Την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης της διασύνδεσης των Κυκλάδων σηματοδότησε η τελετή εγκαινίων της διασύνδεσης της Μυκόνου στις 4 Ιουλίου, με την οποία και το «νησί των ανέμων» (όπως και η Δήλος και η Ρήνεια που ηλεκτροδοτούνται από αυτήν) εντάχθηκαν και επισήμως στο ηπειρωτικό ηλεκτρικό δίκτυο. Με το τέλος στην ενεργειακή “απομόνωση” των 13 κυκλαδίτικων νησιών, τέθηκαν σε ψυχρή εφεδρεία οι πετρελαϊκοί σταθμοί που τα ηλεκτροδοτούσαν, κάτι που σημαίνει πως ήδη από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της εκτιμάται πως το όφελος θα ανέλθει στα 80 εκατ. ευρώ.
Την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης της διασύνδεσης των Κυκλάδων σηματοδότησε η τελετή εγκαινίων της διασύνδεσης της Μυκόνου στις 4 Ιουλίου, με την οποία και το «νησί των ανέμων» (όπως και η Δήλος και η Ρήνεια που ηλεκτροδοτούνται από αυτήν) εντάχθηκαν και επισήμως στο ηπειρωτικό ηλεκτρικό δίκτυο. Με το τέλος στην ενεργειακή “απομόνωση” των 13 κυκλαδίτικων νησιών, τέθηκαν σε ψυχρή εφεδρεία οι πετρελαϊκοί σταθμοί που τα ηλεκτροδοτούσαν, κάτι που σημαίνει πως ήδη από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της εκτιμάται πως το όφελος θα ανέλθει στα 80 εκατ. ευρώ.
Το όφελος αυτό θα πολλαπλασιαστεί τα επόμενα χρόνια, καθώς ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ), είναι υπεύθυνος για την υλοποίηση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων. Κι αυτό γιατί, υπό το νέο ιδιοκτησιακό του καθεστώς (με δημόσιο έλεγχο και την State Grid Corporation of China ως στρατηγικό επενδυτή), ο ΑΔΜΗΕ έχει αποφασίσει να επιταχύνει σημαντικά τα πρότζεκτ που είναι ενταγμένα στο Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης του Συστήματος Μεταφοράς (ΔΠΑ) και θα συμβάλουν στην περαιτέρω... απεξάρτηση των ελληνικών νησιών από το πετρέλαιο.
Έτσι, ο Διαχειριστής όχι μόνο έχει ανοίξει τον δρόμο για την υλοποίηση της δεύτερης φάσης της διασύνδεσης των Κυκλάδων (ύψους 70 εκατ. ευρώ), επιλέγοντας στο τέλος Ιουνίου τους ανάδοχους των υποέργων, αλλά και έχει ήδη δρομολογήσει την ολοκλήρωση της τρίτης φάσης, ύψους 100 εκατ. Επομένως, ο στόχος είναι η τρίτη φάση να ολοκληρωθεί το 2020, δηλαδή 2 χρόνια νωρίτερα από το αρχικό χρονοδιάγραμμα.
Παράλληλα, σε εξέλιξη βρίσκεται ο διαγωνισμός της «μικρής διασύνδεσης» της Κρήτης, για την τροφοδοσία του νησιού μέσω ενός υποβρύχιου καλωδίου που θα τη συνδέσει με το ηπειρωτικό δίκτυο. Η προκήρυξη του σχετικού διαγωνισμού, ύψους 324 εκατ. ευρώ, έγινε στα μέσα Απριλίου, ενώ η ολοκλήρωση του πρότζεκτ αναμένεται εντός του 2020. Επίσης, σε εξέλιξη βρίσκεται και η δρομολόγηση της «μεγάλης διασύνδεσης» της Κρήτης, με τη διασύνδεση με την Αττική, η οποία θα μπορεί να καλύψει πλήρως τα φορτία του νησιού.
Πέρα από τα οφέλη που συνεπάγονται τα παραπάνω έργα για την εθνική οικονομία, τους καταναλωτές και το περιβάλλον, παράλληλα «μεταφράζονται» σε επενδύσεις της τάξεως των 500 εκατ. ευρώ, οι οποίες θα αρχίσουν να «τρέχουν» μέσα στο δεύτερο εξάμηνο της τρέχουσας χρονιάς. Επενδύσεις που σε σημαντικό βαθμό εμπλέκουν ελληνικές επιχειρήσεις στην υλοποίησή τους, χάρις στην ικανότητα που έχουν αναπτύξει τα τελευταία χρόνια να εκτελούν με επιτυχία σύνθετα έργα, πετυχαίνοντας οικονομικά αποδοτικές, αξιόπιστες και καινοτόμες λύσεις.
Απόδειξη το γεγονός ότι οι διασυνδέσεις των νησιών Σύρος-Τήνος, Σύρος-Πάρος και Σύρος-Μύκονος (κατά την πρώτη φάση του πρότζεκτ άρσης της ηλεκτρικής απομόνωσης των Κυκλάδων) κατασκευάστηκαν από την Ελληνικά Καλώδια του ομίλου Βιοχάλκο, η οποία μαζί με τη Fulgor (100% θυγατρική της) ανέλαβε την κατασκευή και των υποβρυχίων καλωδίων για τη διασύνδεση των νησιών Πάρος-Νάξος και Νάξος-Μύκονος (στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης). Η εγχώρια κατασκευή των καλωδίων συμβάλλει στη δημιουργία εγχώριας προστιθέμενης αξίας και στην αύξηση της απασχόλησης. Μάλιστα, το εργοστάσιο της Fulgor στο Σουσάκι Κορινθίας, όπου θα κατασκευασθούν τα καλώδια της δεύτερης φάσης, οι σύγχρονες εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός επιτρέπουν την παραγωγή και δοκιμή σε συνεχές μήκος των μακρύτερων υποβρυχίων καλωδίων παγκοσμίως.
Την ίδια στιγμή, οι διασυνδέσεις έρχονται να «απαντήσουν» στο γεγονός ότι είναι πολύ υψηλότερο το κόστος παραγωγής ρεύματος στα νησιά που δεν συνδέονται στο ηλεκτρικό δίκτυο της χώρας, και επομένως καλύπτουν τις ανάγκες τους σε ρεύμα κατά κύριο λόγο από μονάδες που καταναλώνουν πετρέλαιο. Ένα κόστος που με βάση τα σημερινά δεδομένα κινείται στα 600-800 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση και το οποίο καλύπτεται από όλους τους καταναλωτές ηλεκτρικού ρεύματος, μέσω των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ). Είναι χαρακτηριστικό πως από την ελάφρυνση των 80 εκατ. ευρώ που επιφέρει η ολοκλήρωση της πρώτης φάσης της διασύνδεσης των Κυκλάδων, για την απόσβεση του έργου δεν θα χρειαστούν περισσότερα από 3 χρόνια. Μάλιστα, η Κρήτη κατέχει σημαντικό μερίδιο της κατανάλωσης των ηλεκτρικά αυτόνομων νησιών, το οποίο σημαίνει πως το κόστος ηλεκτροδότησής της αντιστοιχεί περίπου στο 50% της συνολικής ετήσιας χρέωσης των ΥΚΩ - με συνέπεια το 2017 να ξεπεράσει τα 310 εκατ. ευρώ. Επομένως, η κάλυψη των ενεργειακών του αναγκών από το ηπειρωτικό δίκτυο θα μειώσει δραστικά τις Υπηρεσίας Κοινής Ωφέλειας. Απόδειξη το γεγονός ότι η «μικρή διασύνδεση», που θα καλύψει μέρος των φορτίων του νησιού, θα επιφέρει ετήσια εξοικονόμηση της τάξης των 215 εκατ. ευρώ.
Όπως είναι φυσικό, με τη διακοπή λειτουργίας των πετρελαϊκών σταθμών, οι διασυνδέσεις συμβάλλουν επίσης σημαντικά στη μείωση των εθνικών εκπομπών, αλλά και στην ασφαλέστερη ενεργειακή τροφοδοσία των νησιών. Επίσης, ανοίγει τον δρόμο για την αξιοποίηση του πλούσιου δυναμικού σε ΑΠΕ που υπάρχει στο Αιγαίο.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ολοκλήρωση και των τριών φάσεων της διασύνδεσης των Κυκλάδων θα εξασφαλίσει την ασφαλή τροφοδοσία τους από το ηπειρωτικό δίκτυο για τα επόμενα 30-40 χρόνια. Γι’ αυτό τον σκοπό, κατά τη δεύτερη φάση θα εγκατασταθούν υποβρύχια και υπόγεια καλώδια για τις διασυνδέσεις Πάρος - Νάξος και Νάξος - Μύκονος, ενώ θα αναβαθμισθούν οι διασυνδέσεις Άνδρος - Λιβάδι (Εύβοια) και Άνδρος - Τήνος, με την αντικατάσταση των υφισταμένων καλωδίων. Η ολοκλήρωση των έργων αναμένεται να γίνει το 2019, ενώ ένα χρόνο αργότερα θα είναι έτοιμο και το δεύτερο υποβρύχιο καλώδιο από το Λαύριο έως τη Σύρο, το οποίο προβλέπεται από την τρίτη και τελική φάση. Χάρη σε αυτό το καλώδιο, τα νησιά θα συνεχίζουν να ηλεκτροδοτούνται από το διασυνδεδεμένο δίκτυο, ακόμη και στην περίπτωση που παρουσιαστεί βλάβη στο πρώτο καλώδιο Λαύριο-Σύρος που έχει ποντιστεί και ήδη μεταφέρει ηλεκτρική ενέργεια στο νησιωτικό σύμπλεγμα από το διασυνδεδεμένο δίκτυο.
Πέρα από το «ειδικό βάρος» που έχει η Κρήτη στις Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας, η ηλεκτροδότησή της από το διασυνδεμένο σύστημα είναι επιβεβλημένη και για λόγους ενεργειακής ασφάλειας. Η αιτία είναι πως από την 1η Ιανουαρίου 2020 λήγει η εξαίρεση των πετρελαϊκών σταθμών από την κοινοτική Οδηγία 2010/75, κάτι που σημαίνει πως χωρίς την αναβάθμισή τους για μείωση των εκπεμπόμενων ρύπων, το 78,3% της εγκατεστημένης ισχύος στο νησί θα τεθεί σε καθεστώς περιορισμένης λειτουργίας. Έτσι, η «μικρή διασύνδεση» προορίζεται να αναλάβει μέρος των φορτίων του νησιού, περιορίζοντας τα προβλήματα επάρκειας. Γι’ αυτό τον σκοπό, θα ποντισθεί μία διπλή υποβρύχια γραμμή 150 kV, που θα συνδέει το νησί με το ηπειρωτικό ηλεκτρικό δίκτυο μέσω της Πελοποννήσου. Επίσης, θα κατασκευασθεί νέος τερματικός σταθμός στη Νοτιοανατολική Πελοπόννησο, ενώ θα επεκταθεί ο υφιστάμενος υποσταθμός στην περιοχή των Χανίων. Οριστική λύση για την τροφοδοσία του νησιού με ηλεκτρική ενέργεια θα δώσει η λεγόμενη «μεγάλη διασύνδεση» που θα ακολουθήσει, δηλαδή η διπλή γραμμή μεταφοράς συνεχούς ρεύματος που θα συνδέει το νησί με την Αττική. Για το έργο, ο ΑΔΜΗΕ έχει υπογράψει από τον περασμένο Οκτώβριο μνημόνιο συνεργασίας (MoU) με την κοινοπραξία του EuroAsia Interconnector (που προτείνει την εγκατάσταση της ομώνυμης γραμμής μεταφοράς ανάμεσα στο Ισραήλ, την Κύπρο, την Κρήτη και το ελληνικό ηπειρωτικό σύστημα), ώστε το καλώδιο Κρήτη-Αττική να αποτελέσει το ελληνικό τμήμα του EuroAsia Interconnector.
Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις των δύο πλευρών κατέληξαν σε αδιέξοδο, καθώς ανέκυψαν σημαντικές διαφωνίες πάνω σε κρίσιμα θέματα που αφορούν τη σύσταση της εταιρείας ειδικού σκοπού (SPV), η οποία θα «προχωρήσει» το πρότζεκτ. Όπως έχει γίνει γνωστό από το περιβάλλον του ΑΔΜΗΕ, η εμπλοκή οφείλεται στο γεγονός ότι η κοινοπραξία ήγειρε αξιώσεις οι οποίες αντίκεινται σε όσα προβλέπονται στο MoU, ζητώντας για παράδειγμα ο Διαχειριστής να πάρει μικρότερο μερίδιο από 51% στην εταιρεία, αλλά και να αναλάβει η ίδια την κατασκευή του έργου, με την εταιρεία να περιορίζεται στη χρηματοδότηση του πρότζεκτ.
Για να βρεθεί λύση, έχουν πραγματοποιηθεί στην Αθήνα δύο διαδοχικές συσκέψεις, στις 12 και στις 26 Ιουνίου, όπου εκτός από τις δύο πλευρές παρέστησαν εκπρόσωποι της Γενικής Διεύθυνσης Ενέργειας της Ε.Ε., της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ), της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας της Κύπρου (ΡΑΕΚ) καθώς και του υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος. Στην τελευταία σύσκεψη αποφασίσθηκε να δοθεί τελική προθεσμία έως τις 12 Ιουλίου στην κοινοπραξία του EuroAsia Interconnector, για να υποβάλει συγκεκριμένα σχόλια επί του προσχεδίου συμφωνίας μετόχων που έχει λάβει από τον ΑΔΜΗΕ, το οποίο εκπονήθηκε στη βάση του MoU, αλλά και να προσκομίσει αποδείξεις για τη χρηματοοικονομική της δυνατότητα να στηρίξει την υλοποίηση του έργου.
Η «μεγάλη διασύνδεση» προβλέπει την πόντιση μίας διπλής γραμμής μεταφοράς συνεχούς ρεύματος μεταξύ της Κρήτης και της Αττικής. Ο ΑΔΜΗΕ έχει ζητήσει από τη ΡΑΕ να περιέλθει το πρότζεκτ υπό την κυριότητά του, ενώ έχει δηλώσει δημόσια πως το έργο μπορεί να ολοκληρωθεί ένα με δύο χρόνια νωρίτερα από το 2023, όπως προβλέπει το υφιστάμενο χρονοδιάγραμμα. Μάλιστα, στο πλαίσιο της υλοποίησης του έργου, ο Διαχειριστής έχει καταθέσει τρεις προτάσεις στη ΡΑΕ για τα «Έργα Μείζονος Σημασίας» (PMI), όπως είναι η διασύνδεση Κρήτη - Αττική, ζητώντας τη δημιουργία θετικών κινήτρων σε περίπτωση που τα έργα αποπερατώνονται νωρίτερα από τα προβλεπόμενα χρονοδιαγράμματα, την απόδοση του εσόδου κατά την κατασκευή της διασύνδεσης και όχι μετά την ολοκλήρωσή της, καθώς και την εξέταση κατά πόσο τυχόν ολιγωρίες οφείλονται στους αναδόχους, όταν πρόκειται να ενεργοποιηθούν οι ρήτρες μη έγκαιρης ολοκλήρωσης.
Τα επόμενα βήματα για Κυκλάδες & Δωδεκάνησα
Το επόμενο στάδιο, για την απεξάρτηση επιπλέον κυκλαδίτικων νησιών από το πετρέλαιο, περιλαμβάνει το Σχέδιο του Δεκαετούς Προγράμματος Ανάπτυξης (ΔΠΑ) του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας για την περίοδο 2019 - 2028, το οποίο υπέβαλε ο ΑΔΜΗΕ στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας.
Τα επόμενα νησιά που προβλέπεται να διασυνδεθούν με τη ηπειρωτικό δίκτυο είναι η Σαντορίνη, η Σέριφος και η Μήλος, αλλά και η ενίσχυση της τροφοδοσίας της Φολεγάνδρου (η οποία αυτή τη στιγμή ηλεκτροδοτείται μέσω της Πάρου).
Όπως και στις τρεις προηγούμενες φάσεις, οι διασυνδέσεις θα γίνουν με την πόντιση υποβρύχιων καλωδίων. Έτσι, προβλέπονται να διασυνδεθούν η Νάξος (ή εναλλακτικά η Πάρος) με τη Σαντορίνη, η Σαντορίνη με τη Φολέγανδρο, η Φολέγανδρος με τη Μήλο, η Μήλος με τη Σέριφο και η Σέριφος με το Λαύριο. Παράλληλα, θα κατασκευασθούν τέσσερις νέοι υποσταθμοί σε Σέριφο, Φολέγανδρο, Σαντορίνη και Μήλο.
Σύμφωνα με τον ΑΔΜΗΕ, το έργο θα υλοποιηθεί και πάλι τμηματικά, δίνοντας προτεραιότητα στη διακήρυξη του τμήματος που αφορά τη διασύνδεση Πάρου (ή Νάξου) - Θήρας, μέσω της οποίας θα τροφοδοτηθεί (ακτινικά σε πρώτη φάση) το σημαντικότερο μέρος (60%) του φορτίου των προς διασύνδεση νησιών και την ταχύτατη υλοποίησή της με στόχο την εξυπηρέτηση του ηλεκτρικού φορτίου τους από μονάδες του ηπειρωτικού δικτύου, ώστε να αντληθούν άμεσα οικονομικά οφέλη από τη μείωση των δαπανών ΥΚΩ.
Με την πλήρη υλοποίηση όλης της τέταρτης φάσης, θα τεθούν σε ψυχρή εφεδρεία οι πετρελαϊκοί σταθμοί σε Σαντορίνη, Μήλο και Σέριφο. Απώτερος στόχος είναι, μέσα από και τις τέσσερις φάσεις, τελικά να αποξηλωθούν όλοι οι σταθμοί, διατηρώντας σε ψυχρή εφεδρεία μόνο τη μονάδα της Πάρου.
Παράλληλα, με εντατικό ρυθμό προετοιμάζει ο ΑΔΜΗΕ την «επόμενη ημέρα» των ηλεκτρικών διασυνδέσεων και για τα Δωδεκάνησα. Έτσι, πραγματοποιώντας το πρώτο βήμα για τη δρομολόγηση της ηλεκτρικής διασύνδεσης των Δωδεκανήσων, ο Διαχειριστής κατέθεσε πρόσφατα στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας την εισήγησή του για το προτεινόμενο σχήμα. Η κατάθεση της εν λόγω εισήγησης αποτελεί προαπαιτούμενο για την ένταξη του έργου στο Προκαταρκτικό Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΑΔΜΗΕ για την περίοδο 2020-2029, που θα κατατεθεί στη ΡΑΕ στο τέλος του τρέχοντος έτους.
Με βάση τα αποτελέσματα της τεχνικής διερεύνησης, ο ΑΔΜΗΕ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ηλεκτρική διασύνδεση των Δωδεκανήσων προκρίνεται ως καλύτερη λύση για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους. Σε αυτό το πλαίσιο, εισηγείται τη διασύνδεση των νησιών απευθείας στο Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΣΜΗΕ) με σύνδεσμο συνεχούς ρεύματος. Ως σημείο σύνδεσης στο ΕΣΜΗΕ προτείνεται το κέντρο υψηλής τάσης Κορίνθου που προβλέπεται να ολοκληρωθεί έως το 2021. Το σημείο σύνδεσης στα Δωδεκάνησα μπορεί να είναι στην Κω ή στη Ρόδο, καθώς οι δυο εναλλακτικές λύσεις έχουν μικρή σχετικά διαφοροποίηση ως προς το επενδυτικό κόστος.
Εντός έτους οι αποφάσεις για τα νησιά Βορείου Αιγαίου
Σύμφωνα με ανακοίνωση που εξέδωσε η ΡΑΕ με αφορμή την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης διασύνδεσης των Κυκλάδων, εντός του έτους θα ολοκληρωθεί η μελέτη της οικονομικότητας των ηλεκτρικών διασυνδέσεων των νησιών του Βόρειου Αιγαίου. Η μελέτη γίνεται από την ειδική επιτροπή που σύστησε η ΡΑΕ τον Δεκέμβριο του 2015 για το «ενεργειακό μέλλον» των ηλεκτρικά αυτόνομων νησιών, η οποία έχει ήδη καταλήξει στην αναγκαιότητα για τη διασύνδεση του συνόλου των κυκλαδίτικων νησιών και της συντριπτικής πλειονότητας των νησιών της Δωδεκανήσου. Παράλληλα, η ΡΑΕ έχει λάβει μέριμνα ώστε τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις να απολαμβάνουν εξαρχής οικονομικά οφέλη, τα οποία ολοένα και θα μεγαλώνουν, από τις νέες ηλεκτρικές διασυνδέσεις που πρόκειται να υλοποιηθούν για την άρση της ηλεκτρικής απομόνωσης των νησιών. Ο λόγος είναι πως το κόστος για την κατασκευή τους θα επιβάλλεται μετά την παύση των πετρελαϊκών σταθμών και θα υπεραντισταθμίζεται από τη μείωση των επιβαρύνσεων Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ), λόγω αυτής της παύσης των σταθμών.