Σύμφωνα με μελέτη των επιστημόνων του πανεπιστημίου της Βόννης, τα αποτελέσματα της οποία θα δημοσιευθούν στο επιστημονικό περιοδικό Cell, το ανοσοποιητικό σύστημα όταν λαμβάνει τροφή υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και υψηλής θερμιδικής αξίας αντιδρά όμοια με μια βακτηριακή λοίμωξη. Δηλαδή, με μία διατροφή δυτικού τύπου, το γνωστό μας fast food ο οργανισμό μας είναι ευάλωτος σε φλεγμονές και λοιμώξεις καθώς «πέφτει» η ισχυρή άμυνα του ανοσοποιητικού μας.
Της Ανθής Αγγελοπούλου
Σύμφωνα με μελέτη των επιστημόνων του πανεπιστημίου της Βόννης, τα αποτελέσματα της οποία θα δημοσιευθούν στο επιστημονικό περιοδικό Cell, το ανοσοποιητικό σύστημα όταν λαμβάνει τροφή υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και υψηλής θερμιδικής αξίας αντιδρά όμοια με μια βακτηριακή λοίμωξη. Δηλαδή, με μία διατροφή δυτικού τύπου, το γνωστό μας fast food ο οργανισμό μας είναι ευάλωτος σε φλεγμονές και λοιμώξεις καθώς «πέφτει» η ισχυρή άμυνα του ανοσοποιητικού μας.
Το ανθυγιεινό φαγητό φαίνεται να καθιστά την άμυνα του οργανισμού λιγότερο ισχυρή μακροπρόθεσμα. Ακόμα και πολύ καιρό μετά τη μετάβασή μας σε μια υγιεινή διατροφή, η πρότερη πρόσληψη ανθυγιεινού φαγητού εξακολουθεί να «κρατά» την άμυνα του οργανισμού μας λιγότερο δυνατή ακόμα και σε βάθος χρόνου, καθώς η φλεγμονή προς την έμφυτη ανοσοδιέγερση είναι πιο έντονη.
Αυτές οι μακροπρόθεσμες αλλαγές που διατηρεί το ανοσοποιητικό σύστημα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, μπορεί να εμπλέκονται στην ανάπτυξη της αρτηριοσκλήρυνσης και του διαβήτη, ασθένειες που συνδέονται με τη κατανάλωση δυτικού τύπου διατροφής.
Οι επιστήμονες δοκίμασαν σε ποντίκια για ένα μήνα μια λεγόμενη «δυτικού τύπου διατροφή» η οποία είχε υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες. Τα ζώα ανέπτυξαν ισχυρή φλεγμονώδη απόκριση σε όλο το σώμα, σχεδόν όπως μετά τη μόλυνση με επικίνδυνα βακτήρια.
Όπως εξήγησε η Anette Christ, μεταδιδακτορικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο της Οικογένειας της Βόννης, «η ανθυγιεινή διατροφή οδήγησε σε μια απροσδόκητη αύξηση του αριθμού ορισμένων ανοσοκυττάρων στο αίμα των ποντικών, ιδιαίτερα στα κοκκιοκύτταρα και στα μονοκύτταρα, γεγονός που αποτελεί ένδειξη για την εμπλοκή των προγονικών κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος στον μυελό των οστών».
Για την καλύτερη κατανόηση αυτών των απροσδόκητων ευρημάτων απομονώθηκαν από τους ποντικούς που τράφηκαν με δίαιτα δυτικού τύπου ή διατροφή υγιούς ελέγχου, προγεννήτορες μυελού των οστών για κύριους τύπους ανοσοκυττάρων και διεξήχθη συστηματική ανάλυση της λειτουργίας τους και της κατάστασης ενεργοποίησης.
Όπως εξηγεί ο καθηγητής Dr. Joachim Schultze από το Life & Medical Sciences Institute (LIMES) στο Πανεπιστήμιο της Βόννης και το Γερμανικό Κέντρο Νευροεκφυλιστικών Ασθενειών (DZNE), «οι γονιδιωματικές μελέτες έδειξαν ότι η “δυτικού τύπου διατροφή” είχε ενεργοποιήσει μεγάλο αριθμό γονιδίων στα προγονικά κύτταρα. Τα γονίδια που επηρεάστηκαν περιελάμβαναν εκείνα που ήταν υπεύθυνα για πολλαπλασιασμό και την ωρίμανση. Το γρήγορο φαγητό στρατολογεί γρήγορα έναν τεράστιο και ισχυρό στρατό κι έτσι προκαλεί στο σώμα φλεγμονή».
Όταν οι ερευνητές τάισαν τα τρωκτικά με τη συνηθισμένη τροφή των δημητριακών τους για άλλες τέσσερις εβδομάδες, η οξεία φλεγμονή εξαφανίστηκε. Αυτό που δεν εξαφανίστηκε ήταν ο γενετικός επαναπρογραμματισμός των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος και των προδρόμων τους. Ακόμη και μετά από αυτές τις τέσσερις εβδομάδες, πολλά από τα γονίδια που είχαν ενεργοποιηθεί κατά τη διάρκεια της φάσης γρήγορου φαγητού ήταν ακόμα ενεργά.
«Αισθητήρας γρήγορου φαγητού» στα ανοσιακά κύτταρα
«Μόλις πρόσφατα ανακαλύψαμε ότι το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα έχει μια μορφή μνήμης», εξηγεί ο καθηγητής Dr. Eicke Latz, διευθυντής του Ινστιτούτου Έμφυτης Ανοσίας του πανεπιστημίου της Βόννης και επιστήμονας στο DZNE και συμπληρώνει: «Μετά από μια λοίμωξη, οι άμυνες του σώματος παραμένουν σε ένα είδος συναγερμού, έτσι ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν πιο γρήγορα σε μια νέα επίθεση. Οι ειδικοί αποκαλούν αυτή "έμφυτη ανοσολογική εκπαίδευση". Στα ποντίκια, αυτή η διαδικασία δεν προκλήθηκε από ένα βακτήριο, αλλά από μια ανθυγιεινή διατροφή».
Οι επιστήμονες ήταν ακόμη σε θέση να εντοπίσουν τον υπεύθυνο αισθητήρα "γρήγορου φαγητού" στα ανοσιακά κύτταρα. Εξέτασαν κύτταρα αίματος από 120 άτομα. Σε ορισμένα από τα υποκείμενα, το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα έδειξε ένα ιδιαίτερα ισχυρό αποτέλεσμα κατάρτισης. Οι ερευνητές βρήκαν γενετικές ενδείξεις για τη συμμετοχή ενός λεγόμενου φλεγμονώματος. Τα φλεγμονώματα είναι βασικά ενδοκυτταρικά σύμπλοκα σηματοδότησης που αναγνωρίζουν μολυσματικούς παράγοντες και άλλες επιβλαβείς ουσίες και στη συνέχεια απελευθερώνουν άκρως φλεγμονώδεις αγγελιοφόρους.
Είναι ενδιαφέρον ότι, εκτός από την οξεία φλεγμονώδη αντίδραση, αυτό έχει και μακροπρόθεσμες συνέπειες στις λειτουργίες του ανοσοποιητικού συστήματος. Δηλαδή, η ενεργοποίηση της φλεγμονής με τη δυτικού τύπου διατροφή αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο συσκευάζονται οι γενετικές πληροφορίες. Το γενετικό υλικό αποθηκεύεται στο DNA και κάθε κύτταρο περιέχει αρκετές ίνες DNA, οι οποίες μαζί έχουν μήκος περίπου δύο μέτρων.
Ωστόσο, συνήθως τυλίγονται γύρω από ορισμένες πρωτεΐνες στον πυρήνα και έτσι πολλά γονίδια στο DNA δεν μπορούν να διαβαστούν καθώς είναι απλά πάρα πολύ απρόσιτα.
Η ανθυγιεινή διατροφή κάνει κάποια από αυτά τα κανονικά κρυμμένα κομμάτια του DNA να χαλαρώσουν. Αυτή η περιοχή του γενετικού υλικού μπορεί στη συνέχεια να διαβαστεί πολύ πιο εύκολα, όσο αυτή η προσωρινή αναδίπλωση παραμένει ενεργή. Οι επιστήμονες αποκαλούν αυτά τα φαινόμενα επιγενετικές αλλαγές. «Το φλεγμονώδες προκαλεί τέτοιες επιγενετικές αλλαγές», εξηγεί ο Δρ Latz. «Το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά συνεπώς ακόμη και σε μικρά ερεθίσματα με ισχυρότερες φλεγμονώδεις αποκρίσεις».
Αυτές οι φλεγμονώδεις αποκρίσεις μπορούν με τη σειρά τους να επιταχύνουν την ανάπτυξη αγγειακών ασθενειών ή διαβήτη τύπου 2. Στην αρτηριοσκλήρωση, για παράδειγμα, οι τυπικές αγγειακές πλάκες, αποτελούνται κυρίως από λιπίδια και ανοσοκύτταρα. Η φλεγμονώδης αντίδραση συμβάλλει άμεσα στην ανάπτυξή τους, επειδή τα πρόσφατα ενεργοποιημένα ανοσοκύτταρα μεταναστεύουν συνεχώς στα αλλοιωμένα τοιχώματα του αγγείου. Όταν οι πλάκες μεγαλώνουν πολύ, μπορούν να σκάσουν, οδηγώντας σε πήξη του αίματος και να παρασυρθούν από την κυκλοφορία του αίματος και να φράξουν τα αγγεία, με πιθανές συνέπειες ένα εγκεφαλικό επεισόδιο ή ένα έμφραγμα.
Η λανθασμένη διατροφή μπορεί συνεπώς να έχει δραματικές συνέπειες, σύμφωνα με τους ερευνητές.
Τους τελευταίους αιώνες, το μέσο προσδόκιμο ζωής έχει σταθερά αυξηθεί στις δυτικές χώρες. Αυτή η τάση όμως, «σπάει» για πρώτη φορά, και τα άτομα που γεννήθηκαν σήμερα θα ζουν κατά μέσο όρο λιγότερο από τους γονείς τους. Και σ’ αυτό σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι ανθυγιεινές τροφές και η έλλειψη άσκησης.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Latz, αυτά τα ευρήματα έχουν πολύ μεγάλη κοινωνική σημασία, καθώς τα θεμέλια μιας υγιεινής διατροφής πρέπει να γίνουν το σημαντικότερο ίσως μέρος της εκπαίδευσης απ' ό,τι είναι σήμερα. Μόνο με αυτόν τον τρόπο, όπως λέει, μπορούμε να «εμβολιάσουμε» τα παιδιά σε πρώιμο στάδιο ενάντια στους πειρασμούς της βιομηχανίας τροφίμων, να προσέχουν τι τρώνε κάθε μέρα, και να λαμβάνουν συνειδητές αποφάσεις σχετικά με τις διατροφικές τους συνήθειες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η έρευνα αυτή περιελάμβανε ομάδες από τις Κάτω Χώρες, τις ΗΠΑ, τη Νορβηγία και τη Γερμανία. Ενώ οι καθηγητές Latz και Schultze είναι μέλη του cluster «ImmunoSensation», το οποίο διερευνά το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα. Ο καθηγητής Latz θεωρείται ηγέτης στον τομέα της έμφυτης ασυλίας και του έχει απονεμηθεί ένα από τα πιο διάσημα επιστημονικά βραβεία στη Γερμανία, το βραβείο «Gottfried Wilhelm Leibniz», για το έργο του τον Δεκέμβριο του 2017.