Η μία όψη. Στη Γερμανία του Χίτλερ υπήρχαν Γερμανοί που δεν πρόδωσαν τη συνείδησή τους, όταν εκατομμύρια άλλοι τους αποκαλούσαν προδότες του έθνους, ή παρέμεναν νομοταγείς στα θέσφατα του ναζιστικού κόμματος.
Η ταινία «Οι τελευταίες μέρες της Σοφί Σολ», μία γερμανική ταινία που προβάλλεται και στις ελληνικές αίθουσες, περιγράφει μια τέτοια μικρή παρέα αντιηρώων, που ανέβηκαν ως την λεπίδα, και μάλιστα στα 19 τους χρόνια.
Η άλλη όψη. «Ημουν νέος και δεν προσπαθούσα να θέτω ερωτήματα. Αντί γι' αυτό πίστεψα τυφλά πως η Γερμανία, ως την άνευ όρων συνθηκολόγησή της, είχε δίκιο που έκανε τον πόλεμο. Και έτσι ακολούθησα κι εγώ το δρόμο εκατοντάδων χιλιάδων Γερμανών της ηλικίας μου... Εχω συνείδηση ότι το έμβλημα Ες-Ες ανοίγει χαίνουσες πληγές στη μνήμη πολλών κατοίκων του Ισραήλ και γι' αυτό θα φέρω στο εξής και μέχρι το τέλος των ημερών μου στο μέτωπο το σημάδι του Κάιν, αυτό το διπλό "S"... Θα ήθελα μόνο να ζητήσω το σύνολο της ζωής μου, που ήταν πλούσια σε νέα ξεκινήματα από τα 17 μου χρόνια, και το σύνολο του έργου μου ως συγγραφέα, καλλιτέχνη και στρατευμένου πολίτη της χώρας του, να ληφθεί κι αυτό επίσης υπόψη».
Αυτοκριτική του Γκίντερ Γκρας, γερμανού συγγραφέα και νομπελίστα Λογοτεχνίας, σε επιστολή του που δημοσιεύτηκε στις 9 Νοεμβρίου στην ισραηλινή εφημερίδα «Χααρέτζ». Ο Γκρας παραδέχθηκε το καλοκαίρι ότι είχε στρατολογηθεί στα Βάφεν-Ες Ες κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Δεν ξέρω γιατί μετά από 60 χρόνια ο Γκρας, σύμβολο εν πολλοίς της συμφιλίωσης των Γερμανών με το ναζιστικό παρελθόν τους, προέβη σε εκ βαθέων εξομολογήσεις; H συμμετοχή του στα Eς Eς θα ήταν πλημμέλημα, αν ο Γκρας δεν θεωρούνταν τόσο μεγάλη ηθική αυθεντία. Οι κυνικοί λένε ότι δεν το αποκάλυψε νωρίτερα, ώστε να πάρει το Nόμπελ.
«Είναι μόνον τώρα, με την ηλικία, που βρήκα τον κατάλληλο τρόπο, για να μιλήσω γι' αυτό σε μία πιο ευρεία προοπτική. Τούτη η σιωπή μπορεί να ερμηνευθεί ως λάθος, επίσης μπορεί να θεωρηθεί καταδικαστέα», απαντά ο ίδιος.
Δεν τιμωρείται κάποιος αρκετά από τα κρίματά του, και πόσο λυτρωτικό είναι το δημόσιο αυτομαστίγωμα για ολίσθημα της νιότης;
Mπορεί οι εκπεπτωκότες άγγελοι να τροφοδοτούν τη λαϊκή φαντασία και να «χαροποιούν» την κοινή γνώμη για την αποκαθήλωση, αλλά ποιος αλήθεια ποντάρει στην ηθική ανωτερότητα των διανοουμένων; Ας ζουν στους αντίποδες της ηθικής, κι ας έχουν ήθος.
Ποιος μπορεί να αποκλείσει ότι οι σκοτεινές σελίδες στο βιβλίο του βίου του Γκρας δεν συντέλεσαν στο να γίνει ένας καλός συγγραφέας που για κρίσιμα ζητήματα εξέφραζε ορθές απόψεις; Ποιος μπορεί να αποκλείσει ότι κατανόησε το επώδυνο δίδαγμα που έλαβε στα νιάτα του; Τα βιβλία του και η πολιτική του δραστηριότητα δεν το τεκμαίρουν;
Και εν πάση περιπτώσει, τι μας ενοχλεί περισσότερο η σιωπή επί 60 χρόνια, ή η εξομολόγηση στα στερνά του βίου του, χωρίς διάθεση ωραιοποίησης;
Tο παρελθόν δεν πρέπει να είναι δυσβάσταχτο. Κι μπορεί ο μεγαλύτερος κίνδυνος που διατρέχει η Ιστορία στη «δεύτερη ζωή της» να είναι ο ακρωτηριασμός, αλλά δεν «είναι επικίνδυνα τα παιχνίδια με την αστυνομική μνήμη»;
Υ.Γ. Απορία αφελούς. Μόνος του υπηρετούσε στα Βάφεν-Ες Ες ο Γκρας; Με κανέναν δεν συναναστρέφονταν; Μυστικό επί εξήντα χρόνια... Η ένοχη συνείδηση της Γερμανίας παρούσα.
K.T.