O περισσότερος κόσμος ξέρει πόσο επιβλαβής είναι η υπεριώδης ακτινοβολία του ηλίου για το δέρμα, αλλά λίγοι συνειδητοποιούν ότι είναι εχθρός και των ματιών, ενώ ακόμα λιγότεροι γνωρίζουν ποιοι κινδυνεύουν ιδιαίτερα από αυτήν. Υπάρχουν τρεις τύποι υπεριώδους ακτινοβολίας, οι UVA, UVB και UVC.
O περισσότερος κόσμος ξέρει πόσο επιβλαβής είναι η υπεριώδης ακτινοβολία του ηλίου για το δέρμα, αλλά λίγοι συνειδητοποιούν ότι είναι εχθρός και των ματιών, ενώ ακόμα λιγότεροι γνωρίζουν ποιοι κινδυνεύουν ιδιαίτερα από αυτήν. Υπάρχουν τρεις τύποι υπεριώδους ακτινοβολίας, οι UVA, UVB και UVC.
Όπως εξηγεί ο χειρουργός-οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School, «Η UVC απορροφάται από τη στοιβάδα του όζοντος και δεν συνιστά απειλή για την όραση (ή για το δέρμα). Η UVA και η UVB, όμως, έχουν βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες στα μάτια και την όραση», λέει.
Αν τα μάτια εκτεθούν σε τεράστιες ποσότητες της UV για μικρό χρονικό διάστημα, μπορεί να αναπτυχθεί φωτοκερατίτιδα, μία κατάσταση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το ηλιακό έγκαυμα των ματιών. Η φωτοκερατίτιδα προκαλεί κοκκίνισμα και αίσθηση ότι στο εσωτερικό των ματιών έχει μπει ξένο σώμα ή κόκκοι άμμου. Οι πάσχοντες έχουν επίσης μεγάλη ευαισθησία στο φως και δακρύζουν πάρα πολύ, ενώ συχνά νιώθουν και έντονο πόνο στα μάτια. «Η φωτοκερατίτιδα είναι η αιτία που χάνουν την όρασή τους όσοι μένουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα στα χιόνια δίχως γυαλιά ηλίου», εξηγεί παραστατικά ο δρ Κανελλόπουλος.
Στην πραγματικότητα, όσο περισσότερο διαρκεί η έκθεση των ματιών στην ηλιακή ακτινοβολία, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να αναπτυχθεί σοβαρή βλάβη τόσο στους επιφανειακούς ιστούς του ματιού (κυρίως στον κερατοειδή χιτώνα και τον κρυσταλλοειδή φακό), όσο και σε εκείνους που βρίσκονται βαθιά μέσα στα μάτια, όπως ο αμφιβληστροειδής χιτώνας.
Μακροπρόθεσμα οι βλάβες αυτές μπορεί να εκδηλωθούν με τη μορφή σοβαρών παθήσεων, όπως ο καταρράκτης, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και ο καρκίνος στα βλέφαρα ή στο εσωτερικό του ματιού (μελάνωμα αμφιβληστροειδούς).
Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι «δεν ξέρουμε πόση ακριβώς έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία απαιτείται για να προκληθούν βλάβες στα μάτια, γι’ αυτό και συνιστάται σε μικρούς και μεγάλους να μη βγαίνουν ποτέ στον ήλιο δίχως καλής ποιότητας γυαλιά ηλίου και καπέλο με φαρδύ γείσο», λέει ο δρ Κανελλόπουλος.
Για να παρέχουν επαρκή προστασία από τον ήλιο, τα γυαλιά ηλίου πρέπει να δεσμεύουν το 99-100% της UVA και της UVB, να απωθούν το 75-90% του ορατού φωτός, να έχουν φακούς με ομοιογενές χρώμα δίχως ατέλειες, και να έχουν κατά προτίμηση γκριζωπούς φακούς για να επιτρέπουν καλή αναγνώριση των χρωμάτων γύρω μας.
Τα γυαλιά αυτά καλό είναι επίσης να καλύπτουν τα μάτια και από τα πλάγια, διότι «η ηλιακή ακτινοβολία αντανακλάται στις λείες επιφάνειες, επομένως φθάνει και υπό γωνία στα μάτια», προσθέτει ο καθηγητής. Έρευνες έχουν δείξει ότι το νερό αντανακλά έως το 100% της UV, η στεγνή άμμος και το τσιμέντο έως το 25%, ενώ ακόμα και το γρασίδι αντανακλά ένα μικρό ποσοστό (κάτω από 5%).
Ειδικά όσοι συμμετέχουν σε δραστηριότητες ή σπορ που μπορεί να οδηγήσουν σε τραυματισμό των ματιών, χρειάζονται γυαλιά με φακούς από polycarbonate ή trivex, δύο συνθετικά υλικά που παρουσιάζουν μεγάλη αντοχή σε περίπτωση πρόσκρουσης.
Σύμφωνα επίσης με τον κ. Βασίλη Κοζομπόλη, καθηγητή στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, διευθυντή Οφθαλμολογικής Κλινικής Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης, προβλήματα στα μάτια με σημαντικές ενοχλήσεις προκαλούν όμως και οι αλλεργίες που λόγω της ανθοφορίας και της γύρης ειδικά τους ζεστούς μήνες του χρόνου εκδηλώνονται πιο εύκολα. Ειδικά τα άτομα που γνωρίζουν ότι εμφανίζουν αλλεργική επιπεφυκίτιδα θα πρέπει να παίρνουν τα μέτρα τους όταν πλησιάζει η συγκεκριμένη περίοδος. Ειδικά κολλύρια αλλά και αντιισταμινικά χάπια αμβλύνουν τα ασύμπτωτα.
Ο κ. Κοζομπόλης εφιστά επίσης την προσοχή στη χρήση των πισινών. Υπάρχουν μικρόβια που… κολυμπούν μαζί μας και από τα οποία μπορεί να προκληθεί μικροβιακή επιπεφυκίτιδα ή μικροβιακή κερατίτιδα. «Το χειρότερο όμως που μπορεί να συμβεί είναι η πρόκληση μόλυνσης από ένα πρωτόζωο που ονομάζεται ακανθαμοιβάδα. Αν υπάρχει η οποιαδήποτε αμυχή στον κερατοειδή τότε δημιουργείται «είσοδος» για το μικρόβιο. Το καλοκαίρι εύκολα μπορούμε να τραυματίσουμε το μάτι από σκόνη και τρίψιμο. Εδώ συνίσταται για όλους αλλά κυρίως για τα παιδιά η χρήση των γυαλιών κολύμβησης ώστε να προφυλαχτούν». Σημειώνεται ότι η μόλυνση μπορεί να καλέσει σημαντική βλάβη στο επιθήλιο του κερατοειδούς φτάνοντας ακόμη και στη νέκρωσή του, δηλαδή ακόμη και σε μείωση της όρασης.
Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει επίσης να δείχνουν εκείνοι οι οποίοι έχουν χειρουργηθεί στα μάτια, ιδιαίτερα μάλιστα όταν η επέμβαση αφορά γλαύκωμα. Οι συγκεκριμένοι, αναφέρει ο καθηγητής, ακόμη κι αν έχουν εξασφαλίσει την «άδεια» του χειρουργού έπειτα από ενάμιση μήνα από την επέμβαση να πάνε στη θάλασσα, θα πρέπει να χρησιμοποιούν τα γυαλιά ηλίου ακόμη και μέσα στο νερό. Θεωρείται απαγορευτικό τα μάτια να έρθουν σε επαφή με το νερό. Ακόμη κι αν δεν κάνουν βουτιά, αυτό δεν σημαίνει πως ένα διπλανό πλατσούρισμα δεν θα τους προκαλέσει πρόβλημα».
Προστασία με δάκρυα
Βασικό σκεύασμα στο καλοκαιρινό μας φαρμακείο αποτελούν τα τεχνητά δάκρυα. Τα υγρά αυτά μοιάζουν με τα φυσικά δάκρυα του οργανισμού μας και η χρήση τους κρίνεται απαραίτητη. Μάλιστα όσο συχνή και αν είναι η χρήση δεν υπάρχουν παρενέργειες. Ειδικά από τα τελευταίας γενιάς σκευάσματα που κυκλοφορούν σε ειδικές αμπούλες μιας χρήσης και δεν χρειάζονται συντηρητικά δεν τίθεται θέμα κατάχρησης των δακρύων αυτών. Καλό είναι λοιπόν να ξεπλένουμε τα μάτια μας μετά το κολύμπι. Επίσης απαραίτητη είναι η χρήση τους σε περιπτώσεις ξηροφθαλμίας σε κλειστούς χώρους με κλιματιστικά που επιδεινώνουν τις ενοχλήσεις. Γενικά βέβαια αν κάποιοι ερεθισμοί παραμένουν επισκεπτόμαστε οφθαλμίατρο και δεν κάνουμε χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων με δική μας πρωτοβουλία.
Κολύμπι με φακούς επαφής;
Το να πάμε στην παραλία με τους φακούς επαφής δεν είναι πρόβλημα. Το να κολυμπήσουμε όμως φορώντας τους εκτός από το να τους χάσουμε μπορεί ναι σημαίνει και τον τραυματισμό των ματιών. Ο κ. Κοζομπόλης σημειώνει ότι όταν κολυμπάει κανείς με φακούς επαφής αλλά χωρίς τα γυαλιά κολύμβησης, τότε κινδυνεύει να εισχωρήσει νερό και ο φακός να θολώσει. Καθώς το νερό εξατμίζεται παραμένει το αλάτι και ο φακός σκληραίνει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να τραυματιστεί το επιθήλιο του κερατοειδούς και να κάνει ευάλωτο το μάτι σε μολύνσεις.
Τέλος αξίζει να σημειώσουμε ότι εδώ και κάποια χρόνια έχει αναπτυχθεί έρευνα ώστε με κάποιο φίλτρο προστασίας να έχουν δυνατότητα απορρόφησης της ακτινοβολίας και οι φακοί επαφής. Κάτι τέτοιο ισχύει έτσι κι αλλιώς στους ενδοφακούς που τοποθετούνται στις επεμβάσεις θεραπείας του καταρράκτη. Τα νέα σε αυτόν τον τομέα είναι θετικά, καθώς ήδη στις ΗΠΑ ο Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκων (FDA) ενέκρινε τους πρώτους φωτοχρωμικούς φακούς επαφής, οι οποίοι σκουραίνουν όταν εκτίθενται στον ήλιο. «Οι συγκεκριμένοι φακοί επαφής είναι οι πρώτοι που ενσωματώνουν την ίδια τεχνολογία με τα διορθωτικά γυαλιά που αυτομάτως σκουραίνουν στον ήλιο», δήλωσε η dr Malvina Eydelman, διευθύντρια του Τομέα Οφθαλμικών και Ωτορινολαρυγγολογικών Συσκευών στο Κέντρο Συσκευών & Ραδιολογικής Υγείας (CDRH) του FDA.