Εστιάζοντας στη σημασία της σιωπής, ο συνθέτης Φίλιππος Τσαλαχούρης ντύνει με πρωτότυπη μουσική ένα διαμάντι καθαρής ποίησης, ένα έργο της ιαπωνικής παράδοσης του θεάτρου Νο, και μας μιλά για την παράσταση «Υο-κι-χι / 楊貴妃 - Το τραγούδι της αιώνιας θλίψης».
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Εστιάζοντας στη σημασία της σιωπής, ο συνθέτης Φίλιππος Τσαλαχούρης ντύνει με πρωτότυπη μουσική ένα διαμάντι καθαρής ποίησης, ένα έργο της ιαπωνικής παράδοσης του θεάτρου Νο, και μας μιλά για την παράσταση «Υο-κι-χι / 楊貴妃 - Το τραγούδι της αιώνιας θλίψης».
Σε συμπαραγωγή με το Theseum Ensemble, το έργο παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού, με Έλληνες ηθοποιούς, από την Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ), στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), για δεκαέξι παραστάσεις, στις 16, 17, 22, 23, 29 και 30 Νοεμβρίου και 1, 6 έως 10 και 13 έως 16 Δεκεμβρίου, στις 8.30 το βράδυ.
Συνθέτης και εκτελεστής της μουσικής του έργου, ο Φίλιππος Τσαλαχούρης επέλεξε τη μεταφορά της κύριας απόδοσής της σε ένα σύνολο μουσικής δωματίου και μιλά για το θέατρο Νο, για την παράσταση και για τη σύνθεσή του.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του θεάτρου Νο;
«Μου είναι πολύ δύσκολο να αναπτύξω τα χαρακτηριστικά ενός τόσο σημαντικού πνευματικού επιτεύγματος της ανθρωπότητας. Είναι μοναδικό, απαράμιλλο. Θα μπορούσα, για να αποφύγω τις αναλύσεις και τις άσκοπες ακαδημαϊκές περιγραφές, να σας δώσω λέξεις ως αφετηρία συνειρμών: ποίηση, στοχασμός, εκκωφαντική σιωπή και αόρατος ήχος, φως και σκιά, ενεργητική ακινησία, μια βεντάλια που γίνεται τσάι, ένα βήμα που δηλώνει το μεγαλύτερο δυνατό ταξίδι, αδρή στίξη στον χώρο και όχι στον λόγο, αφήγηση ενός ολόκληρου βίου σε ένα άρθρο. Θα προσθέσω τη φράση που παραθέτει ο Μιχαήλ Μαρμαρινός στο κείμενό του: “Σύγκρινε τον χορό, την ακινησία μου, με ένα ασημένιο βάζο, γεμάτο παγωμένο χιόνι”».
Μιλήστε μας για το έργο και την ιστορία της πριγκίπισσας Υο-κι-χι.
«Η “Υο-κι-χι” αποδίδεται στον συγγραφέα Κομπάρου Ζεντσίκου, που έζησε τον 15ο αιώνα και θεωρείται από τους σημαντικότερους ποιητές, σκηνοθέτες, ηθοποιούς και θεωρητικούς στην ιστορία του θεάτρου Νο. Σύμφωνα με τον μύθο, η εξαιρετικής ομορφιάς πριγκίπισσα Υο-κι-χι έχασε τη ζωή της στην κοιλάδα Μπέγκαϊ. Ο αυτοκράτορας της Κίνας, Γκένσο, συντετριμμένος, αναθέτει σε έναν μοναχό του Ταό να αναζητήσει τον τόπο, όπου κατοικεί το πνεύμα της. Με τη βοήθεια ενός χωρικού, ο μοναχός φτάνει στην Κατοικία της Μεγάλης Αγνότητας. Τη συναντά. Όλα συμβαίνουν μαγικά, αλλά και απόλυτα πραγματικά. Αλλά και καθετί το πραγματικό περνάει στη μνήμη του θεατή σαν ψήγμα ονείρου».
Πώς αποδίδει το έργο ο Μιχαήλ Μαρμαρινός;
«Με βαθιά γνώση και συγκινητικό σεβασμό. Είναι, για όλους μας, μάθημα ο τρόπος που αντιμετωπίζει την πρόκληση. Έχοντας την εμπειρία της συνεργασίας του με το θέατρο Νο στην Ιαπωνία και την Επίδαυρο με τη “Νέκυια”, καταλαβαίνετε πως ξεκινά από προχωρημένη αφετηρία. Δεν περιγράφει, δεν αντιγράφει, δεν μιμείται, δεν ασκείται στην αναζήτηση αναλογιών με τη δική μας αισθητική, δεν αναλώνεται σε άσκοπες φιλολογικές, αόριστες και νεφελώδεις επιλογές. Απλά, κάνει θέατρο, υποκλινόμενος σε αυτό το συνταρακτικό κείμενο. Δημιουργεί - θα το επαναλάβω -, με γνώση, σεβασμό και βαθιά πιστή στην αξία της ποίησης, έναν μαγικό κόσμο. Μας καθοδηγεί, όλους μαζί και τον καθένα χωριστά, με έναν σκοπό: να κατανοήσουμε, να αγαπήσουμε, να υποκλιθούμε κι εμείς εμπρός στην αξία αυτού του είδους, να τολμήσουμε, για να κατακτήσουμε την τιμή της προσπάθειας».
Πώς προσεγγίζετε εσείς το έργο μέσα από τη μουσική σας σύνθεση;
«Απλά. Τόσο απλά, που δεν θα το πίστευα πριν από μερικούς μήνες. Ποτέ δεν είχα σκεφτεί πως, με δυο μόλις νότες που απέχουν ένα ημιτόνιο, μπορείς να αποδόσεις ολόκληρη τη “μελοποίηση” ενός έργου. Συνειδητοποίησα την αξία της μουσικής στα θεμελιώδη συστατικά της. Τη σημασία της σιωπής. Όπως έχω αναφέρει για αυτή την παράσταση, περισσότερη έγνοια έχω για τη λειτουργία και την ποιότητα της σιωπής που θα προκύψει από τη μουσική. Η σιωπή είναι η σκιά της μουσικής; Μήπως το φως είναι η σιωπή και η μουσική προκύπτει από τη σκιά των λέξεων στη σκηνή; Μονολεκτικά, θα απαντούσα στην ερώτησή σας με “συντριβή”. Ακροβατώ. Δεν μπορώ να μην ακούσω τη μουσική της Υο-κι-χι με τη δυτική σκέψη που με διαμόρφωσε, ούτε, όμως, και να παραβλέψω την παράδοση και τον δικό της μελισματικό χαρακτήρα. Μην ξεχνάτε πως, εκτός από συνθέτης στην παράσταση, είμαι και εκτελεστής, αφού θα παίξω ο ίδιος φλάουτο. Δύσκολο, λοιπόν. Πολύ δύσκολο».
Ποια είναι τα κύρια στοιχεία της σύνθεσής σας;
«Ο ήχος του φλάουτου κυριαρχεί. Συγκεκριμένα, δυο φλάουτα: ένα “δικό μας” φλάουτο και ένα ξύλινο της ανατολής. Επίσης, χρησιμοποιώ δυο έγχορδα: βιολί και βιόλα, και ένα κλαρινέτο. Όλα υποταγμένα στα χαρακτηριστικά που περιέγραψα στην προηγουμένη ερώτησή σας. Συνεπώς, εύθραυστα. Είμαι ευγνώμων στους μουσικούς της παράστασης για την υπομονή και την αφοσίωσή τους».
Τι λέει η Υο-κι-χι μέσα από τη σιωπή και τα δάκρυά της;
«Τα πάντα και τίποτε. Εξάλλου, η ίδια μάς λέει πως “όλα είναι ένα παιχνίδι φαντασίας και ονείρου”, ενώ συμπεραίνει πως “είναι αξιολύπητο το τέλος ενός αβέβαιου πεπρωμένου”. Σιωπή, λοιπόν. Το μέγιστο ζητούμενο. Αν κατορθώσουμε να σωπάσουμε ουσιαστικά, μπορεί και να μας αποκαλυφθεί μια λέξη ή μια νότα. Ίσως».
Ταυτότητα παράστασης
Μετάφραση - σκηνοθεσία: Μιχαήλ Μαρμαρινός, μουσική: Φίλιππος Τσαλαχούρης, σκηνή - κοστούμια: Εύα Μανιδάκη, φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ, επιμέλεια κίνησης: Τάσος Καραχάλιος, κατασκευή μάσκας: Μάρθα Φωκά. Ερμηνεύουν: πνεύμα της Υο-κι-χι: Ρένη Πιττακή, μοναχός του Ταό - μάγος: Ανθή Ευστρατιάδου, χωρικός: Άρης Νινίκας, πρόσωπο της σκηνής: Τάσος Καραχάλιος. Χορός: Θανάσης Ακοκκαλίδης, Νίκος Ζιάζιαρης, Στέλιος Θεοδώρου - Γκλίναβος, Παναγιώτης Ιωσηφίδης, Ιώκο - Ιωάννης Κοτίδης, Φοίβος Μαρκιανός. Μουσικοί: Παναγιώτης Γιοχάλας (κλαρινέτο), Άλκηστις Μισούλη (βιόλα), Θεανώ Παπαδάκη (βιολί), Φίλιππος Τσαλαχούρης (φλάουτο).
Πληροφορίες
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος: λεωφ. Συγγρού 364 - Καλλιθέα, τηλ.: 213 0885700. Τιμές εισιτηρίων: 20, 15, 10 (φοιτητικό - παιδικό) ευρώ. Προπώληση εισιτηρίων: ταμεία της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ (καθημερινά: 09.00 - 21.00), εκδοτήριο Ticket Services: Πανεπιστημίου 39, καταστήματα Public, ηλεκτρονικά: tickets.public.gr, ticketservices.gr και nationalopera.gr.