Ένα να σου ‘χει μείνει από τους ογκόλιθους της ρωσικής λογοτεχνίας, είναι το αίσθημα αδυναμίας των ηρώων, γράφει η Κατερίνα Τζωρτζινάκη.
Από την έντυπη έκδοση
Της Κατερίνας Τζωρτζινάκη
[email protected]
Ένα να σου ‘χει μείνει από τους ογκόλιθους της ρωσικής λογοτεχνίας, είναι το αίσθημα αδυναμίας των ηρώων. Αντιμέτωπο με τα τεράστια μεγέθη της Ρωσίας, είτε πρόκειται για θερμοκρασίες, είτε για γεωγραφικές αποστάσεις, το άτομο αισθάνεται να συνθλίβεται. Σε αυτές τις συνθήκες, είναι πιο εύκολο να καταλάβεις πώς γίνεται αποδεκτή η παθητικότητα, αλλά και η κυνικότητα.
Τι δεν καταλαβαίνει η Δύση και η μία μετά την άλλη ανάλυσή της για τη Ρωσία γράφεται στο χιόνι, ενώ ο Πούτιν, χωρίς βέβαια ουσιαστικούς αντιπάλους, δυναμώνει;
Προ οκτώ ετών ο Όουεν Μάθιους, συγγραφέας του βιβλίου «Τα παιδιά του Στάλιν», λέει στο Nouvel Observateur για τα παιδιά του Πούτιν: «Όσο περίεργο κι αν φαίνεται, πιστεύω ότι τα παιδιά του Πούτιν -τον οποίο απεχθάνομαι- βρίσκονται σε καλύτερη μοίρα από τα παιδιά του Γέλτσιν... Η εποχή Πούτιν έδωσε τουλάχιστον πίσω στους Ρώσους λίγη από την υπερηφάνειά τους... Οι Ρώσοι έχουν τουλάχιστον και πάλι την αίσθηση ότι η χώρα τους ξανάγινε μια μεγάλη δύναμη».
Το αίσθημα της εθνικής υπερηφάνειας που καλλιεργεί η ηγεσία είναι πολύ ισχυρό, αλλά οι εκτός το υποτίμησαν για καιρό.
Όταν τελείωσε ο Ψυχρός Πόλεμος, η Δύση βιάστηκε να πανηγυρίσει και με το manual να προχωρήσει: η Ρωσία και η Κίνα είχαν ασπαστεί «έναν κάποιον καπιταλισμό». Κι αυτό θα οδηγούσε με τη σειρά του στην ανάδυση μιας μεσαίας τάξης που θα ζητούσε πολιτικές ελευθερίες. Σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Το γεγονός ότι πηγαίνουν σχετικά καλά, χωρίς φιλελεύθερη δημοκρατία, τις οδηγεί να απορρίπτουν τα δυτικά μοντέλα. Και στη Ρωσία και στην Κίνα, η έμφαση δίνεται στη σταθερότητα. Ο πολιτικός φιλελευθερισμός χαρακτηρίζεται μια παγίδα που θα μπορούσε να δημιουργήσει κοινωνικό χάος.
Ο αυταρχικός εθνικισμός δεν είναι μία φάση στην πορεία προς τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Είναι του Πούτιν η ανάγνωση της πρόσφατης ρωσικής εμπειρίας, το μάθημα από τα χρόνια Γκορμπατσόφ και Γέλτσιν.
Ο ένοικος του Κρεμλίνου, που εξελίσσεται σε ιδιοκτήτη, δεν είναι ούτε «τσάρος» ούτε «φάρος». Υπόκειται, όμως, στην ανθρώπινη νομοτέλεια. Όπως έχει αποδείξει η Ιστορία, τα πολιτικά συστήματα που είναι επικεντρωμένα σε προσωπικότητες είναι εν τέλει εύθραυστα, όσο σταθερά κι αν φαίνονται από το εξωτερικό.