Πέθανε ο Μάνος Ελευθερίου

Ο σπουδαίος Έλληνας ποιητής, στιχουργός και πεζογράφος Μάνος Ελευθερίου πέθανε το πρωί της Κυριακής, σε ηλικία 80 ετών. Πρόσφατα, είχε αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα υγείας, το οποίο ξεπέρασε, αλλά τα ξημερώματα απεβίωσε από ανακοπή καρδιάς. Τις τελευταίες ημέρες νοσηλευόταν στο νοσοκομείο «Σωτηρία», όπου και άφησε την τελευταία του πνοή. 

Η πολιτική κηδεία του θα γίνει την Τρίτη 24 Ιουλίου, στις 12 το μεσημέρι, στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών, ενώ στη συνέχεια, η σορός του θα μεταφερθεί στη Βουλγαρία για να αποτεφρωθεί, όπως ο ίδιος επιθυμούσε.

«Ο Μάνος Ελευθερίου ανήκει εδώ και πολλά χρόνια στην χορεία των μεγάλων πνευματικών μας ανθρώπων, για τους οποίους ο θάνατος είναι το πέρασμα στην αιωνιότητα που δικαιωματικώς τους αναλογεί», ανέφερε σε ανακοίνωσή του ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος.

Ο Μάνος Ελευθερίου αφήνει πολύτιμη παρακαταθήκη στον πολιτισμό με μια μακρά καριέρα δεκαετιών. Ποιητικές συλλογές, διηγήματα, μία νουβέλα, δύο μυθιστορήματα και περισσότερα από 400 τραγούδια είναι μέρος, μόνο, των έργων του. Παράλληλα, είχε εργαστεί ως αρθρογράφος, επιμελητής εκδόσεων, εικονογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός.

«Εκείνο που φοβάται κανείς είναι ο πόνος, τα μαρτύρια, τα βασανιστήρια»

Άνθρωπος δωρικός, που ζούσε με απλότητα αλλά ήταν τόσο σπουδαία τα γραπτά του, οι στίχοι, τα μυθιστορήματά του. Δεν υπάρχει Έλληνας που να μην έχει τραγουδήσει τα τραγούδια του, να μην έχει κλάψει αλλά και να μην έχει αισθανθεί περισσότερο υπέροχος άνθρωπος, αγωνιστής και ταυτόχρονα τόσο ταπεινός.

Έχοντας πλήρη γνώση του ποιος είναι και χωρίς υπερφίαλους χαρακτηρισμούς για τον εαυτό του, που έχουν πολλοί άλλοι -χωρίς τις αρετές και τα ταλέντα του, είχε πει όταν τον ρώτησαν αν θα έγραφε για τη ζωή του: «Οι ζωές των ανθρώπων που ασχολούνται με τα γράμματα και τις τέχνες έχουν ενδιαφέρον όταν είσαι σπουδαίος. Να διαβάσει κανείς  τη ζωή του Μαρσέλ Προυστ ή του Μπαλζάκ, το καταλαβαίνω. Τη ζωή τη δική μου θα διαβάσει; Τρελός είναι;»

Για τον θάνατο είχε πει: «Εμένα, ο θάνατος δεν με ενδιαφέρει, εκεί ο πέλεκυς είναι μια και καλή, μια κι έξω, σε κόβει και τελειώνεις. Εκείνο που φοβάται κανείς είναι ο πόνος, τα μαρτύρια, τα βασανιστήρια».

«Τα λόγια του παλιό κρασί…» που πάντα απολαμβάναμε και για χρόνια θα μας συντροφεύουν, μέσα από την τεράστια παρακαταθήκη που αφήνει πίσω του. Σε συνέντευξη που μας είχε παραχωρήσει, μιλώντας μας για το ποια είναι η πιο ειρηνική επαναστατική πράξη, είχε αναφέρει: «Να κάνει ο καθένας τίμια το έργο του με όσες δυνάμεις έχει. Ας αλλάξει ο καθένας τη ζωή του και θ’ αλλάξει ο κόσμος».

Ενώ στην ερώτηση: «Πότε ένας άνθρωπος παύει να εξελίσσεται;», είχε απαντήσει: «Ποτέ! Η εξέλιξη σταματά μόνο με τον θάνατο. Ακόμα και η αρρώστια είναι μια μορφή “εξέλιξης” στην ανθρώπινη περιπέτεια. Η πνευματική όμως εξέλιξη παύει από τη στιγμή που κεραυνοβοληθεί ο άνθρωπος από μια ειδική αρρώστια. Και δεν κατάλαβα ποτέ αυτή τη φρικιαστική εκδίκηση».

Από την Ερμούπολη στην Αθήνα

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ερμούπολη της Σύρου. Ο πατέρας του ήταν ναυτικός. Σε ηλικία 14 ετών ήρθε με την οικογένειά του από την Σύρο στην Αθήνα και τα πρώτα επτά χρόνια κατοίκησαν στο Χαλάνδρι. Το 1960 μετακόμισαν οικογενειακώς στο Νέο Ψυχικό. Το 1955 γνωρίστηκε με τον Άγγελο Τερζάκη,  ο οποίος τον ώθησε να παρακολουθήσει μαθήματα στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου ως ακροατής. Το 1956 γράφτηκε στο τμήμα θεάτρου της Σχολής Σταυράκου με Καθηγητές τους Χρήστο Βαχλιώτη, Γιώργο Θεοδοσιάδη και Γρηγόρη Γρηγορίου.  Το 1960, στα Ιωάννινα, όπου βρέθηκε για να εκτελέσει τη στρατιωτική του θητεία, αρχίζει να γράφει θεατρικά έργα και ποιήματα.

Το 1962, σε ηλικία μόλις 24 ετών, δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Συνοικισμός», με δικά του χρήματα, αλλά δεν είχε την αναμενόμενη επιτυχία. Την ίδια εποχή, στα Ιωάννινα έγραψε τους πρώτους του στίχους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και «Το τρένο φεύγει στις 8» που αργότερα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Τον Οκτώβριο του 1963 ξεκίνησε να εργάζεται  στο «Reader's Digest», όπου και παρέμεινε για τα επόμενα δεκαέξι χρόνια.

Στο μεταξύ, κυκλοφόρησαν τα δύο πρώτα του βιβλία με διηγήματα, «Το διευθυντήριο» (1964) και «Η σφαγή» (1965), για τα οποία γράφτηκαν εξαιρετικές κριτικές. Το 1964, έκανε την εμφάνισή του  στην ελληνική δισκογραφία. Συνεργάστηκε με τον συνθέτη Χρήστο Λεοντή καθώς και με τον Μίκη Θεοδωράκη (1967), με τον οποίο η συνεργασία διακόπηκε λόγω της δικτατορίας. Τα συγκεκριμένα τραγούδια πρωτοκυκλοφόρησαν το 1970, στο Παρίσι.

Συνεργάστηκε με τον Δήμο Μούτση («Άγιος Φεβρουάριος», 1971) και με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στον δίσκο «Θητεία», του οποίου η ηχογράφηση άρχισε τον Νοέμβριο του 1973, διακόπηκε από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τελικά κυκλοφόρησε το 1974 με την Μεταπολίτευση.   Κατά καιρούς είχε συνεργαστεί σχεδόν με όλους τους Έλληνες συνθέτες, όπως με τον συνθέτη Σταύρο Κουγιουμτζή και τον τραγουδιστή Γιώργο Νταλάρα καθώς και με τον Θανάση Γκαϊφύλλια στην «Ατέλειωτη Εκδρομή» (1975), τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Γιάννη Σπανό, τον Γιώργο Ζαμπέτα, τον Σταμάτη Κραουνάκη, τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, τον Γιώργο Χατζηνάσιο, τον Αντώνη Βαρδή και πολλούς άλλους. Παράλληλα, έγραφε και εικονογραφούσε παραμύθια για παιδιά και είχε την επιμέλεια στην έκδοση λευκωμάτων με θέμα την Σύρο.  

Την δεκαετία του ’90 αρθρογραφούσε και συγχρόνως έκανε ραδιοφωνικές εκπομπές στον Αθήνα 9,84 και στο Δεύτερο Πρόγραμμα.  Το 1994, εξέδωσε την πρώτη του νουβέλα με τίτλο «Το άγγιγμα του χρόνου». Το 2004, δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα, «Ο Καιρός των Χρυσανθέμων», για το οποίο τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2005. Το 2013, ο Μάνος Ελευθερίου βραβεύθηκε για την συνολική προσφορά του από την Ακαδημία Αθηνών.

Συλλυπητήρια μηνύματα 

Συλλυπητήρια από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας

«Ο Μάνος Ελευθερίου ανήκει, εδώ και πολλά χρόνια, στην χορεία των μεγάλων Πνευματικών μας Ανθρώπων, για τους οποίους ο θάνατος είναι το πέρασμα στην αιωνιότητα που δικαιωματικώς τους αναλογεί. Αιωνία η Μνήμη του» τονίζει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος σε ανακοίνωση για τον θάνατο του Μάνου Ελευθερίου.

Το Ποτάμι αποχαιρετά τον Μάνο Ελευθερίου

O Μάνος Ελευθερίου για όσους δεν τον ήξεραν από κοντά ήταν πολλά, πάρα πολλά: στίχοι- χιλιάδες- ποιήματα, διηγήματα, μυθιστορήματα, ραδιόφωνο, μια γλυκιά και σεμνή παρουσία. Όσοι είχαν την τύχη να τον έχουν γνωρίσει από κοντά το επιβεβαιώνουν.

Οι υπόλοιποι, όσοι τον γνωρίζαμε από τα τραγούδια που έγραψε, από τα βιβλία του, από το ραδιόφωνο, γίναμε δέκτες και της σοφίας του. Ξεκινώντας από τα τέλη της δεκαετίας του 60, ο Μάνος Ελευθερίου δεν σταμάτησε ποτέ να διαμορφώνει το ηχόχρωμα και την ποιητική της σύγχρονης Ελλάδας. Με τον δικό του σεμνό αλλά επιδραστικό τρόπο, χωρίς εκζήτηση, πάντα δεμένος στην παράδοση από την οποία δεν έπαψε ποτέ να αντλεί. Μια παράδοση που την κουβαλούσε από τα νεανικά του χρόνια στη Σύρο και που δεν έπαψε ποτέ να ανανεώνει. Δεν είναι εύκολο να χωρέσει η προσφορά του σε λέξεις, ίσως γιατί είναι αδιόρατη: δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς για έναν άνθρωπο που με τα γραπτά του και τους στίχους του σε έκανε να νιώθεις οικείος του. Θα μας λείψει για πολλά, ίσως περισσότερο για αυτό.

Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένειά του.

Τα συλλυπητήρια του Γιώργου Καμίνη

Άνθρωποι με έργο σαν αυτό που αφήνει πίσω του ο Μάνος Ελευθερίου δεν πεθαίνουν, υπογραμμίζει στο συλλυπητήριο μήνυμα του για τον θάνατο του Μάνου Ελευθερίου ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης.

«Θα διαβάζονται και θα τραγουδιούνται πάντα», προσθέτει γιατί «η δύναμη των λέξεων και των συναισθημάτων που αναδύεται από το έργο του Μάνου Ελευθερίου, δίνει ξεχωριστή υπόσταση στις μεγάλες έννοιες και ιδέες που σε όλη τη ζωή του, με πίστη, πρέσβευε». «Σήμερα, όμως, αποχαιρετούμε και έναν πολύτιμο συνεργάτη», τονίζει ο δήμαρχος Αθηναίων, «Έναν άνθρωπο που, για 22 χρόνια και έως την τελευταία ώρα, τίμησε τον “Αθήνα 984” και μοιράστηκε με τους ακροατές του τις σκέψεις του. Μάνο, σε ευχαριστούμε».

Ανδρέας Λοβέρδος

«Ο Μάνος Ελευθερίου έγραφε για  όσους “με τους αθάνατους είχαν λογαριασμούς”. Χωρίς ίσως να είχε επίγνωση πως η τελευτή του έκανε τον ίδιο αθάνατο στη συλλογική μνήμη διαδοχικών γενεών. Με τιμή και συγκίνηση αποχαιρετούμε τον Δάσκαλο Μάνο Ελευθερίου, ευπατρίδη της Τέχνης και της ζωής, αγωνιστή της Δημοκρατίας και φανατικό αντίπαλο της ανελευθερίας, από όπου αυτή και αν προέρχεται», αναφέρεται στη συλλυπητήρια δήλωση του Ανδρέα Λοβέρδου, Κοινοβουλευτικού Εκπροσώπου της Δημοκρατικής Συμπαράταξης.

Νίκος Παππάς

Ο υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης, Νίκος Παππάς σε ανάρτησή του στο Facebook ανέφερε στίχους του τραγουδιού «Μαλαματένια λόγια» και ορμώμενος από αυτό έγραψε: «Σώπασε ένας σπουδαίος ποιητής, ο Μάνος Ελευθερίου. Τα μαλαματένια λόγια του, πυξίδας μας».

ΚΚΕ

Ξημερώματα Κυριακής η ποίηση και το τραγούδι ορφάνεψαν. Ο Μάνος Ελευθερίου περνάει στην αιωνιότητα. Υπήρξε ένας πολυγραφότατος ποιητής, στιχουργός και πεζογράφος. Στο έργο του αποτυπώνεται η ιστορία του τόπου. Οι στίχοι του ζυμώθηκαν μαζί με το χτυποκάρδι του απλού ανθρώπου για τον έρωτα, την αγωνία της βιοπάλης και τον αγώνα για μια καλύτερη ζωή, εκεί που οι συνθήκες μετατρέπουν τον εργάτη, τον φοιτητή σε ήρωα και εντέλει σε Άνθρωπο.

Θα σε θυμόμαστε στους σταθμούς περιμένοντας το τρένο στις οκτώ, όσο θα ζούμε το άδικο από την κούνια μας, όσο η μια γενιά αφήνει μαλαματένια λόγια για την επόμενη. Το ΚΚΕ σε αποχαιρετά και εκφράζει τα βαθιά του συλλυπητήρια στους οικείους σου.

Υπουργός Πολιτισμού & Αθλητισμού Λ. Κονιόρδου

Ποιητής, πεζογράφος, στιχουργός και αρθρογράφος, διανοούμενος, καλλιτέχνης με δημόσιο λόγο και παρουσία, ο Μάνος Ελευθερίου υπήρξε εμβληματική και πολυσχιδής προσωπικότητα, η οποία σφράγησε μια σειρά από τομείς του νέου ελληνικού πολιτισμού. Ευγενής και πνευματώδης, με τον ευθύβολο λόγο του, το χιούμορ και το πνεύμα του, την αμεσότητα και την ειλικρίνειά του, ο Μάνος Ελευθερίου εξέφρασε την αλήθεια μιας ολόκληρης εποχής.  Μέσα από τους στίχους του συμπύκνωσε «τα λόγια και τα χρόνια» μιας μεταβατικής περιόδου για τη χώρα. Τα, περισσότερα από 400, τραγούδια του που έχουν μοιραστεί στα χείλη όλων μας, αποτελούν τη μεγάλη παρακαταθήκη του εκτενούς έργου του. Τα «Μαλαματένια λόγια» του μας βοήθησαν να εκφράσουμε μέσα από το τραγούδι τις πιο προσωπικές μας στιγμές: τη λύπη μας και τη χαρά μας, τη συνάντηση  με τον διπλανό μας και τη μοναξιά μας. Οι στίχοι του Ελευθερίου τραγούδησαν τη μοναχικότητα, το αστικό τοπίο μιας κοινωνίας που αλλάζει από τη Δικτατορία προς τη μεταπολίτευση, τους άδειους δρόμους και τις στριμωγμένες πόλεις, τα τοπία και τους ανθρώπους τους. Θα ήθελα να εκφράσω τα συλλυπητήριά μου στην οικογένεια και τους οικείους του. Ο τόπος μας θα τον τραγουδάει για πάντα. 

naftemporiki.gr