσο για την υπαίθρια παραγωγή όσο και για τα θερμοκήπια, παρέχοντας συμπληρωματικά του ΕΛΓΑ, όπου προβλέπεται, κάλυψη έναντι των κινδύνων παγετού, χαλαζιού, ανεμοθύελλας, πλημμύρας, καύσωνα, χιονιού, θάλασσας, υπερβολικών ή ακραίων βροχοπτώσεων και αγρίων ζώων καθώς και πυρκαγιά ή θάνατο από ατύχημα του αγρότη. Επίσης πέρα της φυτικής παραγωγής διαθέτει εξειδικευμένες ασφαλιστικές προτάσεις για το ζωικό κεφάλαιο (βοοτροφικές, χοιροτροφικές, αιγοπροβατικές ή πτηνοτροφικές μονάδες) καθώς και για τις ιχθυοκαλλιέργειες παρέχοντας ασφαλιστικές προσεγγίσεις ικανές να καλύψουν εξίσου τις μικρές και τις μεγάλες παραγωγικές μονάδες. Το βάρος του ονόματος της Αγροτικής Ασφαλιστικής, αλλά και η εμπειρία των στελεχών της αποτέλεσαν σημαντικό παράγοντα στην απόφαση του Ομίλου ERGO να προβεί στη συγκεκριμένη επένδυση και η περαιτέρω ανάπτυξη του Κλάδου Αγροτικών Ασφαλίσεων είναι στις διαρκείς επιδιώξεις της εταιρείας με στόχο την εδραίωσή της σε ηγέτη στον χώρο των Αγροτικών Ασφαλίσεων.
Αντίστοιχα, η Interamerican έχει στο DNA της την καινοτομία και στις αγροτικές ασφαλίσεις λόγω της μητρικής εταιρείας Αchmea η οποία διαθέτει αγροτικές συνεταιριστικές ρίζες πάνω από 200 χρόνια, από το 1811, με σημαντική εμπειρία και τεχνογνωσία στις αγροτικές ασφάλειες και η οποία δίνει μεγάλη έμφαση στη διαχείριση και πρόληψη των επιχειρηματικών αγροτικών κινδύνων.
Η Interamerican ξεκίνησε το 2016 τη διάθεση ασφαλιστικών προϊόντων για τους αγρότες και τον τομέα πρωτογενούς παραγωγής. Το οικονομικό-ασφαλιστικό εργαλείο που προτείνει η εταιρεία στον αγροτικό κόσμο της χώρας, αφορά την προστασία των κτηρίων, του εξοπλισμού της φυτικής παραγωγής και της αλυσίδας στην παραγωγική διαδικασία. Ειδικότερα όσον αφορά την ασφάλιση της φυτικής παραγωγής, αυτή παρέχεται είτε ως κάλυψη φυτικής παραγωγής θερμοκηπίου είτε υπαίθριων καλλιεργειών για σειρά κινδύνων, εξειδικευμένων για την κάθε κατηγορία. Παράλληλα, η εταιρεία αναπτύσσει από φέτος τον Απρίλιο την ασφαλιστική δραστηριότητά της στον πρωτογενή τομέα με τη δημιουργία του νέου προϊόντος «Ασφάλιση Ζωικού Κεφαλαίου», ενώ σε επόμενη φάση θα επεκτείνει τις παρεχόμενες καλύψεις και σε άλλους κινδύνους που αφορούν τις αγροτικές μονάδες. Το πακέτο κάθε ασφαλιστικού προγράμματος μπορεί να εμπλουτιστεί με ασφάλιση υγείας, ατυχήματος, σύνταξης.
Τα κυριότερα είδη ασφάλισης
Τα κυριότερα ασφαλιστικά σχήματα
Στην ευρωπαϊκή αγορά:
Στον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες: το σχήμα ασφάλισης που λειτουργεί είναι ασφάλιση απόδοσης και είναι επιδοτούμενη κατά 50% από την κυβέρνηση.
Μελέτη για τη διαχείριση κινδύνων στον αγροτικό τομέα ετοιμάζει το ΥπΑΑΤ
Την ένταξη της πράξης με τίτλο: «Μελέτη για το σχεδιασμό και την ωρίμανση μέτρων διαχείρισης κινδύνων στο γεωργικό τομέα» στο Μέτρο 20 του προγράμματος «Αγροτική Ανάπτυξη της Ελλάδας 2014-2020» με τα ακόλουθα στοιχεία: Η Πράξη συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), υπέγραψε ο γενικός γραμματέας του ΥπΑΑΤ, Χαράλαμπος Κασίμης.
Όπως αναφέρεται στην απόφαση, φυσικό αντικείμενο της πράξης είναι το εξής: «Δεδομένου ότι η μεγάλη μεταβλητότητα στο γεωργικό τομέα τον καθιστά απρόβλεπτο και ευάλωτο και ως εκ τούτου υπάρχει η ανάγκη για παροχή στους γεωργούς μέτρων, τα οποία θα εξασφαλίζουν ετοιμότητα για τις κρίσεις και θα συμβάλουν στην αύξηση της ανταγωνιστικότητάς τους στην ανοιχτή αγορά και ότι κατά την περίοδο 2014-2020 δεν υλοποιήθηκαν τα προβλεπόμενα, από τον καν. 1305/2013, σχετικά μέτρα λόγω μη ωριμότητάς τους θεωρείται αναγκαία η υλοποίηση μελέτης, η οποία θα τεκμηριώνει και θα προτείνει τα κατάλληλα (ανά τομέα) καινοτόμα εργαλεία διαχείρισης κινδύνων στη Γεωργία».
Φυσικό της αντικείμενο είναι:
Η χρονική διάρκεια υλοποίησης του φυσικού αντικειμένου της πράξης ορίζεται από 20/10/2018 έως 31/12/2019. Ημερομηνία λήξης προθεσμίας επιλεξιμότητας δαπανών ορίζεται η 31/12/2023. Η Δημόσια και Κοινοτική Συμμετοχή της πράξης προς εγγραφή στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων ανέρχεται σε 55.800 ευρώ.