Η χειρουργική καρδιάς αποτελεί μια από τις νεότερες ειδικότητες στην ιστορία της ιατρικής με ιστορία μερικών μόνο δεκαετιών. Η επιμονή και διορατικότητα πρωτοπόρων ιατρών στο δεύτερο μισό του προηγούμενου αιώνα και η εξέλιξη της επιστημονικής τεχνολογίας έπαιξαν καίριο ρόλο στη γένεσή της και την αλματώδη ανάπτυξή της. Η δημιουργία του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου ως κληροδότημα του Ιδρύματος Ωνάση στην ελληνική πολιτεία τη δεκαετία του ‘90 έδωσε ώθηση στην άνθηση της ειδικότητας και στη χώρα μας.
Του Κωνσταντίνου Περρέα
Ο Κωνσταντίνος Γ. Περρέας είναι αναπληρωτής διευθυντής του Καρδιολογικού Τομέα στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο.
Η χειρουργική καρδιάς αποτελεί μια από τις νεότερες ειδικότητες στην ιστορία της ιατρικής με ιστορία μερικών μόνο δεκαετιών. Η επιμονή και διορατικότητα πρωτοπόρων ιατρών στο δεύτερο μισό του προηγούμενου αιώνα και η εξέλιξη της επιστημονικής τεχνολογίας έπαιξαν καίριο ρόλο στη γένεσή της και την αλματώδη ανάπτυξή της. Η δημιουργία του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου ως κληροδότημα του Ιδρύματος Ωνάση στην ελληνική πολιτεία τη δεκαετία του ‘90 έδωσε ώθηση στην άνθηση της ειδικότητας και στη χώρα μας. Ανέκοψε την αναγκαστική ως τότε φυγή Ελλήνων σε αναζήτηση καρδιοχειρουργικής θεραπείας σε κέντρα του εξωτερικού, μειώνοντας σημαντικά την επακόλουθη φυγή κεφαλαίων.
Παράλληλα συγκέντρωσε μεγάλο όγκο καρδιοχειρουργικών ασθενών, αυξάνοντας την εμπειρία και μαζί την αποτελεσματικότητα αντιμετώπισης ολοένα και πιο σύνθετων ασθενειών.
Η ευχερέστερη διασπορά της ιατρικής γνώσης και εμπειρίας διευκόλυνε και την πορεία της επόμενης εκείνων των πρωτοπόρων γενιάς γιατρών στην οποία ανήκει και ο γράφων, να επιστρέψουμε στην Ελλάδα και να αναλάβουμε τη συνέχιση αυτής της θεαματικής προόδου της ειδικότητας στη χώρα μας. Πέρα από το μεγάλο όγκο χειρουργείων, το Ωνάσειο πρωτοπορεί και σε ποιότητα χάρη στην ενασχόλησή μας και με εξειδικευμένες επεμβάσεις. Μια από αυτές είναι η επιδιόρθωση βαλβίδων.
Η καρδιά αποτελεί μια σειρά μυϊκών ασκών που εξωθούν το αίμα διατηρώντας τον οργανισμό στη ζωή. Η λειτουργία μιας αντλίας προϋποθέτει την ύπαρξη βαλβίδων.
Σε κανονικές συνθήκες οι καρδιακές βαλβίδες λειτουργούν ανοίγοντας ανεμπόδιστα και κλείνοντας ερμητικά (ανεπίστροφα) σε έναν αέναο κύκλο ζωής. Υπάρχουν 4 τέτοιες βαλβίδες οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις ανεπαρκούν. Όταν αυτή η ανεπάρκεια είναι σοβαρή προκαλεί έντονα συμπτώματα και η φυσική πορεία της νόσου, εφόσον παραμείνει αθεράπευτη, οδηγεί στο θάνατο.
Για τους λίγους ασθενείς με το σοβαρό αυτό πρόβλημα η έλευση της καρδιοχειρουργικής έδωσε μοναδική ελπίδα. Αρχικά η αντιμετώπιση ήταν η αντικατάσταση αυτών των βαλβίδων με τεχνητές. Αυτή η επέμβαση αντικατάστασης μιας ανεπαρκούσης βαλβίδας παραμένει μια αξιόπιστη λύση. Εκτελείται και στη χώρα μας κατά εκατοντάδες εδώ και δεκαετίες. Ο ασθενής ανάλογα με την περίπτωση έχει να επιλέξει ανάμεσα σε δύο είδη βαλβίδων: τις απόλυτα τεχνητές (μηχανικές ή «μεταλλικές») και τις βιοπροσθετικές. Η βιοτεχνολογία έχει με τα χρόνια βελτιώσει σημαντικά τη βιοσυμβατότητα όλων αυτών των βαλβίδων χωρίς ωστόσο να μπορεί να μιμηθεί την ανθρώπινη.
Από τη δεκαετία του ‘80 πρωτοπόροι καρδιοχειρουργοί στο εξωτερικό δοκίμασαν και πέτυχαν την επιδιόρθωση αντί της αντικατάστασης.
Αυτό αποτέλεσε άλλη μια καινοτομία μέσα στην καταιγιστική εξέλιξη της καρδιοχειρουργικής. Η επιδιόρθωση μιας βαλβίδας αποτελεί, όταν είναι εφικτό, μια επιλογή ακόμη καλύτερη της αντικατάστασης. Η χειρουργική τεχνική με απλά λόγια αφαιρεί το πάσχον τμήμα ή/και επαναφέρει το ελεύθερο χείλος της βαλβίδας σε λειτουργία που να επιτρέπει την άριστη και πάλι συναρμογή της όταν κλείνει.
Παρά την απλουστευμένη περιγραφή πίσω της κρύβεται πληθώρα τεχνικών που συνεχώς εμπλουτίζεται. Στην περίπτωση του γράφοντος κρύβονται πολλά χρόνια επιμονής, υπομονής και επιστημονικού αλτρουισμού μεγάλων δασκάλων.
Οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν την έγκαιρη χειρουργική θεραπεία αυτού του προβλήματος στη συνηθέστερα προσβαλλόμενη βαλβίδα που ονομάζουμε μιτροειδή, σε κέντρα και ομάδες με επαρκείς υποδομές, ικανό όγκο περιστατικών και εμπειρία. Το εξαιρετικά υψηλό επίπεδο των απαραίτητων ειδικοτήτων καρδιολογίας, αναισθησιολογίας, εντατικής θεραπείας και ακτινολογίας του Ωνασείου έχουν δώσει στο τμήμα της Α’ Καρδιοχειρουργικής, του οποίου διατηρώ εδώ και λίγο χρόνο την επιστημονική ευθύνη, τη δυνατότητα να χειριζόμαστε με αποτελέσματα τουλάχιστον εφάμιλλα διεθνών αντίστοιχων κέντρων αναφοράς όλο το εύρος νοσηροτήτων που αφορούν και τις βαλβιδοπάθειες.
Σημαντικός παράγοντας της επιτυχίας και συνεχούς βελτίωσής μας είναι η στενή συνεργασία όλου του συμμετέχοντος ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού, αφού το αποτέλεσμα μιας τέτοιας επέμβασης βασίζεται στη συλλογική προσπάθεια της ομάδας. Κινητήριος δύναμη αυτής της επιτυχίας είναι η άσκηση του λειτουργήματός μας με ανθρωπιά και ενσυναίσθηση.
Το χαρακτηριστικό αυτό μαζί με την πάντα ενημερωμένη υλικοτεχνική υποδομή του νοσοκομείου μας μεταφράζεται για τον ασθενή σε πλήρη προετοιμασία και ειλικρινή ενημέρωση προεγχειρητικά, βραχεία μετεγχειρητική νοσηλεία και πλήρη αποκατάσταση και επανένταξη, που στην περίπτωση της επιδιορθωμένης βαλβίδας περιλαμβάνει φυσιολογική ποιότητα ζωής.