Τέλος στα πλαστικά μιας χρήσης

Από την έντυπη έκδοση

Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]

Τα πλαστικά προϊόντα μιας xρήσης μπαίνουν για περιβαλλοντικούς λόγους στο στόχαστρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία προτείνει την απαγόρευσή τους όταν η αντικατάστασή τους είναι τεχνικά εφικτή και στην επιβολή ειδικού τέλους για τις άλλες περιπτώσεις (όπως έγραψε η «Ν» στις 24/5). Μετά την πρότασή της για τις πλαστικές σακούλες και την απαγόρευσή τους από το Συμβούλιο Υπουργών, η Κομισιόν επανήλθε χθες με τα πλαστικά προϊόντα μας χρήσης (καλαμάκια, μαχαιροπήρουνα, μπατονέτες κ.λπ.) θεωρώντας ότι μαζί με τα εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία είναι υπεύθυνα για το 70% του συνόλου των θαλάσσιων απορριμμάτων.

 Όπως επισημαίνει η Επιτροπή, όταν υπάρχουν εναλλακτικά προϊόντα άμεσα διαθέσιμα και οικονομικά προσιτά, τα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης θα απαγορεύονται από την αγορά. Όσον αφορά τα προϊόντα για τα οποία δεν υπάρχουν σαφείς εναλλακτικές επιλογές, δίνεται έμφαση στον περιορισμό της χρήσης τους μέσω μείωσης της κατανάλωσης σε εθνικό επίπεδο, απαιτήσεων σχεδιασμού και επισήμανσης, καθώς και υποχρεώσεων των κατασκευαστών τους για διαχείριση των αποβλήτων/καθαρισμό. 

Η προτεινόμενη οδηγία θα αποφέρει τόσο περιβαλλοντικά όσο και οικονομικά οφέλη. Οι στόχοι των νέων μέτρων θα είναι, μεταξύ άλλων:

•  να αποφευχθούν εκπομπές 3,4 εκατ. τόνων ισοδυνάμου CO2,
•  να αποφευχθούν περιβαλλοντικές ζημίες κόστους 22 δισ. ευρώ έως το 2030,
•  να δοθεί η δυνατότητα στους καταναλωτές να εξοικονομήσουν, σύμφωνα με εκτιμήσεις, 6,5 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, τα πλαστικά μέσω των θαλάσσιων απορριμμάτων συχνά καταλήγουν στο πιάτο μας αλλά και στους πνεύμονές μας, ενώ είναι ακόμη άγνωστες οι επιπτώσεις στην υγεία από τα μικροπλαστικά που περιέχονται στον αέρα, στο νερό και στα τρόφιμα. 

Στις Βρυξέλλες εκτιμούν ότι η έγκαιρη προσαρμογή της Ε.Ε. στα νέα δεδομένα θα δώσει στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Ειδικότερα, η εφαρμογή ενιαίου συνόλου κανόνων στην ενιαία εσωτερική αγορά θα λειτουργήσει ως εφαλτήριο για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που θα μπορέσουν να αναπτύξουν οικονομίες κλίμακας και να είναι πιο ανταγωνιστικές στην παγκόσμια αγορά, όπου η ζήτηση για βιώσιμα προϊόντα έχει εκτιναχθεί στα ύψη. Μέσω της καθιέρωσης συστημάτων επαναχρησιμοποίησης (π.χ. συστημάτων εγγύησης και επιστροφής) οι επιχειρήσεις θα εξασφαλίσουν σταθερό εφοδιασμό σε υψηλής ποιότητας υλικά. Σε άλλες περιπτώσεις, το κίνητρο για την αναζήτηση εναλλακτικών, πιο βιώσιμων λύσεων, μπορεί να δώσει στις επιχειρήσεις το τεχνολογικό προβάδισμα έναντι των παγκόσμιων ανταγωνιστών τους, αναφέρει η Επιτροπή.

Η χθεσινή πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που παρουσίασαν οι αντιπρόεδροι Φρανς Τίμερμανς και Γίρκι Κατάινεν, προβλέπει την εισαγωγή κανόνων που θα επιφέρουν:

•  Απαγόρευση ορισμένων πλαστικών προϊόντων: Όταν υπάρχουν εναλλακτικά προϊόντα άμεσα διαθέσιμα και οικονομικά προσιτά, τα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης θα απαγορεύονται από την αγορά. Η απαγόρευση θα ισχύσει για μπατονέτες, μαχαιροπήρουνα, πιάτα, καλαμάκια και αναδευτήρες και καλαμάκια στήριξης μπαλονιών από πλαστικό, τα οποία θα πρέπει να κατασκευάζονται αποκλειστικά από πιο βιώσιμα υλικά. Πλαστικά δοχεία αναψυκτικών μιας χρήσης θα επιτρέπονται στην αγορά μόνο εφόσον το πώμα ή το καπάκι τους δεν αποσπάται.
•  Στόχοι μείωσης της κατανάλωσης: Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να περιορίσουν τη χρήση πλαστικών δοχείων τροφίμων και ποτηριών, καθορίζοντας εθνικούς στόχους μείωσης, προσφέροντας εναλλακτικά προϊόντα στα σημεία πώλησης, ή διασφαλίζοντας ότι τα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης θα επιβαρύνονται από κάποιο τέλος.
•  Υποχρεώσεις των κατασκευαστών: Οι κατασκευαστές θα συμμετέχουν στο κόστος της διαχείρισης αποβλήτων και του καθαρισμού, καθώς και των μέτρων ευαισθητοποίησης για δοχεία, συσκευασίες και περιτυλίγματα τροφίμων, δοχεία και κύπελλα για ποτά, προϊόντα καπνού με φίλτρο, υγρά μαντηλάκια, μπαλόνια και λεπτές πλαστικές σακούλες.
•  Στόχοι συλλογής: Τα κράτη-μέλη θα υποχρεούνται να συλλέγουν το 90% των πλαστικών δοχείων για ποτά από το 2025, π.χ. μέσω συστημάτων εγγύησης και επιστροφής.
•  Απαιτήσεις επισήμανσης: Για ορισμένα προϊόντα θα απαιτείται σαφής και τυποποιημένη επισήμανση η οποία θα αναφέρει τον τρόπο διάθεσης των σχετικών αποβλήτων, τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του προϊόντος, και την παρουσία πλαστικών υλών στο συγκεκριμένο προϊόν. 
•  Μέτρα ευαισθητοποίησης: Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να ενισχύσουν την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις των απορριμμάτων από πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης και αλιευτικά εργαλεία.

Αλιευτικά εργαλεία

Όσον αφορά τα αλιευτικά εργαλεία, τα οποία αποτελούν το 27% όλων των απορριμμάτων στις παραλίες, η Επιτροπή έχει ως στόχο να συμπληρώσει το υφιστάμενο πλαίσιο πολιτικής με προγράμματα ευθύνης των κατασκευαστών για πλαστικά αλιευτικά εργαλεία. Οι κατασκευαστές πλαστικών αλιευτικών εργαλείων θα υποχρεωθούν να καλύπτουν το κόστος της συλλογής των αποβλήτων από τις λιμενικές εγκαταστάσεις παραλαβής, καθώς και το κόστος μεταφοράς και επεξεργασίας τους. Θα καλύπτουν επίσης το κόστος των μέτρων ευαισθητοποίησης. Οι προτάσεις της Επιτροπής θα υποβληθούν τώρα στην Ευρωβουλή και στο Συμβούλιο, ενώ στόχος είναι η υιοθέτησή τους πριν από τις ευρωεκλογές του Μαΐου 2019.