Η αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα είναι μία χρόνια φλεγμονώδης πάθηση της σπονδυλικής στήλης που εμφανίζεται σε νεαρή ηλικία, πρακτικά μεταξύ 15 και 30 ετών. Πρόκειται συνήθως για νέους άνδρες που παραπονούνται αρχικά για «πιάσιμο» στην πλάτη και πόνο χαμηλά στη μέση. Οι γυναίκες επίσης προσβάλλονται, αλλά επειδή η πάθηση είναι πιο ήπια στις γυναίκες, δεν αναγνωρίζεται εύκολα και θεωρείται χρόνια οσφυαλγία. Οι ασθενείς νιώθουν χειρότερα μετά από κάποιες ώρες στο κρεββάτι ή στο πρωινό ξύπνημα.
Του Αλέξιου Ηλιόπουλου
O Αλέξιος Ηλιόπουλος είναι Διευθυντής Ρευματολογικού Τμήματος του Νοσοκομείου ΝΙΜΤΣ
Η αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα είναι μία χρόνια φλεγμονώδης πάθηση της σπονδυλικής στήλης που εμφανίζεται σε νεαρή ηλικία, πρακτικά μεταξύ 15 και 30 ετών. Πρόκειται συνήθως για νέους άνδρες που παραπονούνται αρχικά για «πιάσιμο» στην πλάτη και πόνο χαμηλά στη μέση. Οι γυναίκες επίσης προσβάλλονται, αλλά επειδή η πάθηση είναι πιο ήπια στις γυναίκες, δεν αναγνωρίζεται εύκολα και θεωρείται χρόνια οσφυαλγία. Οι ασθενείς νιώθουν χειρότερα μετά από κάποιες ώρες στο κρεββάτι ή στο πρωινό ξύπνημα. Αυτή είναι η τυπική εικόνα της φλεγμονώδους οσφυαλγίας που επιδεινώνεται με την ανάπαυση και βελτιώνεται με την κίνηση, σε αντίθεση με τη συνηθισμένη οσφυαλγία της δισκοπάθειας ή της μυϊκής κόπωσης, που ο ασθενής ηρεμεί με την κατάκλιση και ακινησία. Στις περισσότερες περιπτώσεις με νόσο μικρής ή και μεσαίας βαρύτητας, τα συμπτώματα δεν είναι πολύ έντονα τα πρώτα έτη της νόσου, έτσι οι ασθενείς μαθαίνουν να ανέχονται το άλγος, το οποίο αποδίδουν στις πολλές ώρες που κάθονται στον υπολογιστή, ή στις πολλές ώρες στην καρέκλα σε δουλειές γραφείου, και στην έλλειψη γυμναστικής. Εκτός από τους ρευματολόγους που είναι εξοικειωμένοι με την νόσο, πολλοί γιατροί δεν την πιθανολογούν στα αρχικά της στάδια, έτσι η σωστή διάγνωση μπορεί να καθυστερήσει για αρκετά χρόνια. Σε πρόσφατη έρευνα στην Αγγλία, η διάγνωση τέθηκε στους ασθενείς σχεδόν 8,5 έτη από την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Το πρόβλημα με την καθυστέρηση της διάγνωσης είναι ότι σχεδόν πάντα συνοδεύεται από μη αναστρέψιμη βλάβη της σπονδυλικής στήλης και μείωση της κινητικότητάς της με μόνιμη κύφωση και λειτουργική βλάβη των ασθενών. Στα προχωρημένα στάδια της νόσου, συνήθως 10-15 χρόνια μετά τα πρώτα συμπτώματα, βλέπουμε τον ασθενή να έχει κύφωση στο θώρακα με το κεφάλι προς τα εμπρός, και να μην μπορεί να στρίψει το κεφάλι. Σε αυτή τη φάση της νόσου η κατάσταση είναι πρακτικά μη αναστρέψιμη.
Για πολλά χρόνια η ιατρική είχε περιορισμένες δυνατότητες στην αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, με τη θεραπεία να περιορίζεται στα απλά αντιφλεγμονώδη φάρμακα, την κολύμβηση και τη σωματική άσκηση. Την τελευταία δεκαπενταετία όμως έχουν ανακαλυφθεί νέες θεραπείες με βιολογικά φάρμακα που έχουν αλλάξει τελείως την εξέλιξη της νόσου και την καθημερινή ζωή των ασθενών. Έτσι η διάγνωση της πάθησης σε αρχικά στάδια είναι πια τελείως απαραίτητη, για να εμποδιστεί η δημιουργία μη αναστρέψιμης βλάβης της σπονδυλικής στήλης και των ισχίων. Στον τομέα της διάγνωσης, την αλλαγή έφερε η εισαγωγή στην καθημερινή κλινική πράξη της μαγνητικής τομογραφίας των ιερολαγονίων αρθρώσεων, η οποία βοηθά στην πολύ πρώιμη αναγνώριση της νόσου. Αυτές οι πρώιμες βλάβες που φαίνονται στη μαγνητική τομογραφία είναι σε σημαντικό βαθμό αναστρέψιμες με τη θεραπεία, ενώ οι βλάβες που φαίνονται στις απλές ακτινογραφίες είναι πλέον μη αναστρέψιμες. Τα πρώτα βιολογικά φάρμακα που χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται ακόμη είναι οι αντι-TNF βιολογικοί παράγοντες, που έφεραν θεραπευτική επανάσταση στη θεραπεία της αγκυλοποιητικής σπονδυλίτιδας. Η κλινική απάντηση, όσον αφορά τη συμπτωματολογία της νόσου, είναι συνήθως θεαματική από τις πρώτες εβδομάδες της αγωγής.
Η θεραπεία όμως δεν καλύπτει το σύνολο των ασθενών, ενώ κύρια παρενέργειά της είναι η πιθανότητα εμφάνισης λοιμώξεων. Σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία της αγκυλοποιητικής σπονδυλίτιδας προσφέρει η πρόσφατη εισαγωγή στη θεραπεία των σπονδυλαρθροπαθειών των ανταγωνιστών της ιντερλευκίνης 17. Η θεραπευτική χρήση των βιολογικών παραγόντων έναντι της ιντερλευκίνης 17 θεωρήθηκε αρχικά η απόλυτη θεραπεία της ψωρίασης, στη συνέχεια όμως έδειξε σημαντική θεραπευτική δράση τόσο στην ψωριασική αρθρίτιδα όσο και στην αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα. Η νέα αυτή κατηγορία βιολογικών παραγόντων, είναι πλέον διαθέσιμη και στην Ελλάδα, με πολύ καλά αποτελέσματα στην αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα. Πλεονέκτημα της αγωγής με ανταγωνιστές της ιντερλευκίνης 17 είναι η δραστικότητά τους και σε ασθενείς με αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα ανθεκτικούς στην αγωγή με τους αντι-TNF βιολογικούς παράγοντες. Το κύριο μήνυμα όμως είναι, ότι σε οσφυαλγία που επιμένει πάνω από μήνα σε νέα άτομα, θα πρέπει να αποκλεισθεί με τις κατάλληλες εξετάσεις η πιθανότητα ύπαρξης αγκυλοποιητικής σπονδυλίτιδας, αφού με τα διαθέσιμα σήμερα φάρμακα η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να αποτρέψει τη δημιουργία μόνιμης βλάβης στη σπονδυλική στήλη.